Zygmunt Podhorski
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
25 maja 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 września 1960 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1946 |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki |
1 Pułk Ułanów Krechowieckich |
| Stanowiska |
dowódca szwadronu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
                
| |
.JPG)
Zygmunt Podhorski, ps. „Zaza” (ur. 25 maja 1891 w Popudni, zm. 12 września 1960 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 25 maja 1891 w majątku Popudnia, w powiecie lipowieckim ówczesnej guberni kijowskiej, w rodzinie Piotra i Klementyny z Lipkowskich[1][2]. Był młodszym bratem pułkownika kawalerii Włodzimierza Podhorskiego (1884–1941). Pochodził z rodziny wywodzącej się z kniaziów ruskich, osiadłej w Rzeczypospolitej w XVI wieku.
Uczył się w Warszawie, w 1909 zdał maturę polską, a następnie eksternistycznie rosyjską. Odbył następnie służbę wojskową w rosyjskim 9 Pułku Bugskich Ułanów w Białej Cerkwi. W latach 1911–1913 studiował na Studium Rolniczym UJ w Krakowie. W trakcie studiów, w 1911, został awansowany na chorążego. Pracę dyplomową złożył latem 1914, lecz w obliczu wybuchu wojny opuścił austriacki Kraków, unikając internowania. Dyplom inżyniera rolnika uzyskał dopiero w połowie lat dwudziestych.
Podczas I wojny światowej walczył w kawalerii rosyjskiej. Został dowódcą plutonu w 9 Pułku Bugskich Ułanów, w marcu 1915 awansowany został na korneta (podporucznika). Wyróżnił się podczas szarży przeciw Austriakom pod Krzywoluką 20 października 1915, w której został dwukrotnie ranny. Po leczeniu powrócił w maju 1916 do pułku, w którym walczył do lutego 1917.
Na skutek swoich starań Podhorski uzyskał przydział do polskiego 1 pułku ułanów, gdzie został dowódcą plutonu, a następnie szwadronu. Wyróżnił się podczas szarży pod Krechowcami 24 lipca 1917, za co został odznaczony Oficerskim Krzyżem Św. Jerzego i żołnierskim Krzyżem Św. Jerzego. W sierpniu 1917 awansował na porucznika. Od września 1917 jego Pułk wchodził w skład I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców w maju 1918 i jego demobilizacji, Podhorski przebywał w oddziałach polskich na Kubaniu. Czasowo był attaché wojskowym przy polskim przedstawicielstwie w Kijowie. 3 listopada 1918 powrócił do Polski.
Tuż po powrocie Podhorski był jednym z głównych organizatorów odtworzonego 1 pułku ułanów, który uzyskał następnie miano Ułanów Krechowieckich. 11 listopada 1918, dowodząc szwadronem ułanów, zajął koszary przy ul. Koszykowej w Warszawie, rozbrajając żołnierzy niemieckich i uzyskując wyposażenie dla pułku. 6 grudnia 1918 uzyskał awans na rotmistrza oraz został kwatermistrzem 1 pułku ułanów. Pod koniec 1918 uczestniczył w walkach pułku na południowy wschód od Przemyśla, w ramach odsieczy Lwowa. Od kwietnia 1919 dowodził dywizjonem pułku. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w lutym 1920, powierzono mu dowództwo szwadronu zapasowego 1 pułku ułanów w Tarnowie, a w lipcu otrzymał awans na stopień majora. 27 lipca 1920 objął dowodzenie 203 ochotniczego pułku ułanów, z którym uczestniczył w walkach Bitwy Warszawskiej w rejonie Ciechanowa. 9 września 1920 powierzono mu dowództwo 1 pułku ułanów Krechowieckich. Pułkiem tym dowodził do 29 lipca 1927.
Po wojnie Zygmunt Podhorski był jednym z inicjatorów osadnictwa wojskowego na Kresach Wschodnich. 1 grudnia 1924 awansował do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 10. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. W 1927 ukończył wyższy kurs oficerski we Francji, po czym mianowano go komendantem Obozu Szkolnego Kawalerii w Grudziądzu, przeorganizowanym 1 kwietnia 1928 na Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Uważany jest przez wielu za najwybitniejszego komendanta CWK. Szkołą tą komenderował do lipca 1935. W 1929 został członkiem Oficerskiego Trybunału Orzekającego[3]. Publikował również artykuły poświęcone zagadnieniom organizacji i wyszkolenia kawalerii. W latach 1935–1936 był dowódcą XIII Brygady Kawalerii w Płocku, a następnie Suwalskiej Brygady Kawalerii w Suwałkach. 19 marca 1938 otrzymał awans na generała brygady.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 dowodził Suwalską Brygadą Kawalerii, wchodzącą w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Czasowo, w dniach 9-10 września, sprawował dowództwo SGO „Narew”. W tych dniach Brygada uczestniczyła w ciężkich walkach pod Zambrowem. 11 września objął dowodzenie Grupy Operacyjnej Kawalerii, w skład, której weszła Suwalska BK i Podlaska Brygada Kawalerii. Wyprowadził następnie grupę z okrążenia i przebił się do Puszczy Białowieskiej, gdzie 20 września zreorganizował grupę w Dywizję Kawalerii „Zaza”, nazwaną tak od jego pseudonimu. Dowodząc dywizją usiłował w walkach przebić się na południe, celem połączenia z pozostającymi siłami polskimi. W ostatnich dniach września 1939, podporządkował Dywizję Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Polesie”, dowodzonej przez gen. bryg. Franciszka Kleeberga. W składzie SGO „Polesie” wziął udział w ostatnich walkach kampanii wrześniowej, pod Kockiem. Po kapitulacji 6 października 1939, gen. Zygmunt Podhorski dostał się do niewoli niemieckiej. Przez wielu historyków jest oceniany jako jeden z najlepszych polskich dowódców kampanii.
