Zareh Worbuni

Zareh Worbuni
Զարեհ Որբունի
	; Zareh Worbuni w młodości
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1902 ; Ordu
Data i miejsce śmierci	1980 ; Francja
Narodowość	ormiańska
Język	zachodnioormiański
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Gatunek	powieść
	Ważne dzieła
	cykl powieściowy Հալածուածները (Halacuacnery)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zareh Worbuni^[1] (orm. Զարեհ Որբունի; ur. 24 maja 1902 w Ordu^[2], zm. 1980^[1] we Francji) – ormiański prozaik emigracyjny, tworzył w języku zachodnioormiańskim, autor m.in. cyklu powieściowego Հալածուածները (Halacuacnery).

Życiorys

Przy urodzeniu otrzymał nazwisko Euksuzian^[2]. Jego rodzina przeszła na islam aby uchronić się przed śmiercią (zob. ludobójstwo Ormian)^[2]. Rząd osmański nakazał jednak konwertytom deportację, na skutek czego jego rodzice byli zmuszeni wyjechać, a on sam z rodzeństwem pozostał w Turcji u ich tureckich przyjaciół^[2]. W drodze powrotnej z deportacji zginął ojciec Zareha, zabity przez woźnicę muła^[2]. Jako nastolatek przez rok wędrował i sprzedawał ręczniki, które szyła jego matka, aby utrzymać rodzinę^[2]. W 1918 roku dzięki przekupieniu kapitana statku przepłynął Morze Czarne z matką i rodzeństwem i dotarł do Sewastopola^[2]. Po wkroczeniu bolszewików do miasta w 1919 roku rodzina przeniosła się do Konstantynopola^[2], gdzie Zareh rozpoczął naukę w ormańskiej Szkole Berberiana(inne języki) w dzielnicy Üsküdar^[2]. W tejże szkole zmieniono mu tureckie nazwisko Euskuzian na armeńskie Worbuni, co miało dla niego symboliczne znaczenie^[2]. Jego pierwszy wiersz pt. Garrnuks (orm. Գառնուկս) ukazał się w lipcu 1922 roku na pierwszej stronie czasopisma „Żoghowurdi Dzajny” (orm. Ժողովուրդի ձայնը)^[2]. Dzień po jego publikacji wsiadł na statek płynący do Francji^[2]. W 1924 roku w Marsylii ze swoim przyjacielem Bedrosem Zaroyanem wydał jeden numer czasopisma „Nor hauatk” (orm. Նոր հաւատք)^[2]. Przeniósł się do Paryża w 1924 roku^[2], gdzie zetknął się z działalnością grupy literackiej Menk (orm. Մենք)^[2]. Do śmierci mieszkał we Francji^[2].

Twórczość

Inspirowała go literatura ormiańska i francuska (m.in. poezja Paula Verlaine’a)^[2]. Początkowo pisał wiersze, następnie zajmował się głównie prozą^[2]. Tworzył w języku zachodnioormiańskim^[2]. Najbardziej płodny okres jego pisarstwa przypadł na lata 60.–70. XX wieku^[2]. Za życia nie był szerzej znany w diasporze ormiańskiej, czytała go mała grupa intelektualistów ormiańskich skupionych we Francji^[2].

W 2016 roku ukazało się tłumaczenie jego powieści pt. Թեկնածուն w języku angielskim pt. Candidate^[3] (druga część cyklu), co jest pierwszą większą próbą upowszechnienia jego pisarstwa^[2]. Powieść dotyczy m.in. idei pojednania turecko-ormiańskiego, porusza wątki traumy i miłości^[2]. Powieści w cyklu Հալածուածները (Halacuacnery) w opinii samego autora były pisane głównie z poczucia niesprawiedliwości wobec sytuacji Ormian^[2].

Publikacje książkowe

Փորձը (1929) – 1. część cyklu Հալածուածները^[2]
Վարձու սենեակ (1939)^[4]
Դէպի երկիր (ճամբորդութեան յուշեր) (1947)^[5]
Անձրեւոտ օրեր (1958)^[4]
Եւ եղեւ մարդ (1964)^[4]
Գոհարիկ (1966)^[4]
Թեկնածուն (1967)^[2] – 2. część cyklu Հալածուածները^[2]
Ասֆալթը, Իսթանպու (1972)^[6] – 3. część cyklu Հալածուածները
Սովորական օր մը (1974)^[7] – 4. część cyklu Հալածուածները

Przypisy

↑ ^a ^b AnzhelaA. Kayumova AnzhelaA., Życie ormiańskiej mniejszości narodowej w Iranie na podstawie wybranych dzieł Zoi Pirzad i Chorena Aramuniego, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” (108/109), 2022, s. 44, ISSN 1233-8605 [dostęp 2023-05-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa JenniferJ. Manoukian JenniferJ., Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature, „The Armenian Weekly”, Armenian National Committee of America, 4 października 2016 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
↑ Candidate, The – Syracuse University Press [online] [dostęp 2023-05-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Եզակի հայ գրողներ Ե. – Զարեհ Որբունի – Hamazkayin Canada [online] [dostęp 2023-05-23] (orm.).
↑ Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ. Որբունի Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ., Դէպի երկիր: Ճամբորդութեան յուշեր, Փարիզ 1947 [dostęp 2023-05-23] .
↑ ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆԻՆ [online], Pakine, 21 stycznia 2021 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
↑ Յարութիւն Պէրպէրեան. Մուտք՝ Որբունիի գրականութենէն ներս. Գրանիշ [online], 12 września 2020 [dostęp 2023-05-23] (ang.).

[:0-1] AnzhelaA. Kayumova AnzhelaA., Życie ormiańskiej mniejszości narodowej w Iranie na podstawie wybranych dzieł Zoi Pirzad i Chorena Aramuniego, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” (108/109), 2022, s. 44, ISSN 1233-8605 [dostęp 2023-05-23] .

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa JenniferJ. Manoukian JenniferJ., Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature, „The Armenian Weekly”, Armenian National Committee of America, 4 października 2016 [dostęp 2023-05-23] (ang.).

[Candidate_The_Syracuse_University-3] Candidate, The – Syracuse University Press [online] [dostęp 2023-05-23] (ang.).

[:2-4] Եզակի հայ գրողներ Ե. – Զարեհ Որբունի – Hamazkayin Canada [online] [dostęp 2023-05-23] (orm.).

[Զարեհ_Մարտիրոսի_Որբունի1947-5] Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ. Որբունի Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ., Դէպի երկիր: Ճամբորդութեան յուշեր, Փարիզ 1947 [dostęp 2023-05-23] .

[ԶԱՐԵՀ_ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ_ՔԱՆԻ_ՄԸ_ՆԱՄԱԿ-6] ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆԻՆ [online], Pakine, 21 stycznia 2021 [dostęp 2023-05-23] (ang.).

[granish--7] Յարութիւն Պէրպէրեան. Մուտք՝ Որբունիի գրականութենէն ներս. Գրանիշ [online], 12 września 2020 [dostęp 2023-05-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]