Zenga

Obraz i kaligrafia autorstwa Nantenbō

Zenga (jap. 禅画 „malarstwo [w duchu] zen”) – nurt japońskiego malarstwa, związany z praktyką buddyzmu zen. Uprawiany najczęściej przez mnichów, jego największy rozkwit nastąpił w okresie Edo[1].

Samo określenie zawężane jest zazwyczaj do malarstwa tworzonego w tej epoce, co nie jest do końca ścisłe, bowiem podobne obrazy powstawały już wcześniej[2]. Znaczenie buddyzmu jako religii w okresie Edo zmalało, ale mnisi, w szczególności zen, pełnili wciąż istotną rolę, zwłaszcza wśród artystów i intelektualistów. Ich obrazy i dzieła kaligraficzne, zwane zenga, tworzone jako rodzaj pomocy do medytacji lub jako forma duchowego ćwiczenia, były wówczas bardzo popularne. Jednymi z najważniejszych twórców zenga byli Ekaku Hakuin[3] i Gibon Sengai[2]. W okresie Meiji zenga, podobnie jak malarstwo twórców uważających się za intelektualistów nanga, nie uległy poważnym zmianom. Ich ideał, czyli zwrócenie uwagi przede wszystkim na indywidualną ekspresję twórcy, współgrał z wpływowymi podówczas w Japonii ideami sztuki zachodniej, aczkolwiek ich medium pozostało tradycyjne. Zenga były kontynuowane w kręgu mnichów i praktyków zen, ale wywierały też stały wpływ na sztukę nowoczesną. Ważnym twórcą tego okresu był mistrz zen Nantenbō[4].

Te metaforyczne lub aluzyjne obrazy są na ogół wykonywane tuszem, często z towarzyszeniem kaligrafii, formalnie dość naiwne i abstrakcyjne[1], niekiedy wręcz karykaturalne[5]. Ich ideą było przekazanie w jak najprostszy i bezpośredni sposób ideałów zen – przykładem może tu być krąg ensō, malowany jednym ruchem pędzla[5]. Chociaż w idealnym wyobrażeniu zenga malowane były spontanicznie, poza wszelkimi kanonami i konwenansami, jako indywidualny wyraz przepełnienia duchem zen[5], nierzadko wykonywali je też zawodowi artyści na zamówienie konkretnych świątyń[2]. Mnisi-malarze wykonywali je też często jako dar dla odwiedzających[3].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Zenga. W: Jolanta Tubielewicz: Kultura Japonii. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996, s. 351. ISBN 83-02-06378-9.
  2. ↑ a b c William E. Deal: Handbook to Life in Medieval and Early Modern Japan. Oxford: Oxford University Press, 2006, s. 294. ISBN 978-0-19-533126-4.
  3. ↑ a b Mason 2005 ↓, s. 325.
  4. ↑ Mason 2005 ↓, s. 361.
  5. ↑ a b c Przemysław Trzeciak: Idea i tusz. Malarstwo w kręgu buddyzmu chan/zen. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, s. 91. ISBN 83-7255-119-7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Penelope Mason: History of Japanese art. Upper Saddle River, N.J: Pearson Prentice Hall, 2005. ISBN 0-13-117601-3. (ang.).