Zieluń

Zieluń

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	żuromiński
Gmina	Lubowidz
Liczba ludności (2022)	283[2]
Strefa numeracyjna	23
Kod pocztowy	09-304[3]
Tablice rejestracyjne	WZU
SIMC	0119066[4]
Położenie na mapie gminy Lubowidz Zieluń
Położenie na mapie Polski Zieluń
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zieluń
Położenie na mapie powiatu żuromińskiego Zieluń
53°10′41″N 19°51′26″E/53,178056 19,857222[1]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Zieluń

Zieluń – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie żuromińskim, w gminie Lubowidz, nad rzeką Wkrą^[4][5].

Położenie geograficzne i administracyjne

Zieluń znajduje się na skraju Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego na Równinie Urszulewskiej pomiędzy Pojezierzem Mazurskim, Wysoczyzną Ciechanowską i Pojezierzem Dobrzyńskim.

Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sierpeckim województwa płockiego^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Zieluń.

Czasy obecne

Według danych Urzędu Miasta i Gminy w Lubowidzu na 31 grudnia 2022 r. Zieluń liczył 283 mieszkańców^[2]. Od dawien dawna Zieluń podzielony jest na nieformalne dzielnice: Podruda (w stronę miejscowości Ruda – ulica Jagiellońska), Piaski (ulica Zygmuntowska i Polna), Zamost (za rzeką – ulica Piastowska), Batorówka (ulica Stefana Batorego), Łysa Góra (najdalej wysunięta część ulicy Stefana Batorego). Nazwy starszych ulic Zielunia pochodzą głównie od nazw dynastii i imion królów panujących w Polsce: Jagiellońska, Zygmuntowska, Piastowska, Stefana Batorego; poza tym występują ulice: Świętojańska (przy kościele), Szkolna (przy szkole), Polna i plac 1 Maja.

W miejscowości działa Ochotnicza Straż Pożarna, a przy niej młodzieżowa orkiestra dęta, która istnieje od 1915 r. W 1995 r. zdobyła ona I miejsce w Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych w Strzegowie, koncertowała w kraju i za granicą.

W miejscowości istnieje szkoła podstawowa, która w 2004 r. przyjęły imię Jana Pawła II^[7].

W Zieluniu znajduje się stary ceglany młyn z początku XX wieku^[8].

Parafia

Zieluń jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jana Nepomucena, należącą do dekanatu żuromińskiego w diecezji Płockiej. Parafia (pierwotnie Św. Trójcy) została erygowana 8 maja 1588 r. przez bpa Piotra Dunina Wolskiego. Kościół parafialny wielokrotnie płonął i był odbudowywany, a obecna murowana świątynia została wybudowana w latach 1872–1874 staraniem proboszcza ks. Stanisława Przetakiewicza i konsekrowana 5 maja 1885 r. przez bpa Henryka Kossowskiego. Tu otrzymał 21 lipca 1920 r. samodzielną placówkę ks. proboszcz Franciszek Giergielewicz (męczennik) i po 6 latach pracy w Zieluniu 3 grudnia 1926 r. został mianowany proboszczem w Płocku Radziwiu. Obecnie proboszczem jest ksiądz mgr Sławomir Rosiński^[9].

Historia

Dawniej Zieluń był miejscowością nadgraniczną. Odbywały się tu targi^[10]. Tędy szły wojska Władysława Jagiełły na bitwę pod Grunwaldem. Mieszkańcy brali czynny udział w powstaniach narodowych, m.in. w powstaniu styczniowym i listopadowym. Pod Zieluniem rozegrała się jedna z bitew powstania styczniowego. Świadczą o tym zbiorowe mogiły, pomniki na miejscowym cmentarzu ufundowane przez lokalną społeczność^[11].

Również podczas II wojny światowej istniał w Zieluniu ruch oporu i partyzantka. 6 października 1942 r. hitlerowcy spędzili okoliczną ludność i w akcie odwetu za odbicie z miejscowego aresztu działacza ruchu oporu Anastazego Kołodziejskiego pseudonim „Gromek” powiesili 20 mieszkańców^[11].

Zieluń ma także swoje legendy. Jedna z nich mówi o tunelu, który rzekomo biegnie pod miejscowością od remizy strażackiej i kościoła aż do cmentarza.

Osoby związane z Zieluniem

• Helena Pilejczyk (z domu Majcher) – polska łyżwiarka szybka, multimistrzyni i rekordzistka Polski, srebrna medalistka mistrzostw świata, zdobywczyni brązowego medalu na Igrzyskach Olimpijskich w Squaw Valley w 1960 r.

Zobacz też

• Zieluń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 606 .
• www.zielun.pl – Historia Zielunia, zdjęcia miejscowości i jej mieszkańców z dawnych lat
• Cmentarz żydowski w Zieluniu
• Zieluń-Osada – dawna gromada
• Zieluń-Osada – osada

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 161528
2. Raport o stanie Miasta i Gminy Lubowidz 2022 [online], Urząd Miasta i Gminy w Lubowidzu, s. 7 [dostęp 2024-04-26]  (pol.).
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1612 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
7. Superszkolna.pl, Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Zieluniu [online], zszielun.superszkolna.pl [dostęp 2024-04-25]  (pol.).strona główna serwisu
8. KurierK. Żuromiński KurierK., Zieluń. Młyn, który pamięta zabory [online], Kurier Żuromiński, 1 października 2014 [dostęp 2024-04-25]  (pol.).
9. 26.pl, Zieluń - św. Jana Nepomucena [online], Diecezja Płocka [dostęp 2024-04-25]  (pol.).
10. FilipF. Sulimierski FilipF., WładysławW. Walewski WładysławW., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIV, dir.icm.edu.pl, 1895, s. 606 [dostęp 2024-04-25]  (pol.).
11. Zieluń - Zbiorowa mogiła ofiar faszyzmu. Atrakcje turystyczne Zielunia. Ciekawe miejsca Zielunia [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2024-04-25] .