Żałobnica (owady)

Żałobnica
Hemipenthes
Loew, 1869
Okres istnienia: oligocen–dziś
33.9/0
33.9/0
Ilustracja
żałobnica białopasa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

muchówki

Rodzina

bujankowate

Podrodzina

Exoprosopinae

Plemię

Villini

Rodzaj

żałobnica

Typ nomenklatoryczny

Musca morio Linnaeus, 1758

Synonimy
  • Isopenthes Osten-Sacken, 1886
Multimedia w Wikimedia Commons
Drogosz żałobny
Hemipenthes lepidota
Hemipenthes sinuosa
Hemipenthes celeris

Żałobnica[1], drogosz[2] (Hemipenthes) – rodzaj muchówek z rodziny bujankowatych i podrodziny Exoprosopinae. Larwy są nadpasożytami parazytoidalnych błonkoskrzydłych i rączycowatych. Owady dorosłe żerują na nektarze i spadzi.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Muchówki o ciele długości od 5 do 14 mm[3][4]. Głowę w widoku bocznym mają półkulistą, w widoku od przodu mniej więcej okrągłą. Potylica jest przeciętnie rozwinięta, porośnięta delikatnym, przylegającym owłosieniem. Oczy złożone są nerkowate wskutek obecności na ich tylnym brzegu płytkiego i szerokiego wykrojenia, u samic niewiele szerszej rozstawione niż u samców. Przyoczka rozmieszczone są na planie trójkąta równobocznego. Dość szerokie czoło porastają szczeciniaste włoski sterczące, a czasem też przylegające i krótkie łuski. Pokrycie twarzy jest podobne. Policzki są stosunkowo wąskie. Czułki rozstawione są węziej niż u rodzajów pokrewnych[3], trzeci ich człon jest asymetrycznie cebulowaty z aristą zwieńczoną włoskiem[5]. Ryjek jest krótki[3], niewiele dłuższy niż otwór gębowy[5], zaopatrzony w walcowate lub nitkowate, nierzadko poskręcane głaszczki[3].

Tułów jest z tyłu szerszy niż z przodu, między skrzydłami tak szeroki jak głowa[3]. Za głową występuje na nim kreza o dominującej barwie czarnej[5]. Guzy barkowe są dość mocno rozrośnięte na boki[3]. Długie szczecinki występują na krawędzi śródplecza i tarczki. Na pteropleurach obecne są kępy włosów; poza nimi boki tułowia są skąpo owłosione[5]. Skrzydła mają w nasadowych połowach czarny lub rudobrązowy, wyraźnie odgraniczony wzór o kształcie charakterystycznym dla gatunku[3][5]; wzór ten bywa rozleglejszy i może nawet obejmować całe skrzydło[4]. Obecne są na nich dwie komórki submarginalne[3], a komórka dyskoidalna jest szeroka i tępo zwieńczona[4]. Kolec kostalny jest ostry i cierniowaty. Płatek skrzydłowy jest wąski. Stosunkowo grube odnóża mają stopy zwieńczone ostrymi i prawie prostymi pazurkami[3], pozbawione przylg lub o przylgach słabo rozwiniętych[5]. Golenie przedniej pary porastać mogą czarne szczecinki, natomiast brak na nich kolców[5][4].

Odwłok jest krótko-owalny, o siedmiu widocznych tergitach. Genitalia samca są małe, asymetryczne, wyposażone w długie i szerokie, szpatułkowate lub języczkowate nadprącie z wklęsłymi bokami oraz edeagus o bardzo krótko-owalnej podstawie[3].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Owady te zasiedlają zwykle lasy, ich skraje i inne obszary mniej lub bardziej zadrzewione[6]. Występuje u nich nadpasożytnictwo. Larwy ich są parazytoidami błonkówek z rodziny gąsienicznikowatych oraz muchówek z rodziny rączycowatych, które same są parazytoidami gąsienic motyli nocnych[3][5]. Osobniki dorosłe odwiedzają kwiaty celem żerowania na nektarze[3]. Mogą także żerować na spadzi[2]. Chętnie przysiadają na nasłonecznionych powierzchniach, w tym glebie i skałach[6].

Rodzaj ten najliczniej reprezentowany jest w Holarktyce. Mniej gatunków występuje w neotropikalnej, nieliczne zaś w północnych krańcach krainy orientalnej[7]. W Polsce stwierdzono trzy gatunki – żałobnicę białopasą, drogosza żałobnego i H. velutina[7].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj ten wprowadzony został w 1869 roku przez Hermanna Loewa. W 1910 roku Daniel William Coquillett wyznaczył jego gatunkiem typowym opisanego w 1758 roku przez Karola Linneusza Musca morio[3]. W zapisie kopalnym żałobnice znane są z oligocenu i miocenu[6].

Do rodzaju tego należy ponad 90 opisanych gatunków[8]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Hemipenthes maurus – Żałobnica białopasa. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-06-30].
  2. ↑ a b Hemipenthes morio – Drogosz żałobny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-06-30].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Frank M. Hull, Bee flies of the world: the genera of the family Bombyliidae, Washington: Smithsonian Institution Press, 1973, DOI: 10.5962/bhl.title.48406, ISBN 0-87474-131-9.
  4. ↑ a b c d Omar Ávalos-Hernández. A Review Of The North American Species Of Hemipenthes Loew, 1869 (Diptera: Bombyliidae). „Zootaxa”. 2074, s. 1-49, 2009. DOI: 10.5281/zenodo.187152. 
  5. ↑ a b c d e f g h Przemysław Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 24 Bujanki – Bombyliidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1967.
  6. ↑ a b c N.L. Evenhuis. A new species of Hemipenthes Loew (Diptera: Bombyliidae: Anthracinae) from Miocene Dominican amber. „Polish Journal of Entomology”. 82, s. 281-286, 2013. 
  7. ↑ a b N.L. Evenhuis, D.J. Greathead: World catalog of bee flies (Diptera: Bombyliidae). Revised September 2015. Bishop Museum, 2015. s. 290-532. [dostęp 2019-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  8. ↑ Hemipenthes Loew, 1869. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2021-06-30].