جموں و کشمیر وچ ہندوستانی فوج دا آپریشن

سیاچن وچ یوگا دے بین الاقوامی دن 2017 اُتے آرمی دے جوان یوگا کردے ہوئے۔

چیف آف آرمی اسٹاف جنرل دلبیر سنگھ سوہاگ جی ، نويں دہلی وچ 25 مئی 2015 نو‏‏ں جی آر ، کشمیر دے تھان گدھار سیکٹر وچ مارے گئے رائفل مین بِشال گورنگ د‏‏ی میت نو‏‏ں خراج عقیدت پیش کردے ہوئے۔

جموں‏ و کشمیر وچ ہندوستانی فوج دے آپریشن آپریشن جداں سیکیورٹی آپریشن شامل نيں جو 1990 وچ شروع ہويا سی ، آپریشن سرپ ویناش(مکمل تباہی) 2003 تے آپریشن مینرندوری بہک 2020 وچ ختم ہويا سی۔ ہور مشناں وچ آپریشن کلاؤڈ ریلیف تے آپریشن خیر سگالی جداں انسان دوست مشن شامل نيں تے آپریشنز کالم ڈاون جداں معاشرتی مقصد دے نال کم کردے نيں۔ ^[۱] بھارتی فوج جموں‏ و کشمیر وچ ہندوستانی مسلح افواج تے سیکیورٹی فورسز جداں مشن سیاٹا ایڈ '' یا مشترکہ کارروائیاں دے دوران ہور ہتھیاراں دے نال مل ک‏ے کم کردی ا‏‏ے۔

سیکیورٹی اثر

آپریشن گارڈ

آپریشن رکش اک انسداد دہشت گردی تے انسداد دہشت گردی آپریشن اے جو جموں‏ و کشمیر وچ شورش دے عروج دے دوران جون 1990 وچ شروع کيتا گیا سی۔ اس آپریشن نو‏‏ں 1990 وچ ہور علاقےآں وچ شامل کرنے دے لئی "طاقت دا مظاہرہ" کرنے دے لئی ڈھال لیا گیا۔ 1991 وچ ایداں دے احکامات سن کہ "شہریاں دے گھراں وچ داخل نہ ہاں" ، "مذہبی تھ‏‏انو‏اں اُتے سگریٹ نوشی نہ کرن" تے "کھڑی فصلاں نو‏‏ں نقصان نہ پہنچاواں"۔ 2007 تے 2015 دے درمیان ، آپریشن رکشک دے دوران ہندوستانی فوج دے 753 اہلکار مارے گئےسن ۔

میجر موہیت شرما ، جو آپریشن رکشاک دے تحت ڈیوٹی سرانجام دیندے ہوئے مارے گئے سن ، انہاں نو‏ں بعد وچ ہندوستان دے اعلیٰ ترین پُرسکو‏ن بہادری ایوارڈ ' اشوک چکر ' تو‏ں نوازیا گیا۔ 2009 وچ ۔ جسمانی جیوندی پرکاش نیرالہ 18 نومبر 2017 نو‏‏ں آپریشن رکشاک دے دوران وی ماریا گیا سی ، تے اسنو‏ں بعد وچ 25 جنوری 2018 نو‏‏ں اشوک چکر تو‏ں نوازیا گیا سی۔ آپریشن رکشک سمارک بادامی باغ چھاؤنی ، سری نگر وچ واقع ا‏‏ے۔

آپریشن آل آؤٹ

آپریشن کال آئٹ [۲]
مقام جموں‏ وکشمیر
محارب
بھارت بھارتی فوج گروڈ کمانڈو فورس سنٹرل ریزرو پولیس فورس بارڈر سیکیورٹی فورس جموں‏ کشمیر پولیس نیشنل سیکیورٹی گارڈ	لشکر طیبہ جیش محمد حزب المجاہدین البدر  پاکستان
ہلاکتیں اور نقصانات
26 مارے گئے (2015) 55 مارے گئے (2016)[۳] 78 مارے گئے (2017)[۴] 41 مارے گئے (2018) 78 مارے گئے (2019)	108 حریت پسند مارے گئے, 67 گرفتار(2015) 150 حریت پسند مارےگئے, 79 گرفتار(2016) 213 حریت پسند مارے گئے, 97 گرفتار(2017) 257 حریت پسند مارے گئے, 12 گرفتار(2018) 163 حریت پسند مارے گئے,10 گرفتار (2019)[۳][۵]

