Zdzisław Birnbaum
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
Zdzisław Aleksander Birnbaum (ur. 28 lutego 1878 w Warszawie, zm. 27 września 1921 w Berlinie) – polski skrzypek, dyrygent oper i orkiestr symfonicznych żydowskiego pochodzenia. Dyrektor artystyczny – pierwszy dyrygent Filharmonii Warszawskiej (1911–1914, 1916–1918)[1][2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Uczył się gry na skrzypcach, kształcił w Królewcu, Berlinie oraz w Brukseli[1]. Był absolwentem brukselskiego Konserwatorium Muzycznego. Jego nauczycielami i mistrzami byli Jan Jakowski, Maks Brode, Carol Markees, Joseph Joachim, Jan Kruse, Eugène Ysaÿe. Od 1892 występował jako skrzypek wirtuoz[3]. Powszechne uznanie jako skrzypek zyskał już w latach 90. XIX wieku po koncertach z Berlińską Orkiestrą Filharmoniczną. Koncertował w Europie i Stanach Zjednoczonych[4].
Od 1904 dyrygował orkiestrami symfonicznymi, m.in. w Hamburgu, Lozannie, Warszawie. Koncertmistrz orkiestr symfonicznych w Bostonie, „Manhattan Opera” w Nowym Jorku, Hamburgu. Prowadził m.in. opery: Madame Butterfly Giacomo Puccicniego, Lohengrin Richarda Wagnera, Carmen Georgesa Bizeta.
Obdarzony potężnym talentem, porywał orkiestrę, narzucając swą zawsze oryginalną i pełną polotu koncepcję odtwarzanego dzieła.
W 1909 roku objął pozycję pierwszego dyrygenta Opery Manhattan w Nowym Jorku. Był profesorem Konserwatorium Muzycznego w Lozannie. Koncertując gościnnie z orkiestrami w Szwajcarii (Montreux, Vevey, Genewa) zyskał sobie miano „dyrygenta-czarodzieja”[5].
W 1911 roku został pierwszym dyrygentem Filharmonii Warszawskiej. W 1913 roku w Paryżu poprowadził IX Symfonię Ludwiga van Beethovena z zespołem liczącym 400 osób.
To Eroica Beethovena! [...] Kapelmistrz wsiadł na konia! Defiluje przed zwycięskim Bonapartem (...). Trzeba być Birnbaumem, żeby na tak małej przestrzeni, jaką jest gradus dyrektorski, wśród tłoku muzykantów, tak zręcznie zawracać rozhukanego rumaka.
W sezonie artystycznym 1915/1916 był dyrygentem Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie[4].
Tłumaczył libretta operowe z niemieckiego na polski, a także przetłumaczył na niemiecki Mazepę[3]. Był kierownikiem muzycznym premiery opery Karola Roztworowskiego Wesele według Stanisława Wyspiańskiego wystawionej 24 lipca 1916 roku[6]. W latach 1911–1914 i 1916–1918 był dyrektorem artystycznym - pierwszym dyrygentem Filharmonii Warszawskiej.
W latach 1916–1921 odnosił wielkie sukcesy prowadząc orkiestry berlińskie. Miał rozległy repertuar, w którym szczególne miejsce przypadło dziełom Johannesa Brahmsa. Ostatni koncert dał 20 września 1921. W prasie inforowano, że podczas koncertu w filharmonii warszawskiej doznał ataku szału[7]. Po zmaganiach z narastająca chorobą nerwową zmarł śmiercią samobójczą w Wannsee[8][5]. W Biuletynie Filharmonii Warszawskiej zapisano, iż „odszedł wybitny wódz artystyczny orkiestry”[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Ludwik Erhardt, Encyklopedia Muzyczna PWM, T. I, Kraków 1979.
- ↑ a b Maria Bychawska, Henryk Schiller (red.), 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, Warszawa, Filharmonia Narodowa 2001.
- ↑ a b Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965. Warszawa: PWN, s. 37.
- ↑ a b Leon Tadeusz Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX w., Kraków 1964.
- ↑ a b Leon Tadeusz Błaszczyk, Żydzi w kulturze muzycznej ziem polskich w XIX i XX wieku, Warszawa 2014.
- ↑ Kalendarz Teatralny 1991
- ↑ Atak szału kapelmistrza podczas koncertu. „Nowości Illustrowane”. Nr 40, s. 11, 1 października 1921.
- ↑ Marian Fuks, Żydzi w Warszawie: życie codzienne, wydarzenia, ludzie, Sorus, 1992