Żelazna Rządowa

Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie przasnyskim. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Żelazna Rządowa
wieś
Ilustracja
Szkoła w Żelaznej Rządowej
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

przasnyski

Gmina

Jednorożec

Liczba ludności (2021)

450[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

06-323[4]

Tablice rejestracyjne

WPZ

SIMC

0510965[5]

Położenie na mapie gminy Jednorożec
Mapa konturowa gminy Jednorożec, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Żelazna Rządowa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Żelazna Rządowa”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Żelazna Rządowa”
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego
Mapa konturowa powiatu przasnyskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Żelazna Rządowa”
Ziemia53°13′49″N 21°08′16″E/53,230278 21,137778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Żelazna Rządowa (kurp. Źelåznå[6]) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec[5][7]. Wieś ma status sołectwa[8]. Leży w Puszczy Zielonej.

Wiadomości ogólne

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Legenda o powstaniu wsi nie sytuuje jej początków w konkretnym czasie, ale tłumaczy nazwę. Ma pochodzić od obfitych złóż rudy darniowej[9]. Określenie Rządowa odnosi się do gruntów rządowych, na których rozciągała się miejscowość[10].

Początkowo wieś określana była jako Królewska[11][12]. Po 1795 wieś nazywano Rządową[13]. Na początku XX wieku określano ją też jako Państwową[14].

Zmiany administracyjne

[edytuj | edytuj kod]

Do 1795 Żelazna była wsią w starostwie przasnyskim, ziemi ciechanowskiej i województwie mazowieckim. Z III rozbiorem trafiła do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Odtąd stanowiła dobra rządowe. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Żelazna była częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono ją do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Żelazna Rządowa znalazła się w gminie Jednorożec, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 w obrębie gmin wprowadzono podział na gromady. Żelazna Rządowa wraz z Żelazną Prywatną tworzyły gromadę Żelazna Rządowa. Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Żelazną Rządową jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Żelazna Rządowa należała do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której włączono Żelazną Rządową. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Żelazna Rządowa znajduje się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[15].

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]

W użyciu są nazwy miejscowe określające części wsi: Kurczy Lasek, Grądy, Gutocha[6][16].

Integralne części wsi Żelazna Rządowa[5][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0510971 Grądy kolonia
0510994 Kurczy Lasek kolonia

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Lustracja dóbr królewskich z 1661 wymienia wieś Żelazna Królewska. Mieszkało tu 4 chłopów, którzy płacili czynsz staroście przasnyskiemu (96 florenów)[11].

W czasie III wojny północnej, w 1708, w pobliżu wsi maszerowały wojska Karola XII. Gdy w Olszewce kolumna królewska idąca od Chorzel złączyła się z resztą wojska maszerującą od strony Przasnysza, powędrował przez Żelazną do Brodowych Łąk, a potem do Myszyńca[17].

Według akt wizytacji parafii Chorzele z 1781 w Żelaznej stało 20 domów[18]. W lustracji z 1789 zapisano, że w Żelaznej Królewskiej, wsi położonej na piaszczystym i błotnistym gruncie, mieszkało 14 gospodarzy. Część gospodarzyła na półwłóczkach, część na ćwierćwłóczkach. Obciążenie feudalne regulowali w różnych folwarkach. Każdy gospodarz był zobowiązany do odpracowania 3 dni pańszczyzny w ciągu żniw. We wsi mieszkali też dwaj ludzie luźni, z których każdy w ciągu roku miał odrobić 3 dni pańszczyzny. Łącznie wszyscy gospodarze dawali 6 podwód rocznie (0,43 podwody na jedno gospodarstwo). Pańszczyzna z całej wsi wynosiła 60 złotych polskich, czynsz – 152 złote polskie, a zagonowe zgodnie z kontraktem z dworem – 53 złote polskie (łącznie wszystko 265 złotych polskich). Arendę karczemną płacono łącznie z innymi wsiami, a przypisana była do wsi Olszewka. Zapisano też, że obok Żelaznej Królewskiej leżała Żelazna należąca do Kazimierza Krasińskiego (Szlachecka, późniejsza Prywatna), a z Rzodkiewnicą, wsią należącą do Zielińskiego, procesowano się o granice[12].