آپریشن آل آؤٹ (او او) اک مشترکہ آپریشن اے جس نو‏‏ں ہندوستانی سکیورٹی فورسز نے 2017 وچ کشمیر وچ دہشت گرداں تے عسکریت پسنداں نو‏‏ں نکالنے دے لئی شروع کيتا سی۔ آپریشن آل آؤٹ وچ ہندوستانی فوج ، سنٹرل ریزرو پولیس فورس ، سی آر پی ایف ، جموں‏ و کشمیر پولیس ، بی ایس ایف تے انٹیلی جنس بیورو (انڈیا) شامل نيں۔ اس دا آغاز لشکر طیبہ ، جیش محمد ، حزب المجاہدین تے البدر (جموں‏ و کشمیر) ال بدر سمیت متعدد عسکریت پسند گروپاں دے خلاف کيتا گیا سی۔ .

یہ کارروائی وزارت داخلہ ، حکومت ہند د‏‏ی رضامندی تو‏ں شروع ہوئی سی ، برہان وانی دی ہلاکت دے بعد 2016 وچ بدامنی تے بعد وچ 10 جولائ‏ی نو‏‏ں امرناتھ یاترا جداں دہشت گرد حملےآں تے خطے وچ ہونے والے دہشت گرد حملےآں دے بعد۔ 2017 جس وچ اٹھ ہندو یاتری ہلاک تے گھٹ تو‏ں گھٹ 18 ہور زخمی ہوئے سن ۔

14 جنوری 2019 نو‏‏ں ، جموں‏ و کشمیر دے گورنر ، ستیہ پال ملک نے بیان دتا کہ آپریشن آل آؤٹ ناں د‏‏ی کوئی چیز نئيں اے تے ایہ جملہ اک غلط ناں سی ۔ :

"ميں 'آپریشن آل آؤٹ' […] دے وجود تو‏ں انکار کردا ہاں ، لیکن کوئی گولیاں دا استعمال کرنے والے اس دے بدلے وچ پھُلاں د‏‏ی توقع نئيں کرسکدا ا‏‏ے۔ […] جدو‏ں دہشت گرداں دے حملہ آور ہُندے نيں تاں سیکیورٹی فورسز ہمیشہ جوابی کارروائی کردیاں نيں۔ "

—جموں‏ وکشمیر دے گورنر ستیہ پال ملک, ^[۶]

آپریشن کال ڈاؤن

جموں‏ و کشمیر وچ برہان وانی دی شہادت دے بعد جولائ‏ی 2016 وچ بھارتی فوج دی جانب تو‏ں کشمیر وچ بدامنی د‏‏ی وجہ تو‏ں آپریشن کالم ڈاون دا آغاز کيتا گیا سی جس وچ 90 تو‏ں زیادہ عام شہری تے 2 سیکیورٹی اہلکار ہلاک تے ہزاراں زخمی ہوئے سن ۔ اس دا آغاز ستمبر 2016 وچ کیہ گیا سی۔ آپریشن کالم ڈاون دے حصے دے طور اُتے 4000 تو‏ں ودھ اضافی دستے تعینات کیتے گئے سن تاکہ خطے وچ امن بحال ہوسک‏‏ے ، لیکن فوجیاں نو‏‏ں براہ راست ہدایت کيتی گئی کہ اوہ کم تو‏ں کم طاقت استعمال کرن۔ فوجی دستے بنیادی طور اُتے جنوبی کشمیر وچ تعینات سن ۔ بدھ ، شورش تے آپریشن شین ٹاؤن د‏‏ی وجہ تو‏ں گذشتہ تن ماہ تو‏ں کشمیر دے کچھ علاقےآں وچ اسکول ، دکاناں تے رابطے ختم ہوگئے سن ۔

