Zasłonak cynamonowy

Zasłonak cynamonowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

zasłonakowate

Rodzaj

zasłonak

Gatunek

zasłonak cynamonowy

Nazwa systematyczna
Cortinarius cinnamomeus (L.) Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 281 (1838)
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasłonak cynamonowy (Cortinarius cinnamomeus (L.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisany został opisany w 1753 r. przez K. Linneusza jako Agaricus cinnamomeus, w 1838 r. E. M. Fries przeniósł go do rodzaju Cortinarius i jest to nazwa uznana przez Index Fungorum[1]. Na przestrzeni dziejów przez różnych mykologów klasyfikowany był do różnych rodzajów, odmian i form, co odzwierciedlają liczne synonimy naukowe. Jest ich ok. 30. Niektóre z nich[2]:

  • Agaricus cinnamomeus L. 1753
  • Agaricus fucatophyllus Lasch 1828
  • Cortinarius fucatophyllus (Lasch) Fr. 1838
  • Dermocybe cinnamomea (L.) Wünsche 1877
  • Dermocybe fucatophylla (Lasch) Ricken 1915
  • Dermocybe paludosa (Fr.) Hlaváček 1980
  • Flammula cinnamomea (L.) P. Kumm. 1871
  • Gomphos cinnamomeus (L.) Kuntze 1898

W dawniejszych ujęciach taksonomicznych Cortinarius cinnamomeus zaliczany był w obrębie rodzaju Cortinarius do sekcji Dermocybe, do której należały zasłonaki zawierające odrębny barwnik, nie występujący u innych zasłonaków[3].

Nazwę polską nadał Franciszek Błoński w 1889 r., gatunek ten opisywany był też jako bedłka cynamonowa, cynamonka, opieńki, skórzak cynamonowy[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Należy do grupy drobnych zasłonaków. Średnica kapelusza 1–6 cm. Kształt u młodych owocników łukowaty, później niskołukowaty, w końcu rozpostarty z niedużym garbem. Nie jest higrofaniczny. Powierzchnia gładka lub delikatnie, promieniście włóknista lub bardzo drobno łuseczkowata, matowa. Barwa orzechowobrązowa, oliwkowobrązowa, umbrobrązowa, czasami czerwonawobrązowa. Brzegi zwykle jaśniejsze – oliwkowożółtawe[5]. Często bywa promieniście popękana, zwłaszcza podczas suchej pogody. Z brzegu zwieszają się rdzawobrązowe resztki zasnówki, czasami znajdują się one również na obrzeżach kapelusza[6].

Blaszki

Gęste, nierówne, przy trzonie wykrojone ząbkiem. Maja szerokość 3–5 mm, ostrza równe, karbowane lub ząbkowane i nieco jaśniejsze. U młodych okazów są żółtordzawe, potem rdzawoochrowe, w końcu oliwkowoochrowe. Nigdy nie są cytrynowożółte[5][7].

Trzon

Wysokość 2–8 cm, grubość do 0,7 cm, kształt walcowaty, czasami nieco falisty. Początkowo jest pełny, później pusty. Powierzchnia żółtawa i jedwabiście połyskująca, pokryta żółtawymi i zazwyczaj nietrwałymi resztkami zasnówki, a w dolnej części brunatnym iwłókienkami[5][7].

Miąższ

Cienki, bladożółty lub żółty z oliwkowymi odcieniami, w dolnej części trzonu ciemniejszy. Bez wyraźnego zapachu, w smaku nieco gorzki[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki elipsoidalne, wydłużone, o rozmiarach 8,5-10 × 4,4 μm, pokryte drobnymi brodawkami lub niemal gładkie. Podstawki o rozmiarach 20-30 × 5–8 μm[7].

Gatunki podobne
  • zasłonak jabłkowaty (Cortinarius malicorius). Ma miąższ oliwkowozielony[8], a resztki zasłonki na brzegu kapelusza są pomarańczowe[5].
  • zasłonak cynamonowożółty (Cortinarius cinnamomeoluteus). Młode owocniki mają żółte blaszki[5].
  • zasłonak szafranowy (Cortinarius croceus). Starsze okazy zasłonaka szafranowego i cynamonowego są bardzo podobne. Do pewnego rozróżnienia tych gatunków konieczne są okazy młode; należy je przekroić, by określić kolor blaszek[8].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Opisano jego występowanie w Ameryce Północnej, Europie, Japonii i na Nowej Zelandii[9], prawdopodobnie jednak występuje na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego[7]. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniony i częsty[8], również w Polsce jest gatunkiem pospolitym[10].

Rośnie na ziemi, najczęściej w górskich lasach świerkowych, gdzie często występuje gromadnie. Rzadziej spotykany jest pod sosnami i w lasach liściastych. Owocniki wytwarza od sierpnia do października[5].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mykoryzowy[4]. Nie są znane jego własności spożywcze, ale uznaje się go za grzyba trującego, większość zasłonaków bowiem zawiera trującą orellaninę[5][10]. Stwierdzono, że żyje w symbiozie z korzeniami turzycy sinej (Carex flacca) i turzycy pigułkowatej (Carex pilulifera). Jest to mykoryza arbuskularna: strzępki grzyba wnikają między komórki naskórka i kory korzeni turzyc, głównie w pierwszej strefie ich korzeni bocznych[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-01-26]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-02-20]. (ang.).
  3. ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  4. ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c d e f g Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. ↑ Pilat Á, Ušák O. (1961). Mushrooms and other Fungi. London, UK: Peter Nevill. s. 108.
  7. ↑ a b c d e Pilat Á, Ušák O. (1961). Mushrooms and other Fungi. London: Peter Nevill. s. 110.
  8. ↑ a b c Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.
  9. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-01-10].
  10. ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  11. ↑ Thomas J. Harrington, Derek T. Mitchell. Colonization of root systems of Carex flacca and C. pilulifera by Cortinarius (Dermocybe) cinnamomeus. [dostęp 2015-01-12].