Na przełomie 1799 i 1800 we wsi było 28 domów[19]. W 1802 sołtysem wsi był Kazimierz Mechel[10].

W 1815 w Żelaznej Rządowej notowano 32 domy. Mieszkało w nich 173 osób (83 mężczyzn i 90 kobiet)[20]. W 1817 notowano, że dzieci z Żelaznej uczęszczały do szkoły parafialnej w Olszewce[21]. W 1827 we wsi były 24 domy, mieszkało zaś 70 osób[22].

Wsie Żelazna Rządowa i Żelazna Prywatna nierzadko łączono w całość[10]. Jako jedna osada – Żelazna – zostały zaznaczone na mapie kwatermistrzostwa, która dla omawianego terenu powstała przed powstaniem listopadowym[23][24]. W 1816 w pobliżu wsi Żelazna uruchomiono kopalnię bursztynu[25].

6 listopada 1863 w pobliżu wsi Żelazna Rządowa miała miejsce bitwa Rosjan z powstańcami styczniowymi dowodzonych przez majora Konstantego Rynarzewskiego i kapitana Lenartowicza[26].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Żelazną Rządową.

Po 1864 przeprowadzono uwłaszczenie. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanym w 1895 czytamy, że obie wsie: Żelazna Rządowa i Żelazna Prywatna liczyły 62 domy, 402 mieszkańców i 1465 morgów powierzchni (w tym 668 morgów nieużytków). Notowano też leśnictwo Żelazna z 1 domem, 3 mieszkańcami i 15 morgami ziemi[13]. Trudna sytuacja materialna zmuszała mieszkańców do emigracji do USA. Kolejna fala emigracji nastąpiła w międzywojniu. Wówczas wyjeżdżano też do Francji[10].

Na początku XX wieku we wsi działała szkoła z wykładowym językiem rosyjskim[10]. W 1907 wieś włączono do nowo powstałej parafii Parciaki[27].

Bez określenia, której Żelaznej dotyczą dane, mamy informacje o Żydach w okolicy. Około 1900 w Żelaznej sklep założył Lejbuś Chaim Przyszwa[28]. Z 1937 pochodzi relacja, że Aron Gerber, który przeniósł się z Woli Błędowskiej, wygniata masło w Żelaznej[29].

W 1916 we wsi Żelazna utworzono ochronkę dla dzieci. Przychodziło do niej średnio 25 dzieci[30].

Dom z okresu międzywojnia

Według spisu powszechnego z 1921 we wsi istniało 49 domów i 3 budynki niemieszkalne. W Żelaznej Rządowej mieszkało 249 osób, w tym 120 mężczyzn i 129 kobiet[31]. Przed II wojną światową w Żelaznej Rządowej mieszkała Felicja Zylberwasser (alias Maj) i zapewne Żydów było tu więcej[28]. W 1936 planowano włączenie rolników z Żelaznej do spółdzielni mleczarskiej „Zrozumienie” w Zawadach[29].

W 1936 ks. Władysław Skierkowski prowadził we wsi badania etnograficzne na temat kultury Kurpiów Zielonych[32]. Mieszkańcy innych wsi określali ludzi z Żelaznej mianem kołtunów[10].

Na dzień 1 września 1939 we wsi mieszkało 311 osób[15].

Pomnik pamięci partyzantów

W czasie II wojny światowej zginęło około 20 osób ze wsi. Kilkanaście osób przetrzymywach było i zginęło w obozach koncentracyjnych[10]. Zatrzymano nauczycieli prowadzących tajne nauczanie[33].