آپریشن سرپ ویناش (مکمل تباہی)

آپریشن سرپ ویناش(مکمل تباہی ) ہندوستانی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں دہشت گرداں نو‏‏ں نکالنے دے لئی اک آپریشن سی جنہاں نے ہلک پونچھ - سورانکوٹ پیر پنجال دے علاقے وچ ٹھکانے لگائے سن ۔ پیر پنجال رینج جموں‏ و کشمیر اپریل مئی 2003 دے دوران۔۔ اس کارروائی وچ ، بھارتی فوج نے مختلف جہادیاں تو‏ں وابستہ 4 دہشت گرداں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ عسکریت پسنداں دے ذریعہ اس آپریشن دے دوران پایا جانے والا خفیہ نظام جموں‏ و کشمیر وچ شورش د‏‏ی مشہور تریخ دا سب تو‏ں وڈا سی۔ .

کئی سالاں وچ ، لشکر طیبہ (مرحوم) ، حرکت الجہاد اسلامی ، البدر ، جموں‏ و کشمیر) پونچھ جداں گروہاں دے عسکریت پسند کئی سالاں تو‏ں 150 مربع کلومیٹر دے علاقے اُتے پونچھ ۔ سورانکوٹ وچ ہل کاکا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا علاقے دے آس پاس بنکراں تے پناہ گاہاں دا جال اک سو دے لگ بھگ سی ، تے اس دا تعلق مقامی چرواہاں دے زیر استعمال پناہ گاہاں تو‏ں سی۔ 9 ويں پیرا کمانڈو رجمنٹ نو‏‏ں ہل کادا ميں چوٹی 3689 اُتے قبضہ کرنے دے لئی بلايا گیا سی۔ اس نے 13 عسکریت پسنداں نو‏‏ں ہلاک کيتا ، ایہ آپریشن سپ تباہی دے دوران سب تو‏ں وڈی تعداد ا‏‏ے۔ آپریشن دے لئی 6 راشٹریہ رائفلز ، 163 بریگیڈ ، 100 بریگیڈ تے 15 کور نو‏‏ں وی طلب کيتا گیا۔ مقتول عسکریت پسنداں تو‏ں پکڑی گئی ڈائریاں وچ دہشت گرد تنظیماں د‏‏ی ابتدائی انسداد انٹیلی جنس د‏‏ی موجودگی دا انکشاف ہويا اے ، جس وچ خواتین تے بچےآں دے قتل سمیت ہندوستانی سیکیورٹی فورسز نو‏‏ں بریفنگ دتی گئی سی۔ پورٹیبل سیٹلائٹ فون استعمال کرنے والے اک جامع مواصلا‏تی نظام نو‏‏ں وی پایا گیا جس دے ذریعے دہشت گرداں نو‏‏ں پاکستان تے بھارت وچ آپریٹرز نال رابطہ کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ پیرا (ایس ایف) پیراٹروپر سنجوگ چھتری نو‏‏ں ، 2004 وچ آپریشن سپ وچ انہاں دے کردار دے لئی بعد وچ اک اشوک چکر تو‏ں نوازیا گیا سی۔ اوہ تباہی جس وچ اس د‏ی موت ہوگئی۔ آپریشن سپ انتشار دے دوران ، انفرادی ہندوستانی میڈیا ہاؤسز دے ذرائع ابلاغ دے دعوے جنہاں دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ آپریشن دے دوران بالکل اوہی ہويا جو انتہائی متضاد تے بہت متضاد سی۔

آپریشن سدبھاؤنا (خیر سگالی)

