Łążek Chwałowski

Łążek Chwałowski

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	stalowowolski
Gmina	Radomyśl nad Sanem
Liczba ludności (2021)	102[2]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	37-455[3]
Tablice rejestracyjne	RST
SIMC	0804780[4]
Położenie na mapie gminy Radomyśl nad Sanem Łążek Chwałowski
Położenie na mapie Polski Łążek Chwałowski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Łążek Chwałowski
Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego Łążek Chwałowski
50°46′15″N 21°58′22″E/50,770833 21,972778[1]

Łążek Chwałowski (Łążek Chwałowicki) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Radomyśl nad Sanem^[4][5]. Leży na obszarze leśnym Puszczy Sandomierskiej nad rzeką Sanną. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chwałowicach

Nazwa

Nazwa Łążek wywodzi się od słowa łęg, oznaczającego teren nad rzeką, bądź łąkę zalewaną czasowo wodą^[6].

Urzędowa nazwa miejscowości brzmi Łążek Chwałowski. Nazwa ta stosowana jest także przez Pocztę Polską oraz jako nazwa przystanków autobusowych. W potocznym obiegu występuje także (błędny) wariant nazewniczy: Łążek Chwałowicki.

Historia

Powstanie wsi nad rzeczką Sanną należy wiązać z rodem Gniewoszów i Dalewic, którzy po bezpotomnej śmierci kasztelana bełskiego, Zygmunta Zakliki, przejęli rozległe dobra z centrum w Zaklikowie. W rejestrze poborowym z 1626 roku zapisano, że Andrzej Gniewosz h. Kościesza oddał ze wsi Laski pobór trojaki od 3 zagród i 2 kół korzennych, czyli młyna. Był to młyn o 2 kołach nasiębiernych, z których jedno poruszało kamienie młyńskie, a drugie stępy do produkcji kaszy. W 1676 roku wykazano tu 21 poddanych. W okresie przedrozbiorowym Łążek należał do parafii w Borowie^[7].

W 1776 roku została ostatecznie ustalona granica między Austrią i Rzecząpospolitą, która rozdzieliła wieś na dwie części. Sanna w swym zakolu tworzyła kilkumorgowy staw, a jego środkiem poprowadzona została „idealna granica państwowa”. W latach 1795–1809 na krótko obie części połączyły się w obrębie monarchii habsburskiej. Po traktacie pokojowym w Schönbrunnie zaczęto je jednak nazywać Łążkiem Małym (Mniejszym) i Wielkim (Większym) lub Chwałowickim (Chwałowskim) i Zaklikowskim (Polskim)^[7].

W 1785 roku Łążek Chwałowski należał już do parafii w Pniowie i miał 12 poddanych, w tym 4 kmieci i 8 zagrodników (łącznie 52 mieszkańców). W 1914 roku mieszkało tu już 235 osób. Po rosyjskiej stronie granicy znajdował się posterunek pograniczny oraz przykomórek celny, w Łążku Chwałowskim stacja meldunkowa, zwana „posterunkiem opowiedczym”. Tędy prowadził ruchliwy trakt z Królestwa do Galicji, dzięki czemu leżące przy nim, żydowskie karczmy, mogły nieźle prosperować, a mieszkańcy obu Łążków osiągali znaczne dochody z przemytu. W XIX wieku po obydwu stronach granicy istniały niewielkie folwarki, których właścicielami byli z reguły dziedzice dóbr chwałowickich, m.in. Eustachy i Adam Horochowie oraz Rachmiel Kanarek^[7].

Po odzyskaniu niepodległości Łążek Chwałowski znalazł się w województwie lwowskim, a Łążek Zaklikowski w lubelskim. W ten sposób utrwalony został XIX-wieczny podział wsi, który utrzymuje się do dnia dzisiejszego^[7].

W pierwszych latach niemieckiej okupacji część mieszkańców wsi związała się z placówką ZWZ/AK „Wista-San”, a tutejszy sołtys, Edward Florek czynnie uczestniczył w organizowaniu sieci kolportażu konspiracyjnego pisma „Odwet”. Od połowy 1943 roku w lasach borowskich zadomowił się oddział NSZ pod dowództwem mjr Leonarda Zub-Zdanowicza „Zęba”, do którego przyłączyło się wielu młodych mieszkańców Łążka^[8].

2 lutego 1944 Łążek Chwałowski wraz z sąsiednimi wsiami (Łążek Zaklikowski, Borów, Szczecyn, Wólka Szczecka, Karasiówka) został spacyfikowany przez kilkutysięczną ekspedycję niemiecką. W ślad za informacjami zawartymi w komunikacie konspiracyjnej Agencji Informacyjnej „Wieś” z 4 kwietnia 1944 (nr 11) podaje się często, że w Łążku Zaklikowskim i sąsiednim Łążku Chwałowskim okupanci zamordowali łącznie 217 osób^[9]. Z kolei w innych źródłach można znaleźć informację, iż 2 lutego 1944 zostało zamordowanych 76 mieszkańców Łążka Chwałowskiego. W gronie zamordowanych znajdowało się 63 stałych mieszkańców wsi. Niemcy spalili 66 gospodarstw wraz z inwentarzem^[10]. Na wsi do dziś istnieje cmentarz poległych z tablicą informacyjną.

 Osobny artykuł: pacyfikacja wsi polskich w Lasach Janowskich.

Odbudowana po wojnie wieś liczy obecnie około 113 mieszkańców.

Zobacz też

• Łążek

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 72456
2. BIP gminy. 2020. Wykaz ilościowy mieszkańców. Stan na dzień 31.12.2021 str. 7 [dostęp 2022-02-07]
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 693 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. Stanisław Myszka, Adam Pankowski: Gmina Radomyśl. Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2000, s. 81. ISBN 83-88065-31-9.
7. Stanisław Myszka, Adam Pankowski: op.cit. s. 81–82.
8. Stanisław Myszka, Adam Pankowski: op.cit. s. 82–83.
9. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981, s. 412–414.
10. Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972, s. 280.

Bibliografia

• Stanisław Myszka, Adam Pankowski: Gmina Radomyśl. Krosno: Oficyna Wydawnicza „Apla”, 2000. ISBN 83-88065-31-9. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Łążek, przys. do Chwałowic, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 639 .