Przebywał początkowo w obozach jenieckich (oflagach) w Königstein, Hohnstein i Johannisbrunn, a następnie od kwietnia 1942 do wyzwolenia 5 kwietnia 1945 w oflagu VIIA Murnau. Wchodził tam w skład kierownictwa konspiracji obozowej (Ruch Oporu[4]), będąc szefem sztabu[5], wywiadu i kontrwywiadu.
19 czerwca 1945 został wcielony do służby w Polskich Siłach Zbrojnych oraz mianowany zastępcą dowódcy Bazy 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 1946 roku pełnił służbę w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Był dowódcą 5 Grupy Brygadowej[6].
Po demobilizacji zamieszkał z rodziną w Londynie. Środki na utrzymanie zdobywał jako pracownik zakładu krawieckiego[7][8].
Uczestniczył w emigracyjnej działalności politycznej, będąc w stronnictwie gen. Władysława Andersa, a także działalności społecznej i kombatanckiej. Był przewodniczącym Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Publikował opracowania historyczno-wojskowe na łamach polskiej prasy emigracyjnej. Zmarł 12 września 1960 w Londynie. Został pochowany na Cmentarzu Brompton w Londynie (sektor P)[9].
Zygmunt Podhorski 13 lutego 1923 roku w kaplicy Przytuliska w Warszawie zawarł związek małżeński z Marią Zdziechowską córką Feliksa i Jadwigi z Lipkowskich[10]. Z tego związku urodził się syn Piotr (13 listopada 1923 roku) i córka Maria (24 czerwca 1928 w Grudziądzu)[11]. Piotr Podhorski ps. „Piotr” poległ 6 sierpnia 1944 roku w Warszawie, jako kapral podchorąży Zgrupowania AK „Bartkiewicz”[12][2].
Imię generała Zygmunta Podhorskiego nosiła 4 Suwalska Brygada Kawalerii Pancernej. Matką chrzestną sztandaru brygady była córka generała Maria Bobińska z Podhorskich, zmarła 21 listopada 2000 roku w Londynie. Maria była żoną kapitana pilota Zbigniewa Gustawa Bobińskiego (1921–1995), kawalera Virtuti Militari.
W 1991 r. imię Zygmunta Podhorskiego nadano II Liceum Ogólnokształcącemu w Suwałkach[13].
Awanse
[edytuj | edytuj kod]- chorąży – 1911
- podporucznik – 1915
- porucznik – 1917[2]
- rotmistrz – 6 grudnia 1918
- major – 1920[2]
- pułkownik – 1 grudnia 1924[2]
- generał brygady – 19 marca 1938[2]
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie, 1970)[14]
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (1947)[2]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2552[2] (1921)[15]
- Krzyż Niepodległości (17 marca 1932)[16]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[17][18][2]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[2]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)[19][2]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[18]
- Odznaka pamiątkowa 1 Pułku Ułanów Krechowieckich[20]
- Komandor Orderu Miecza (Szwecja, 1932)[21][18]
- Komandor Orderu Orła Białego (Jugosławia)[18]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[18][2]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[18]
- Order Świętego Jerzego (Imperium Rosyjskie)
- Krzyż Świętego Jerzego (Imperium Rosyjskie)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 255.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Polak (red.) 1993 ↓, s. 167.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929
- ↑ Stefan Majchrowski: Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 141.
- ↑ Stefan Majchrowski: Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 157.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 284.
- ↑ Włodzimierz Nikitenko: Włóczędzy w generalskich mundurach. Historia.org.pl., 23 września 2014. [dostęp 2016-11-01]. (pol.).
- ↑ Piotr Stawecki, Generałowie polscy. Zarys portretu zbiorowego 1776–1945 Bellona Warszawa 2010, s.162.
- ↑ Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-20] (pol.).
- ↑ Ś.p. kpt. Hieronim Rut-Rusiecki. „Polska Zbrojna”. 45, s. 5, 1923-02-15. Warszawa..
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 256.
- ↑ Powstańcze biogramy ↓.
- ↑ Informacja na stronie internetowej szkoły [1]
- ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3136 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 3)
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za zasługi na polu organizacji armji oraz budzenia ducha narodowego”.
- ↑ a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 580.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Na podstawie fotografii [1].
- ↑ Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 21
![[1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Zygmunt_Podhorski.jpg){kind=link}
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wacław Górczyński: Kronika 101 Kompanii Saperów. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1947, Sygn. C.854 [dostęp 2017-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-04)].
- Polski Słownik Biograficzny, T.XXVII/I, Zeszyt 112, Ossolineum 1982.
- Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 223-229. ISBN 83-7021-096-1.
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 806–807. ISBN 83-211-1096-7.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 40. ISBN 83-04-03364-X.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Jarosław Szlaszyński. 1 Pułk Ułanów Krechowieckich w Augustowie. „Rocznik Augustowsko-Suwalski t. VI”, s. 89–122, 2006. Suwałki: Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe. ISSN 1730-9875
- Bartosz Janczak, Gen. bryg. Zygmunt Podhorski ps. Zaza (1891–1960) – komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, jeniec Oflagu VII A Murnau, „Rocznik Grudziądzki” 2017, t. XXV, s. 177–196.
- Piotr Podhorski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-11-23].