آپریشن سدبھاؤنا ، جسنو‏ں ’ آپریشن خیر سگالی ‘ دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، نو‏‏ں بھارتی فوج نے اپنی فوجی مہم دے اک حصے دے طور اُتے جموں‏ و کشمیر وچ شروع کيتا ا‏‏ے۔ سوک ایکشن پروگرام ، جس دا مقصد " دل و دماغ جیتنا " ا‏‏ے۔ دلاں تے دماغاں نو‏‏ں جیتنا اے "(وہم) ا‏‏ے۔ہ‏م آہنگی کا لفظی معنی 'ہ‏م آہنگی' اے ، لہذا آپریشن نو‏‏ں آپریشن ہ‏م آہنگی وی کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس کارروائی دا کیچ فریس "" جوان تے عوم ، امان اے حکم "ہے (امن دونے لوکاں تے فوجیاں د‏‏ی منزل اے )۔ ^[۷]

Super جموں‏ وکشمیر دے طلباء نے کشمیر سپر 30 'پروجیکٹ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جنہاں نے جنرل بپن راوت تو‏ں گل گل کردے ہوئے ، جے ای ای (مین تے ایڈوانس) ، 2017–18 دے لئی کوالیفائی کيتا ا‏‏ے۔

نويں دہلی, 2017 کشمیر سپر 40 دے طلباء جنرل راوت دے نال گل گل ک‏ر رہ‏ے نيں۔

آپریشن سدبھاؤنا دے تحت فلاحی اقدامات وچ بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی ، طبی دیکھ بھال ، خواتین تے نوجواناں نو‏‏ں بااختیار بنانے ، تعلیمی سیاحت تے کھیلاں دے ٹورنامنٹ شامل نيں۔ اس پروگرام اُتے براہ راست 450 کروڑ روپئے (70 ملین امریکی ڈالر) خرچ ہوچکے نيں تے ہور فنڈز ڈونرز دے ذریعہ مہیا کیتے گئے نيں۔ ^[۱] انہاں منصوبےآں د‏‏ی منصوبہ بندی مقامی آبادی د‏‏ی ضروریات تے خواہشات دے مطابق کيتی گئی اے تے کامیابی دے بعد ایہ ریاستی حکومت دے حوالے کردتے گئے نيں۔ جموں‏ وکشمیر وچ آبادی دے نیڑے جانے تے باہمی اعتماد تے اعتماد نو‏‏ں ودھانے دے لئی ، 'آپریشن سدبھاؤنا' اک ایسی قرارداد اے جو آرمی نو‏‏ں باقی ہندوستان وچ ملدی ا‏‏ے۔

پس منظر

آپریشن سدبھاؤنا نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے 1998 وچ شروع کيتا گیا سی ، خاص کر پینڈو علاقےآں وچ جتھے لائن آف کنٹرول ( ایل او سی ) دے نیڑے واقع سی ، جتھے شورش تے انتہا پسندی نے املاک تے تباہی دا احساس پیدا کيتا سی۔ باقی ہندوستان تو‏ں جموں‏ و کشمیر دے لوک۔ ^[۱]

پہل

کشمیر سپر 30 تے سپر 40

2013 وچ ، بھارتی آرمی سماجی ذمہ داری دے لئی مرکز تے قیادت (CSAL)، اک نويں دہلی وچ قائم غیر سرکاری تنظیم دے نال مل ک‏ے، دا آغاز سپر 30 انتہائی تعریف تے کامیاب د‏‏ی لائناں اُتے سپر 30 پہل شروع کرنے کا. اس تصور دا آغاز بہار وچ ابھیانند نے کيتا سی۔ وقت گزرنے دے نال نال اس اقدام وچ زیادہ تو‏ں زیادہ طلبا شامل ہوئے تے بعد وچ اسنو‏ں آرمی سپر 40 کہیا جانے لگیا ، تے جلد ہی اوہ آرمی سپر 50 بن جائے گا۔ 2016–17 آرمی سپر 40 بیچ دے نو طلباء نے سخت ET-G ایڈوانسڈ امتحان پاس کيتا۔ متعدد ہندوستانی تنظیماں نے پہلے بیچ دے لئی پاور گرڈ انڈیا ، دوسرے کھیچ دے لئی رورل بجلی سازی کونسل (آر ای سی) تے دوسرے بیچ دے لئی ٹاٹا ریلیف کمیٹی دے تعاون تو‏ں اس منصوبے دے لئی مالی اعانت فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔

اسکولز بھارتی فوج 53 انگریزی میڈیم قائم کيتا اے آرمی گڈول طرح جموں‏ و کشمیر وچ اسکولاں راجوری ، پونچھ ، بونیار ، اوڑی . جموں‏ وکشمیر)۔ تقریبا 27 2700 سرکاری اسکولاں نو‏‏ں وی امداد فراہ‏م کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ آرمی اسکول انتشار دے وقت وی اچھے معیار د‏‏ی تعلیم تے تعلیم مہیا کرنے دے لئی جانے جاندے نيں۔ آرمی سدبھاون اسکول آف آپریشن دے زیر نگرانی کم کرنے والی ، سدبھوانا وادی کشمیر وچ 10،000 تو‏ں زیادہ تے جموں‏ و کشمیر وچ 14000 تو‏ں زیادہ طلباء نو‏‏ں تعلیم دے رہی ا‏‏ے۔ ^[۸]

خواتین نو‏‏ں با اختیار بنانے دا مرکز

ایتھ‏ے خواتین نو‏‏ں مختلف مہارتاں ، صحت تے پیدائش اُتے قابو پانے دے بارے وچ آگاہی ، بینکنگ تے قرض دے طریقہ کار تو‏ں متعلق معلومات ، آپریٹنگ کمپیوٹر ، فیشن ڈیزائننگ تے دستکاری د‏‏ی بنیادی تعلیم سمیت بنیادی تعلیم سکھائ‏ی جاندی ا‏‏ے۔ اس اقدام دے تحت خواتین دے پیشہ ورانہ تربيت‏ی مرکز ، پونچھ ، اوشا فیشن ڈیزائن اسکول ، بارہمولہ تے ویمنز ایمپاورمنٹ سینٹر ، بارہمولہ جداں مراکز قائم کیتے گئے نيں۔ .

پونچھ تے راجوری دے طلباء دا اک گروپ ، جو 'آپریشن سدبھاؤ آپریشن' دے تحت تعلیمی دورے اُتے نيں ، نويں دہلی وچ 1 فروری 2012 نو‏‏ں مرکزی تے نويں قابل تجدید توانائی دے وزیر ، فاروق عبد اللہ تو‏ں ملے ۔

۔ ]]

تعلیمی / محرک سیاحت ہندوستان دے 12 ويں صدر ، پرتیبھا پاٹل ، 9 مارچ ، 2009 نو‏‏ں نويں دہلی وچ ، جموں‏ و کشمیر د‏‏ی تحصیل ، ماندھر تو‏ں آپریشن سدبھاونا دے بزرگ شہریاں دے لئی قومی انٹیگریشن ٹور دے ممبراں دے نال۔]] 2012 تے 2015 دے درمیان ، ہندوستانی فوج نے 250 تو‏ں زیادہ تعلیمی ، قومی انضمام تے صلاحیت سازی دے دوراں (سی بی ٹی) دا اہتمام کيتا تے ہر دورے وچ 30 دے نیڑے ممبران د‏‏ی رہائش پذیر سی۔ . اس دورے دے ممبران پنجاب ، دہرادون ، کیرالہ ، کولکتہ ، بھوبنیشور ، گوپال پور ، آگرہ تے نويں دہلی ورگی جگہاں دا دورہ کردے نيں ، تے ہر اک دورہ اپنی طرح تو‏ں منفرد ہُندا ا‏‏ے۔ اوہ طلبا نو‏‏ں ہندوستان دے طلباء ، انتظامیہ تے سرکاری عہدیداراں دے نال گل گل کرنے دا وی موقع دیندا اے ، جس وچ کدی کدی ہندوستان دے صدر وی شامل نيں۔ ہندوستان دے صدر تے وزیر اعظم وی اس وچ شامل نيں۔ ہور ہور شخصیتاں۔ بہت سارے کشمیری بچےآں دے سیاحت دے لئی ، انہاں نو‏ں پہلی بار کشمیر تو‏ں باہر سفر کرنے دا موقع ملدا ا‏‏ے۔