Mężczyzni z Żelaznej Rządowej zaangażowali się w działalność Armii Krajowej. W 1943 w ramach Ośrodka II „Liwiec” w Jednorożcu z siedzibą w Małowidzu powstał Pluton III Żelazna. Dowódcą jednostki Armii Krajowej był Wincenty Merchel ps. Lis z Żelaznej Rządowej[34]. Mieszkańcy współpracowali z desantami sowieckimi. W lipcu 1944 we wsi zrzucono grupę wywiadowczą majora Władimira Szajkina ps. Orłow. Miała prowadzić wywiad dla 2 Frontu Białoruskiego. Grupa skontaktowała się z oddziałem AK „Łowcy” dowodzonym przez Henryka Kierzkowskiego ps. Raban. 20 listopada 1944 grupę Polaków i Rosjan zaatakował oddział Niemców. Zginęło 2 Polaków i 2 Rosjan. Po lewej stronie drogi z Żelaznej Rządowej do Pruskołęki wystawiono pomnik im poświęcony[10].

W dniu 1 stycznia 1945 liczebność mieszkańców określono na 384 osoby. W 1947 wieś zajmowała powierzchnię 452,96 ha i liczyła 487 osób[15].

Po 1945 naukę prowadzono w domach prywatnych[10]. W 1947 we wsi notowano szkołę pierwszego stopnia[15]. 5 października 1965 otwarto murowaną szkołę tysiąclatkę[10]. W roku szkolnym 1973/1974 ośmioklasowa szkoła w Żelaznej Rządowej kształciła 232 osoby[15].

We wsi uruchomiono ośrodek zdrowia i lecznicę weterynaryjną[10]. W latach 70. XX wieku ośrodek zdrowia opiekował się osobami z gminy Jednorożec (wsie: Parciaki, Dynak, Olszewka, Żelazna Rządowa, Żelazna Prywatna, Żelazna Rządowa-Gutocha, Parciaki-Stacja) i kilku wsi gminy Baranowo. W 1980 uruchomiono gabinet dentystyczny[15].

W 1951 powstała Ochotnicza Straż Pożarna[35]. W sierpniu 1974 do użytku oddano remizę strażacką postawioną czynem społecznym[36]. W XXI wieku zaprojektowano modernizację budynku. Przebudowę obiektu w celu stworzenia świetlicy wiejskiej zrealizowano w latach 2019–2021. Z obiektu korzystają głównie strażacy i koło gospodyń wiejskich[37], które funkcjonuje we wsi od 1969[38].

W 1973 sołtysem wsi był Stanisław Olber[15].

Współcześnie

[edytuj | edytuj kod]

W 2002 w Żelaznej Rządowej istniało 138 gospodarstw domowych[39]. We wrześniu 2007 notowano tu 478 mieszkańców i 84 domy[40]. Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 387 osób: 181 kobiet i 206 mężczyzn[15]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 85 osób w wieku przedprodukcyjnym, 226 w wieku produkcyjnym i 58 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 369 osób[41]. Sołtyską sołectwa Żelazna Rządowa (obejmuje wsie Żelazna Rządowa i Żelazna Rządowa-Gutocha) jest Kamila Orzoł[42].

Pomnik powstańca styczniowego upamiętniający bitwę z 6 listopada 1863, w głębi remiza Ochotniczej Straży Pożarnej

Od 2014 istnieje Publiczna Szkoła Podstawowa Żelazna Rządowa–Parciaki z siedzibą w Parciakach powstała z połączenia dwóch placówek w sąsiednich wsiach. W budynku w Żelaznej Rządowej uczą się dzieci z klas I–III[43][44]. We wsi funkcjonuje ośrodek zdrowia[45], poradnia rehabilitacyjna[46] i apteka[47][48].

Wierni wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Parciakach[49].

W Żelaznej Rządowej działa Koło Gospodyń Wiejskich „Żelaźnianki to Kurpianki”[16]. We wsi znajduje się siedziba Fundacji Dom Spokojnej Starości „Cyrenejczyk”[16][50].

Od 2013 w Żelaznej Rządowej znajduje się pomnika kosyniera i tablica informacyjna upamiętniające bitwę pod Żelazną Rządową[16].

