Świniochwast

Świniochwast
Ilustracja
Świniochwast wschodni
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

świniochwast

Nazwa systematyczna
Axyris L.
Sp. Pl.: 979 (1753)[3]
Typ nomenklatoryczny

A. amaranthoides Linnaeus[4]

Synonimy
  • Diotis Schreb.
  • Eurotia Adans.
  • Gueldenstaedtia Neck.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Świniochwast[5], plechota[6] (Axyris L.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych. Obejmuje 7 gatunków[3]. Centrum zróżnicowania znajduje się w górach Azji Środkowej od północnej części pasma Tienszan po Ałtaj, gdzie występują cztery gatunki[7]. Zasięg rodzaju obejmuje jednak rozległe obszary Azji (bez jej południowej części)[3], a jeden gatunek sięga także południowo-wschodniej Europy[8] (europejskiej części Rosji, bez jej północnej części)[3]. W Polsce przejściowo zawlekany był świniochwast wschodni A. amaranthoides (we florze ma status efemerofita)[5]. Gatunek ten jako introdukowany rośnie w różnych krajach Europy Środkowej i Północnej, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz w Japonii[3]. W Ameryce Północnej ma charakter inwazyjny[8].

Rośliny te występują na stepach, pustyniach chłodnych, w górskich formacjach trawiastych i na terenach skalistych sięgając do wysokości 4700 m n.p.m., poza tym w siedliskach przekształconych przez człowieka[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny jednoroczne o pędzie płożącym, podnoszącym się lub wzniesionym, pokrytym gęsto gwiazdkowatymi włoskami[9].
Liście
Skrętoległe, ogonkowe, lancetowate do jajowatych, całobrzegie[9].
Kwiaty
Jednopłciowe (rośliny są jednopienne). Kwiaty męskie są siedzące, skupione w szczytowe kwiatostany kłosokształtne pozbawione podsadek i przysadek. Kwiaty żeńskie wyrastają poniżej niż w skupieniach w kątach podsadek, każdy wsparty dwiema drobnymi przysadkami[7]. Kwiaty męskie mają okwiat składający się z 3–5, jajowatych lub eliptycznych, błoniastych i gęsto owłosionych listków. Pręcików jest od 2 do 5. Pylniki są szerokoowalne. Zalążnia jest szczątkowa. W kwiatach żeńskich okwiat składa się z 2–4 błoniastych lisków, powiększających się w czasie owocowania. Jajowata zalążnia zwieńczona jest krótką szyjką słupka zakończoną dwoma znamionami[9].
Owoce
Jednonasienne orzeszki o owocni ściśle przylegającej do łupiny nasiennej. Owoce są czarne i brązowe[7], elipsoidalne lub jajowate, nieco spłaszczone, gładkie lub pomarszczone, często z przydatkiem w postaci grzebienia[9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z rodziny szarłatowatych Amaranthaceae w jej szerokim ujęciu (obejmującym komosowate Chenopodiaceae). W obrębie rodziny rodzaj należy do podrodziny komosowych Chenopodioideae i plemienia Axyrideae[10].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-27] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-27] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Axyris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-27].
  4. ↑ Axyris. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-27].
  5. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 201.
  7. ↑ a b c d Alexander P. Sukhorukov. Axyris (Chenopodiaceae s.str. or Amaranthaceae s.l.) in the Himalayas and Tibet. „Willdenowia”. 41, s. 5–82, 2011. DOI: 10.3372/wi.41.41108. 
  8. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 897, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c d Axyris Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-27].
  10. ↑ Genus Axyris L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-27].