Zastava 750

Zastava 600/750/850

Zastava 750 sprzed 1968 roku
Inne nazwy	Zastava 600 Zastava 850 Zastava lub Fiat 750Z (Kolumbia)
Producent	Zastava CCA
Projektant	Dante Giacosa (Fiat 600)
Okres produkcji	1955–1985
Miejsce produkcji	Kragujevac Bogota
Następca	Zastava/Yugo Koral
Dane techniczne
Segment	A/B
Typy nadwozia	2–drzwiowy fastback
Silniki	Benzynowe: 633 cm³ (600) 767 cm³ (750) 848 cm³ (850)
Skrzynia biegów	4–biegowa manualna
Napęd	silnik z tyłu, napęd na tylne koła
Długość	3295 mm
Szerokość	1378 mm[1]
Wysokość	1405 mm[1]
Rozstaw osi	2000 mm
Masa własna	605 kg[1]
Zbiornik paliwa	30 l[1]
Liczba miejsc	4
Ładowność	4 osoby + 40 kg bagażu
Dane dodatkowe
Modele bliźniacze	Fiat 600 SEAT 600
Konkurencja	Polski Fiat 126p Trabant 601 ZAZ-965/965A
Multimedia w Wikimedia Commons

Zastava 600/750/850 – odmiana licencyjna samochodu Fiat 600, produkowana w Jugosławii przez zakłady Zastava w latach 1955–1985.

Historia i opis modelu

Produkcję pojazdu jako Zastava 600 rozpoczęto 18 października 1955 roku w jugosłowiańskiej fabryce Zavodi Crvena Zastava w Kragujevacu (Socjalistyczna Republika Serbii)^[2]. Pojazd stanowił początkowo montowaną z włoskich części wersję samochodu Fiat 600^[3]. Porozumienie o współpracy koncernu Fiat z jugosłowiańskimi zakładami Crvena Zastava, dotyczące różnych modeli samochodów, podpisano 12 sierpnia 1954 roku^[2].

W 1960 roku pojawiła się wersja 750, odpowiadająca włoskiemu Fiatowi 600D^[a], wyposażona w benzynowy silnik R4 o pojemności 767 cm³ umieszczony wzdłużnie z tyłu. Silnik był chłodzony cieczą, osiągał moc 25 KM przy 4800 obr./min, moment obrotowy wynosił 46 Nm przy 2500 obr./min, a stopień sprężania 7,5. Samochód rozwijał prędkość maksymalną 110 km/h^[3]. Oznaczenie „750” dla jugosłowiańskich samochodów przyjęto jako lepiej korespondujące z pojemnością silnika^[2].

Z uwagi na duży popyt w Jugosławii na tanie samochody, po rozpoczęciu montażu podjęto decyzję o uruchomieniu ich produkcji licencyjnej, pozwalającej na zwiększenie liczby gotowych pojazdów. Od lat 60. Zastava 750 wytwarzana była od podstaw w Jugosławii, przy tym silniki produkował Zakład im. 21 Maja w Belgradzie^[4]. Od 1968 roku produkowano model Zastava 750M, w którym zmieniono kierunek otwierania drzwi, zawieszając je na przedniej krawędzi^[5]. W 1969 roku wprowadzono większe reflektory z przodu oraz zrezygnowano z chromowanych kłów na zderzakach^[5]. Z biegiem czasu zrezygnowano z chromowanych ozdób przedniego pasa samochodu, pozostawiając jedynie uproszczony znak firmowy pośrodku gładkiego przodu. W 1975 roku zmodernizowano wnętrze, wprowadzając m.in. deskę przyrządów z miękkimi bezpieczniejszymi nakładkami i innym zestawem wskaźników, kierownicę od Fiata 126 i pasy bezpieczeństwa^[6]. Podstawowy model wówczas nazywano Zastava 750S, a wersję z lepszym wyposażeniem 750L (Luxe – miała ona m.in. lepsze wykończenie, półkę pod deską rozdzielczą i małe kły na zderzakach, z gumowymi nakładkami; wersja S miała podłużną gumową nakładkę na zderzaku)^[6].