Zachowały się drewniane domy kurpiowskie. Najstarsze pochodzą z okresu międzywojennego i są wpisane do gminnej ewidencji zabytków[16]. W granicach administracyjnych wsi znajduje się kilkadziesiąt przykładów małej architektury sakralnej: krzyży przydrożnych, kapliczek i figur[51][52]. W pierwszej połowie XX wieku istniała tu figura św. Jana Nepomucena na słupie – Nepomuk w typie charakterystycznym dla zachodniej Kurpiowszczyzny (przedstawienia ludowej proweniencji ciosane z drewna jako statyczna figura). Takie Nepomuki przetrwały w Olszewce, Połoni, Małowidzu i Budkach[51][53].

Lasy okalające wieś należą do Nadleśnictwa Parciaki i są częścią Obszaru Natura 2000 Dolina Omulwi i Płodownicy[54].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163545
  2. ↑ Wieś Żelazna Rządowa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2025-01-19], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2025-01-19].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1621 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ a b Źelåznå, [w:] Słownik kurpiowsko-polski, Związek Kurpiów [dostęp 2022-07-16].
  7. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. ↑ Strona gminy, sołectwa
  9. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: opowieści i legendy z gm. Jednorożec i gm. Przasnysz [online] [dostęp 2022-08-06].
  10. ↑ a b c d e f g h i j k Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Żelazna Prywatna, Żelazna Rządowa i Żelazna Rządowa-Gutocha [online] [dostęp 2022-08-06].
  11. ↑ a b Alina Wawrzyńczyk (red.), Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. 2: 1660–1661, Warszawa 1989.
  12. ↑ a b Adam Pszczółkowski, Lustracja starostwa przasnyskiego w 1789 roku, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła historyczne do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956. Wybór materiałów źródłowych, Truskaw: Ochotnicza Straż Pożarna w Żelaznej Rządowej, 2020, s. 7, 19–20, ISBN 978-83-955342-0-1, OCLC 1236076599 [dostęp 2022-07-27].
  13. ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, dir.icm.edu.pl, 1895, s. 763 [dostęp 2022-07-26].
  14. ↑ Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2022-08-09].
  15. ↑ a b c d e f g h Leszek Zugaj, Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015.
  16. ↑ a b c d e Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” [online].
  17. ↑ Wiesław Majewski, Walki Kurpiów ze Szwedami w dobie wielkiej wojny północnej, „Kwartalnik Historyczny”, 66 (2), 1959, s. 422.
  18. ↑ 1781. Wizytacja generalna diecezji płockiej. Chorzele, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, t. 2, Jednorożec 2012, s. 6–13.
  19. ↑ Radosław Waleszczak, Chorzele. Zarys dziejów, Chorzele 1992.
  20. ↑ Aleksander Kociszewski (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991.
  21. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Olszewka (gm. Jednorożec) [online] [dostęp 2022-07-26].
  22. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 2: M–Z, Warszawa 1827 [dostęp 2022-07-27].
  23. ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
  24. ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
  25. ↑ J. Haczewski, O bursztynie (Dokończenie), „Sylwan”, 14 (3–4), 1838, s. 398, ISSN 0039-7660 [dostęp 2022-08-05].
  26. ↑ Zbigniew Lorenc, Powstanie styczniowe na Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec 2016.
  27. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parafie rzymskokatolickie w gminie Jednorożec cz. 1. Parafia pw. św. Stanisława BM w Parciakach, parafie Jednorożec i Olszewka [online] [dostęp 2022-08-06].
  28. ↑ a b Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Żydzi w gminie Jednorożec (powiat przasnyski) [online] [dostęp 2022-08-09].
