Ṕ

Ṕ ṕ

Ṕ – litera alfabetu łacińskiego ze znakiem diakrytycznym w postaci ukośnej kreski.

W dawnym języku polskim

Alfabet języka polskiego zaproponowany przez Jana Kochanowskiego, zawarty w traktacie Ortografia polska umieszczony w książce Nowy karakter polski wydanej w 1594 roku przez Jana Januszowskiego

Litera ṕ występowała w zapisie języka średniopolskiego sugerowanym przez Jana Kochanowskiego w traktacie Ortografia polska^[1], a także przez Jana Januszowskiego w Nowym karakterze polskim^[2]. Oznaczała zmiękczone p, które w szesnastowiecznej polszczyźnie pojawiało się w wygłosie^[3]. Jako przykład zastosowania Kochanowski podawał w swoim traktacie ortograficznym wyraz „łuṕ”^[4], czyli drugą osobę liczby pojedynczej trybu rozkazującego od czasownika „łupić”^[5], w odróżnieniu od rzeczownika „łup”, zapisywanego przez zwykłe p^[4]. W siedemnastym wieku zmiękczone wersje spółgłosek b, p, w i f zaczęły zanikać w wymowie, by w kolejnym stuleciu zniknąć całkowicie^[3]. W 1830 podczas prac nad reformą ortografii stwierdzono brak tych spółgłosek w języku^[a][3].

W innych językach

Ṕ występuje również w zgodnej ze standardem ISO 9 transliteracji alfabetu abchaskiego jako odpowiednik znaku Ԥ/Ҧ^[6][7], a także, w zapisie języka washoe(inne języki), którym posługuje się niewielka grupa rdzennych mieszkańców Ameryki z plemienia Washoe^[8] i w zapisie języka tsimane(inne języki)^[9]. Dawniej również w zapisie języka dolnołużyckiego^[10].

Kodowanie

Unicode^[11]

	Symbol	Kod
Wielka litera	Ṕ	U+1E54
Mała litera	ṕ	U+1E55

Uwagi

1. Klemensiewicz w przypisie 403 (na s. 740) podaje jednak przykłady na to, że według niektórych autorów w wymowie istnienie tych spółgłosek utrzymywało się nieco dłużej, cytuje m.in. J. Rozwadowskiego, który w 1923 r. pisał „Oznaczanie miękkości wyszło z użycia dopiero pod koniec XIX wieku, chociaż w wymowie palatalność znikła już nieco wcześniej” (podkreślenie Z.K.).

Przypisy

1. Kochanowski 2021 ↓, s. 165.
2. Decyk-Zięba 2020 ↓, s. 103–104.
3. Klemensiewicz 2015 ↓, s. 295.
4. Kochanowski 2021 ↓, s. 165, 186.
5. Słownik polszczyzny XVI wieku – łupić [online], spxvi.edu.pl [dostęp 2024-09-17] .
6. Polski KomitetP.K. Normalizacyjny Polski KomitetP.K. (red.), Informacja i dokumentacja – Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie – Języki słowiańskie i niesłowiańskie, Warszawa: Wydawnictwa Normalizacyjne, 2000, s. 12, 15, ISBN 978-83-7330-996-8 [dostęp 2024-09-26] .
7. ViacheslavV. Chirikba ViacheslavV., Unified Abkhaz-Abaza Alphabet on the Latin Graphic Basis. A Project. Sukhum 2919. Единый абхазо-абазинский алфавит на латинской графической основе. Проект. Сухум, 2019. [online] [dostęp 2024-09-26] .
8. William HortonW.H. Jacobsen William HortonW.H., jr., Beginnig Washo, [w:] Nevada State Museaum Occasional Papers [online], Nevada State Museaum, grudzień 1996, s. 3 [dostęp 2024-09-17] .
9. JeanetteJ. Sakel JeanetteJ., El Mosetén y Chimane (Tsimane’) [online]  (hiszp.).
10. GeorgG. Kral GeorgG., Grammatik der wendischen Sprache in der Oberlausitz, Bautzen M. Schmaler, 1919, s. 1 [dostęp 2024-09-18] .
11. Latin Extended Additional [online], Unicode.org [dostęp 2024-09-17] .

Bibliografia

• WandaW. Decyk-Zięba WandaW., Ortografie Kochanowskiego, Górnickiego i Januszowskiego nowym karakterem polskim złożone, „Poradnik Językowy”, 2020 (10/2020(779)), 2020, s. 103–104, DOI: 10.33896/PorJ.2020.10.8, ISSN 0551-5343 [dostęp 2024-09-16]  (pol.).
• Zenon Klemensiewicz: Historia języka polskiego. Wyd. IX. Warszawa: PWN, 2015, s. 295. ISBN 978-83-01-18131-4.
• Jan Kochanowski: Dzieła wszystkie: wydanie sejmowe. T. 11: Ortografia polska. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2021, seria: Biblioteka Pisarzów Polskich. Seria B. ISBN 978-83-66448-93-3. [dostęp 2024-09-16].