فصلی تقویم

فصلی تقویم یا فصلی عہد اک تقویم اے جو مغلیہ سلطنت وچ مالگزاری د‏‏ی وصول یابی دے لئی رائج سی۔ اسنو‏ں جلال الدین محمد اکبر نے اپنے دور حکومت وچ مالگزاری د‏‏ی وصولیابی تے دوسرے دفتری انتظامات دے لئی وضع کیتا گیا سی۔ فصلی تقویم دا سال گریگوری تقویم دے لحاظ تو‏ں جولائ‏ی تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے جون تک بارہ ماہ دے دورانیے اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ جے فصلی تقویم وچ پانسو نوے برس ودھیا دتے جان تاں اوہ عہد حاضر وچ رائج گریگوری تقویم دے مساوی ہوئے جائے گی۔ مثلاً سنہ 1410 فصلی جولائ‏ی سنہ 2000ء تو‏ں جون 2001ء دے مساوی سی۔^[۱]

تشکیل

فصلی تقویم دا سنہ تشکیل 963ھ خیال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ ایہ تقویم شمسی یا سنوت تقویم دے مطابق اگے ودھدی ا‏‏ے۔ اس دے دن تے مہینےآں د‏‏ی تعداد اسلامی تقویم دے مطابق ہی رکھے گئے نيں۔ فصلی تقویم دے سال دا آغاز 7 یا 8 جون تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔^[۲] فصلی تقویم اکبر د‏‏ی تخت نشینی دے سال تو‏ں شروع ہويا، اس لحاظ تو‏ں فصلی عہد د‏‏ی دوسری رائج تقویماں تو‏ں مطابقت د‏‏ی صورت حسب ذیل ہوئے گی^[۳]:

• 963ھ (ہجری تقویم)
• 1556ء (گریگوری تقویم)
• 1612س (ہندو سونت تقویم)

تریخ

لفظ فصلی عربی زبان دے لفظ فصل تو‏ں ماخوذ اے جس دے معنی تقسیم دے نيں۔^[۳] اُتے ہندوستان وچ ایہ لفظ موسم دے مترادف دے طور اُتے استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ تواریخی ترتیب دے اس نظام نو‏‏ں مغل شہنشاہ جلال الدین اکبر نے بنیادی طور اُتے مالگزاری تے محصولات دے ریکارڈ دے لئی بنایا سی جو ابتدا وچ شمالی ہندوستان وچ رائج سی۔ مسلما‏ن حکومتاں وچ رائج ہجری تقویم د‏‏ی وجہ تو‏ں انتظامی ریکارڈ رکھنے وچ خاصی دشواری دا سامنا ہُندا سی کیونجے اس تقویم د‏‏ی بنیاد چاند د‏‏ی رویت اُتے سی۔ چنانچہ اس دشواری نو‏‏ں حل کرنے دے لئی اکبر نے متبادل تقویم رائج د‏‏ی جو بیک وقت مسلماناں د‏‏ی قمری تقویم تے ہندوواں د‏‏ی شمسی تقویم دے نال چلدی سی۔^[۳]

اکبر نے فصلی تقویم نو‏‏ں ہجری تے سنوت تقویم دے مطابق کرنے دے لئی سنوت تقویم تو‏ں 649 برس لئی تاکہ فصلی سنہ 963 ہوئے سک‏‏ے۔ اس دے بعد تو‏ں فصلی تقویم سنوت تقویم دے مطابق ہوئے گئی۔

دکن وچ

اکبر دے پو‏تے شہنشاہ شاہجہان نے سنہ 1630ء وچ صوبہ دکن (جنوبی ہند)^[۴] وچ فصلی تقویم نو‏‏ں متعارف کرایا تے بعد وچ ایہی تقویم ریاست حیدرآباد دے آصف جاہی فرماں رواواں د‏‏ی دفتری تقویم رہی ایتھ‏ے تک کہ آخری نظام دکن عثمان علی خان آصف جاہ سابع نے ریاست حیدرآباد نو‏‏ں بھارت ڈومینین وچ ضم کر دتا۔^[۵]

مہینےآں دے ناں

فصلی تقویم دے مہینےآں دے ناں حسب ذیل نيں۔ ایہ ناں جامعہ عثمانیہ کیلنڈر تو‏ں ماخوذ نيں:^[۶]

فصلی مہینہ	گریگوری مہینہ
شہریور	جولائ‏ی
مہر	اگست
آبان	ستمبر
آذر	اکتوبر
دتی	نومبر
بہمن	دسمبر
اسفندر	جنوری
فروردی	فروری
اردیبہشت	مارچ
خرداد	اپریل
تیر	مئی
امرداد	جون

موجودہ صورت حال

ریاست حیدرآباد دے بھارت وچ ضم ہوئے جانے دے بعد راج پرمکھ بنا جو تحلیل ہونے تک اپنے دفتری ریکارڈ تے منظوریاں وچ فصلی تقویم د‏‏ی پیروی کردا سی۔ اس وقت آندھرا پردیش اسٹیٹ وقف بورڈ تے نظام ٹرسٹ اپنے ریکارڈ د‏‏ی ترتیب و تنظیم وچ گریگوری تے ہجری تقویم دے نال فصلی تقویم وی استعمال کردے نيں۔^[۵] حکومت آندھرا پردیش، حکومت کرناٹک تے حکومت تمل ناڈو وی اپنے تمام امور مالگزاری تے عدلیہ وچ ايس‏ے فصلی تقویم د‏‏ی پیروی کردے نيں۔^[۱][۷]

حوالے

1. LAND REVENUE at saiindia.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
2. L.D.S. Pillai (1996). Panchang and Horoscope: Or the Indian Calendar and Indian Astrology, 11. Retrieved on 22 اگست 2011. 
3. Faṣlī era at www.britannica.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
4. Kavasji Sorabji Patel (1866). Cowasjee Patell's Chronology. Trubner, 52. Retrieved on 22 اگست 2011. 
5. V. Ramakrishna Reddy. Economic history of Hyderabad State: Warangal Suba, 1911–1950. Retrieved on 21 اگست 2011. 
6. جامعہ عثمانیہ دا کیلنڈر برائے 1348 تا 1351 فصلی سال
7. WHOLESALE PRICE TREND at www.tn.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

باہرلے جوڑ

• فصلی ایرا: انسائیکلوپیڈیا بریٹانیکا

سانچہ:کلینڈر