W 1978 roku przedstawiono modele 750SC i LC z silnikiem o mocy zwiększonej do 22 kW/30 KM, który rozpędzał auto do prędkości 120 km/h^[6]. Od lipca 1980 roku zastąpiły je w produkcji modele 750SE i 750LE, z silnikiem spełniającym europejskie normy czystości, zamkniętym układem chłodzenia z termostatem, dwuobwodowym układem hamulcowym i innymi ulepszeniami^[6]. W roku 1980, na salonie samochodowym w Belgradzie, przedstawiono model 850 z silnikiem z Fiata 850 o pojemności 848 cm³, moc 23,4 kW/32 KM rozpędzającym auto do 125 km/h. Produkcję zakończono 18 listopada 1985 roku, powstało 923 487 egzemplarzy modelu^[6][7].

Od 1977 do 1984 roku samochód montowany był przez fabrykę Compañía Colombiana Automotriz (CCA) w stolicy Kolumbii – Bogocie, pod nazwą Zastava 750Z lub Fiat 750Z^[7]. Po zakończeniu produkcji rozważano sprzedaż oprzyrządowania tureckim zakładom Tofaş, gdzie „ficie” miały być dalej wytwarzane pod marką Yugo, jednak nigdy do tego nie doszło^[6].

Pojazd potocznie nazywany jest w krajach byłej Jugosławii „ficią” (Fića (Фићa) lub Fićo (Фићo) w Serbii, Bośni, Czarnogórze i Chorwacji, Fičo lub Fičko w Słowenii oraz Fikjo (Фиќо) w Macedonii). Przydomek pochodzi od nazwy głównego bohatera komiksu publikowanego przez gazetę „Borba” w początkowych latach produkcji samochodu^[7]. Samochód odegrał zasadniczą rolę w powszechnym zmotoryzowaniu Jugosławii po II wojnie światowej, podobnie jak inne tanie i proste małe samochody w innych krajach^[6]. Auta eksportowano także do innych krajów, początkowo tylko bloku wschodniego z uwagi na warunki licencji^[1]. Pierwszym krajem, dokąd je eksportowano, była Polska^[1], w latach 1965–1970 (dopóki nie rozpoczęto tam produkcji Polskiego Fiata 126p). Od połowy lat 70. eksportowano je także do Ameryki Łacińskiej^[1].

Dane techniczne

Wersja	Silnik:	Śr. × skok tłoka:	St. sprężania:	Moc maks:	Maks. moment obrotowy	0-100 km/h:	V-max:
600[8]	R4 0,6 l (633 cm³)	60 mm x 56 mm	7,5:1	21,5 KM (16 kW) przy 4600 obr./min	45 Nm przy 3250 obr./min	b.d.	100 km/h
750[8]	R4 0,8 l (767 cm³)	62 mm x 63,5 mm	7,5:1	25 KM (18,5 kW) przy 4800 obr./min	46 Nm przy 2500 obr./min	54 s	110 km/h
750S[9]	R4 0,8 l (767 cm³)	62 mm x 63,5 mm	7,5:1	30 KM (22 kW) przy 5400 obr./min	51 Nm przy 3600 obr./min	31,7 s	120 km/h
850[10]	R4 0,8 l (848 cm³)	65 mm x 63,5 mm	7,4:1	32 KM (23,4 kW) przy 5400 obr./min	55 Nm przy 2500 obr./min	29,4 s	125 km/h

Galeria

• 
  Zastava 750 sprzed 1968 roku w Polsce
• 
  Zastava 750 sprzed 1968 roku – tył pojazdu
• 
  Zastavy 750 w wersji Luxe
• 
  Zastava 750 w barwach jugosłowiańskiej milicji
• 
  Zastava 850
• 
  Silnik 750 Luxe

Uwagi

1. Według Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.5-6, początkowo montowany Fiat 600D oznaczony był jako Zastava 600D, a w 1962 roku został oznaczony Zastava 750.

Przypisy

1. Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.12-13
2. Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.4-5
3. Grzegorz Gardynik: Jak powstała Zastava 750. klubzastava.pl, 2005. [dostęp 2015-11-10].
4. Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.6
5. Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.7-10
6. Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.10-11
7. Jason Vuic: The Yugo: The Rise and Fall of the Worst Car in History. Macmillan, 2011, s. 67. ISBN 978-1-4299-4539-4. (ang.).
8. 1964 Zastava 750. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].
9. 1977 Zastava 750 SE. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].
10. 1980 Zastava 850. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].

Bibliografia

• Zastava 750. „Awtoliegendy SSSR i Socstran”. Nr 178, 2016. Moskwa: DeAgostini. ISSN 2071-095X. (ros.). brak numeru strony