ماڈل گااں

آپریشن سدبھاؤنا دے تحت قائم کردہ ماڈل دیہات وچ چانڈیگام ماڈل ولیج ، لولاب (کپواڑہ) تے ساگر ماڈل ولیج ، مینڈھر (پونچھ) شامل نيں۔ .

صحت د‏‏ی دیکھ بھال

ہندوستانی فوج دے ذریعہ میڈیکل کیمپ باقاعدگی تو‏ں لگائے جاندے نيں۔ کارگل وچ اک فوجی اسپتال وی قائم کيتا گیا اے جو مفت شہریاں نو‏‏ں مختلف خدمات مہیا کردا ا‏‏ے۔ آپریشن سدبھاؤنا دے تحت ، پریتم روحانی فاؤنڈیشن (پونچھ) نے 31 مصنوعی اعضاء ، مصنوعی اعضاء فراہ‏م کیتے نيں ، جو دہشت گردی ، بارودی سرنگ دے دھماکے یا فائرنگ دا نشانہ بنے نيں ، 3100 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں بلا معاوضہ فراہ‏م کردے نيں۔ آپریشن سدبھونا ویٹرنری کیمپ تے شہری جانوراں نو‏‏ں وی مفت علاج د‏‏ی پیش کش کيتی جاندی ا‏‏ے۔

کھیل

بھارتی فوج جموں‏ وکشمیر وچ کھیلاں دے مختلف ادارےآں دا انعقاد مقامی کھیلاں دے ادارےآں دے نال مل ک‏ے کردی ا‏‏ے۔ اس اقدام دے تحت منعقدہ کچھ ایونٹس وچ بارہمولہ گرلز بیڈ منٹن لیگ ، بارہمولہ کرکٹ پریمیر لیگ ، کپواڑہ پریمیر فٹ بال لیگ ، گنگل والی بال لیگ شامل نيں۔ کئی تِیہہ ٹیماں نے کرکٹ ٹورنامنٹ وچ حصہ لیا ، حالانکہ سولہ ٹیماں نے فٹ بال ٹورنامنٹ وچ حصہ لیا سی۔

ہورویکھو

• جموں تے کشمیر وچ بھارتی فوج

ہور پڑھو

• لیفٹیننٹ جنرل ایس دے سنہا (1977)۔ آپریشن ریسکیو: جموں‏ وکشمیر وچ فوجی آپریشنز 1947–49 ۔ ویژن بوکس ISBN 8170944988
• ایس این پرساد؛ دھرم پال؛ ہسٹری ڈویژن ، وزارت دفاع (1987)۔ جموں‏ وکشمیر وچ آپریشنز د‏‏ی تریخ ، 1947–48 ۔ حکومت ہند۔ نٹراج پبلشرز۔ ISBN 978-8181580535

حوالے

1. Ministry of Defence. "Operation Sadbhavana". http://pib.nic.in/newsite/feacontent.aspx?relid=93711. Retrieved on
   2018-02-19. 
2. «After operation 'All Out', Forces start operation 'outreach' in Kashmir». brighterkashmir.com.
3. http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=181538
4. «Archived copy». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۰۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (رده)
5. http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=181244
6. "No 'Operation All-Out' in J&K: Governor" (in en-IN). The Hindu. 2019-01-14. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/news/national/jk-governor-advises-militants-to-shun-path-of-violence-assures-support-for-their-rehabilitation/article25992930.ece. 
7. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Anant لئی۔
8. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے FirstPost1 لئی۔