  29. ↑ a b Nr 96. 1937 listopad. Memoriał w sprawie stosunków w powiatach graniczących z Prusami Wschodnimi, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956, Truskaw–Żelazna Rządowa 2020, s. 278–330.
  30. ↑ Maria Weronika Kmoch, Między ideą a rzeczywistością. Rady Opiekuńcze w czasie I wojny światowej na przykładzie powiatu przasnyskiego (1916–1918), „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, 32, 2018, s. 64–116 [dostęp 2022-08-08].
  31. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26].
  32. ↑ Maria Weronika Kmoch, Badania ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Jednorożec cz. 1 [online] [dostęp 2022-08-06].
  33. ↑ Michał Rzeżuchowski, Za naszą i waszą wolność? Postawy przasnyszan wobec niemieckich okupantów, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 32, 2018, s. 101.
  34. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: historia Jednorożca cz. 5 (1939-1945). Ruch oporu w gminie Jednorożec [online] [dostęp 2022-07-26].
  35. ↑ Aleksander Drwęcki, Dzieje ochotniczych straży pożarnych w powiecie przasnyskim, Przasnysz 2002.
  36. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Ochotnicze Straże Pożarne w gminie Jednorożec [online] [dostęp 2022-08-06].
  37. ↑ Wojciech Łukaszewski, Świetlica wiejska na miarę czasów, „Głos Gminy Jednorożec” (3 (63)), 2021, s. 17–18.
  38. ↑ Maria Weronika Kmoch, Historia Koła Gospodyń Wiejskich w Żelaznej Rządowej, „Głos Gminy Jednorożec” (2 (54)), 2019, s. 14–15.
  39. ↑ Wieś Żelazna Rządowa (mazowieckie) » mapy, GUS, regon, kod pocztowy, wypadki drogowe, edukacja, kierunkowy, demografia, statystyki, tabele, linie kolejowe, drogi publiczne, liczba ludności [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-08-06] (pol.).
  40. ↑ Wojciech Łukaszewski, "Żelaźniaki" z jednym rodowodem [online], Tygodnik Ostrołęcki, 27 marca 2008 [dostęp 2022-08-09] (pol.).
  41. ↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r. [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17].
  42. ↑ Sołectwa i sołtysi [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-27].
  43. ↑ O szkole | Publiczna Szkoła Podstawowa Żelazna Rządowa-Parciaki z siedzibą w Parciakach [online], spzelazna.edupage.org [dostęp 2022-08-06].
  44. ↑ Jednorożec. Duże zmiany w szkołach. Powstaną filie [online], Tygodnik Ostrołęcki, 27 lutego 2014 [dostęp 2022-08-06] (pol.).
  45. ↑ NZOZ Poradnia "Medicus" [online], ŚwiatPrzychodni.pl [dostęp 2022-08-06] (pol.).
  46. ↑ Poradnia rehabiltacyjna, Żelazna Rządowa 29, Jednorożec – Umów wizytę [online], placowki.mp.pl [dostęp 2022-08-06].
  47. ↑ Mgr Farm. Anna Andrzejewska, 41A, Żelazna Rządowa 06-323, godziny otwarcia, numer telefonu [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2022-08-06] (pol.).
  48. ↑ Apteka Żelazna Rządowa 41A [online], godziny-otwarcia.pl [dostęp 2022-08-06].
  49. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  50. ↑ Fundacja Dom Spokojnej Starości „Cyrenejczyk” [online], www.fundacja-cyrenejczyk.pl [dostęp 2022-08-06].
  51. ↑ a b Maria Weronika Kmoch, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26].
  52. ↑ Maria Weronika Kmoch, Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec [online], Google My Maps [dostęp 2022-08-08].
  53. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Figury św. Jana Nepomucena w powiecie przasnyskim [online], 30 listopada 2015 [dostęp 2022-07-27].
  54. ↑ NATURA 2000 [online], parciaki.olsztyn.lasy.gov.pl [dostęp 2022-08-03] (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Jednorożec
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi
  • Bocianica
  • Gątarka
  • Grądy
  • Kocenki
  • Kurczy Lasek
  • Kurki
  • Nisztalki
  • Nowa Wieś
  • Nowiny
  • Osieczyzna
  • Petrusy
  • Piaski (Małowidz)
  • Piaski (Ulatowo-Pogorzel)
  • Pólka
  • Stara Wieś
  • Szczepanki
  • Ulatowo-Zarośle
  • Zapola
  • Zarazy

Herb gminy Jednorożec