Zmiennica

Zmiennica

wieś
Zabytkowy kościół drewniany
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	brzozowski
Gmina	Brzozów
Liczba ludności (2022)	1242[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	36-200[3]
Tablice rejestracyjne	RBR
SIMC	0346218[4]
Położenie na mapie gminy Brzozów Zmiennica
Położenie na mapie Polski Zmiennica
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zmiennica
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego Zmiennica
49°40′34″N 21°57′49″E/49,676111 21,963611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zmiennica – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Brzozów^[4][5].

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Trójcy Przenajświętszej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego. Historycznie położona w Rusi Czerwonej (ziemia sanocka) i w dawnym województwie ruskim^[6].

Części wsi

Integralne części wsi^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0346224	Bukowskie Góry	część wsi
0346230	Dół	część wsi
0346247	Góra	część wsi
0346253	Góry	część wsi
0346260	Łazy	część wsi
0346276	Poręby	część wsi
0346282	Wola	część wsi

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XV w. W 1514 r. Hieronim Bobola – syn Jana ze Strachociny kupił Zmiennicę. Miał on trzech synów: Andrzeja proboszcza w Dubiecku, Jana, i Wojciecha. Zmiennicę odziedziczył Jan Bobola (zm. 1635) syn Hieronima Boboli. 7 lutego 1616 roku jego matka Katarzyna zrzekła się swych praw do własności ziemskich na rzecz syna Jana, który w dzierżawę otrzymał też Krościenko Wyżne. W XVII wieku wieś zostaje trzykrotnie zniszczona: w 1624 roku przez Tatarów, w 1655 przez Szwedów, a w 1657 przez wojska Rakoczego.

Zmiennica wraz z dawną ziemią sanocką w latach 1772–1774 należała do obwodu czerwonoruskiego. Bardzo uciążliwa dla chłopów w tamtym czasie była obowiązkowa służba wojskowa i obciążenia świadczone dla wojska. Służba wojskowa-z której byli zwolnieni szlachta i duchowieństwo- obejmowała każdego mężczyznę w wieku od 18–29 lat i trwała w zależności od przydziału 10–14 lat. W tamtych czasach wieś trawiły dwie klęski- głodu i pożarów.

22 kwietnia 1848 zniesiona zostaje pańszczyzna. Zmiennica jako wieś miała typowo rolniczy charakter, przy czym przeważały liczebnie gospodarstwa małorolne (hortulanus – zagrodnik). Zarówno ciężka sytuacja gospodarcza, jak i stosunki polityczne przyczyniły się do nędzy galicyjskiej. Uwłaszczeni chłopi nie posiadali zdolności prawidłowego zarządzania swoją nowo-nabytą ziemią. Skutkowało to zaciąganiem długów u lichwiarzy. Sytuacja znacząco się zmieniła w 1901 roku, kiedy to w pobliskim Jasionowie powstała Kasa Stefczyka.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zmiennica był Franciszek Zaremba^[7]. W XIX wieku wieś była własnością Zarębów, Czerwińskich i Ginwill-Piotrowskich, aż do reformy rolnej(ostatni właściciel – Zygmunt Ginwill-Piotrowski). Dwór został spalony w 1914 r. Zachował się park z pierwszej połowy XIX wieku, o charakterze krajobrazowym, ze stawem i śladami alei. Zachował się także budynek, w którym są fragmenty polichromii neogotyckiej. W tym samym okresie zbudowany został spichlerz neogotycki, murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trójkondygnacyjny, na rzucie prostokąta z pierwszej połowy XIX wieku i kapliczka św. Jana Nepomucena.

w 1926 roku funkcjonowała tu 1-klasowa wiejska szkoła powszechna^[8].

W 1981 r. przeniesiono tu drewniany obiekt sakralny z pierwszej połowy XIX wieku z Jasionowa. Wraz z kościołem przeniesiono także płytę nagrobną A.D.E. Wzdowskiego z 1539 roku.

Zabytki

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[9]:

• drewniany kościół parafialny z 1810 r., nr rej.: A-139 z 22.03.1989 – przeniesiony z Jasionowa, dawny kościół św. Katarzyny – obecnie pw. Trójcy Świętej (zob. Parafia Trójcy Przenajświętszej w Zmiennicy)
• spichlerz dworski z 1. ćw. XIX w., nr rej.: A-777 z 1.10.1974 r.
• park dworski, jw.
• zabytkowa płyta nagrobna z 1539

• 
  Park podworski
• 
  Nagrobek A.D.E. Wzdowskiego
• 
  Kapliczka przykościelna
• 
  Spichlerz podworski
• 
  Kapliczka przydrożna

• Wiejski pejzaż
• 
• 
• 

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 162145
2. Raport o stanie gminy za 2022 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd miejski w Brzozowie, 23 maja 2023, s. 16 [dostęp 2024-01-05]  (pol.).
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1615 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. AleksanderA. Jabłonowski AleksanderA., Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 2, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 1903 [dostęp 2023-10-31] .
7. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 263.
8. Lehnert Seweryn; Szkoły powszechne, publiczne i prywatne i seminarja nauczycielskie: spis szkół i nauczycieli w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie.
9. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-06-30. s. 6. [dostęp 2012-10-31].

Linki zewnętrzne

• Zmiennica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 650 .