Źródlarka karpacka
| Bythinella austriaca | |||
| (Frauenfeld, 1857)[1] | |||
 Dwa osobniki źródlarki karpackiej pełzające po dnie | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Bythinella austriaca | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Źródlarka karpacka (Bythinella austriaca) – gatunek bardzo małego, słodkowodnego ślimaka z podgromady Caenogastropoda, występujący wyłącznie w zbiornikach z zimną, dobrze natlenioną wodą o stałej temperaturze, w centralnej i południowej Europie[4].
Cechy morfologiczne
[edytuj | edytuj kod]Muszla wałeczkowata do wałeczkowato-jajowatej, ze stępionym, lekko skośnie ściętym szczytem. Skręty w liczbie od 4 do 5, oddzielone głębokim szwem, ostatni skręt lekko (bocznie) przypłaszczony. Muszla mocna, białoszara lub żółtawa, lekko zmętniona lecz przeświecająca, delikatnie kreskowana na powierzchni. Otwór muszli jajowaty, z tępym kątem w górnej części, jego brzeg odstaje od powierzchni poprzedniego skrętu. Krawędź otworu czasami brunatna (muszlę często porastają glony). Wieczko błoniaste, rogowe, o budowie spiralnej. Dołek osiowy otwarty, szczeliniasty. Wysokość muszli: od 2,3 mm do 3,2 mm, szerokość: 1,2–1,8 mm[4]. Ciało jasnoszare, lekko opalizujące, grzbiet ryjka i nogi lekko pigmentowane. Stopa wcięta z przodu, w tylnej części zaostrzona. Czułki stosunkowo grube i długie, oczy położone na ich nasadzie. Skrzele grzebykowate, w jamie płaszczowej u samców widoczne prącie z wyrostkiem gruczołowym[4].
Gatunek bardzo zmienny, poszczególne populacje mogą znacznie różnić się cechami fenotypowymi. W populacjach występujących w Polsce wyróżniono następujące formy[4]:
- Bythinella austriaca f. hungarica (Hazay) – muszla cylindryczna, skrętów 5½, ostatni stanowi połowę całkowitej szerokości; występuje w Tatrach;
- Bythinella austriaca f. cylindrica (Frauenfeld) – muszla cylindryczna, krepa, skrętów 4–4½, występuje w Tatrach i na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej;
- Bythinella austriaca f. ehrmanni (Pax) – relikt glacjalny, muszla bardzo wysmukła, szczyt mocno ukośnie ścięty; występuje w Kotlinie Kłodzkiej.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Obszar występowania źródlarki karpackiej obejmuje Alpy Wschodnie i Karpaty, znane są jednak też izolowane stanowiska poza głównym zasięgiem[5][6][7]. W Polsce występuje na Górnym Śląsku, Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej, Sudetach, Beskidzie Zachodnim, Pieninach, Tatrach i Bieszczadach[4].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Zajmowane siedliska
[edytuj | edytuj kod]Gatunek steno-oligotermiczny, zasiedla głównie źródła, potoki, czasami także jeziora z zimną, dobrze natlenioną wodą o stałej temperaturze na terenach wyżynnych i górskich. Temperatura zasiedlanych zbiorników nie przekracza 10 °C. Wymaga wody lekko alkalicznej (pH 7,2–8), o dużej zawartości wapnia. Zbiorniki te są zwykle płytkie, zarośnięte, z dnem mulistym, mulisto-kamienistym lub kamienistym. Często spotyka się te ślimaki wśród wilgotnych mchów, butwiejących liści i roślinności wodnej na obrzeżu źródeł i potoków, ponad poziomem wody[4].
Odżywianie
[edytuj | edytuj kod]Zdrapywacze odżywiający się glonami peryfitonowymi i detrytusem[4].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta rozdzielnopłciowe, stosunek samców do samic 1:1. Rozród odbywa się wczesną wiosną[4].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ von Frauenfeld G. 1857. Über die Paludinen aus der Gruppe der Paludina viridis Poir. Sitzber. Akad. Wiss. mathem.-naturwiss. Classe, 22(2): 569-578, Vienna, str. 574.
- ↑ a b c d e f g h i j MolluscaBase eds., Bythinella austriaca (Frauenfeld, 1857), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-10] (ang.).
- ↑ Bythinella austriaca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Piechocki A. 1979. Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda) W: Fauna słodkowodna Polski 7. PWN, Warszawa; str. 78–79.
- ↑ Lisický M. J. 1991. Mollusca Slovenska The Slovak molluscs. VEDA vydavateľstvo, Slovenskej akadémie vied, Bratislava, str. 344.
- ↑ Beran L. 2010. Izolované populace praménky Bythinella austriaca (Frauenfeld, 1857) (Gastropoda: Hydrobiidae) v okolí Prahy. (Isolated populations of Bythinella austriaca (Frauenfeld, 1857) (Gastropoda: Hydrobiidae) in Prague surroundings (Czech Republic)). Malacologica Bohemoslovaca 9: 5–10. PDF
- ↑ Glöer P. & Meier-Brook C. 2003. Süsswassermollusken. DJN, str. 134, ISBN 3-923376-02-2
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piechocki A. 1979. Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda) W: Fauna słodkowodna Polski 7. PWN, Warszawa.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Bythinella austriaca w bazie NCBI dostęp: 15 marca 2014.
- Bythinella austriaca w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 15 marca 2014.
- Wilke T. i inni, Pushing short DNA fragments to the limit: Phylogenetic relationships of ‘hydrobioid’ gastropods (Caenogastropoda: Rissooidea), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 66, 2013, s. 715–736, DOI: 10.1016/j.ympev.2012.10.025.