محسن الملک
| محسن الملک | |
|---|---|
 | |
| جم | 9 دسمبر 1837 |
| وفات | 16 اکتوبر 1907 (70 سال) |
| شہریت |  برطانوی ہندستان
|
| مذہب | اسلام |
| جماعت | مسلم لیگ |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | سیاست دان ، لکھاری ، سوجھوان |
| پیشہ ورانہ زبان | عربی ، فارسی ، ہندی |
| عسکری خدمات | |
| وفاداری | ریاست حیدرآباد |
ترمیم  | |
آپ حیدر آباد دکن دے فنانشل تے پولیٹیکل سیکرٹری سن ۔ علی گڑھ کالج دے وی سیکٹری رہے۔ مسلم لیگ دے بانیاں وچوں نيں۔[۱] محمڈن ایجوکیشن کالج دی اہم مبلغ بھی۔ نواب صاحب کئی خصوصیات، وجاہت، ذہانت، خوش بیانی تے فیّاضی دے مالک سن جنہاں وچ سب توں پہلا ذکرو جاہت دا اے۔ محسن الملک اک وجیہہ شخص سن جس نال ملن والا بہت جلد مرعوب ہوجاندا سی ۔ اس دے علاوہ جے کوئی شخص انہاں توں ذرا دیر نوں گل گل کرے تاں انہاں دی خوش بیانی تے ذہانت و فیاضی دا قائل ہوجاندا اے۔ اس دے بعد مصنف اپنا فلسفہ پیش کردے نيں کہ انسان دا ناں رکھدے وقت اس دی خصوصیات تے خوبیاں نوں نئيں دیکھیا جاندا کیونکہ اس وقت ایسی خصوصیات سامنے ہی نئيں آندی۔ لہذا اکثر ایسا ہُندا اے کہ ناں دا مفہوم کچھ تے ہُندا اے تے اس شخص وچ خوبیاں تے خامیاں دوسری قسم دی ہُندیاں نيں۔ اوہ تمام لوکاں دے لئی اپنے دل وچ ہمدردانہ جذبات رکھدے سن تے اک ہی ملاقات وچ انہاں نوں مرعوب کردیندے۔ اسی لئی لوک انہاں نوں اپنا محبوب جاندے تے انہاں نوں محسن الملک کہہ کے پکارتے۔ آپ نے عملی،، تقریری تے تحریری ہر طرح توں اردو بولی دی خدمت کيتی۔
مسلم لیگ دا قیام
[سودھو]آل انڈیا مسلم لیگ دا قیام 1906ئ وچ ڈھاكہ دے مقام اُتے عمل وچ آیا۔ محمڈن ایجوكیشنل كانفرنس دے سالانہ اجلاس دے ختم ہونے اُتے برصغیر دے مختلف صوبےآں توں آئے ہوئے مسلم عمائدین نے ڈھاكہ دے نواب سلیم اللہ خاں دتی دعوت اُتے ایك خصوصی اجلاس وچ شركت كی۔ اجلاس وچ فیصلہ كیا گیا كہ مسلماناں دتی سیاسی راہنمائی دے لئی ایك سیاسی جماعت تشكیل دتی جائے۔ یاد رہے كہ سرسید نے مسلماناں ناں سیاست توں دور رہنے دا مشورہ دتا سی ۔ لیكن ویہويں صدی دے آغاز توں كچھ ایداں واقعات رونما ہونے شروع ہوئے كہ مسلمان ایك سیاسی پلیٹ فارم بنانے دتی ضرورت محسوس كرنے لگے۔ ڈھاكہ اجلاس دتی صدارت نواب وقار الملك نے كی۔ نواب محسن الملك; مولانامحمد علی جوہر٬ مولانا ظفر علی خاں٬ حكیم اجمل خاں٬ تے نواب سلیم اللہ خاں سمیت بوہت سارے اہم مسلم اكابرین اجلاس وچ موجود سن ۔ مسلم لیگ دا پہلا صدر سر آغا خان ناں چنا گیا۔ مركزی دفتر علی گڑھ وچ قائم ہويا۔ تمام صوبےآں وچ شاخاں بنائی گئياں۔
اردو بولی دی خدمت
[سودھو]1857 دی جنگ آزادی دے بعد مسلماناں تے ہندوواں وچ ودھدے ہوئے اختلافات دے پیش نظر سر سید احمد خاں نے محسوس کرنا شروع کر دتا سی کہ سیاسی بیداری تے عام ہُندے ہوئے شعور دے نتیجہ وچ دونے قوماں دا اکٹھا رہنا مشکل اے۔ مولانا حالی نے حیات جاوید وچ سرسید دے حوالے توں وی انہاں خدشےآں دا اظہار کیتا اے انہاں دے خیال وچ سرسید احمد نے 1867 وچ ہی اردو ہندی تنازع دے پیش نظر مسلماناں تے ہندوواں دے علاحدہ ہوجانے دی پیش گوئی کر دتی سی۔ انہاں نے اس دا ذکر اک برطانوی افسر توں کیتا سی کہ دونے قوماں وچ لسانی خلیج وسیع ترہُندی جا رہی اے۔ تے اک متحدہ قومیت دے طور اُتے انہاں دے مل دے رہنے دے امکانات معدوم ہُندے جا رہے نيں۔ تے اگے چل کے مسلماناں ار ہندوواں دی راہاں جدا ہوجان گی۔[۲]
اردو بولی دتی ترقی و ترویج دا آغاز مغلیہ دور توں شروع ہويا تے بہ بولی جلد ہی ترقی دتی منزلاں طے كرتی ہوئی ہندوستان دے مسلماناں دتی بولی بن گئی۔ اردو كئی زباناں دے امتزاج توں معرض وجود وچ آئی سی۔ اس لئی اسنوں لشكری بولی وی كہا جاندا اے۔ اس دتی ترقی وچ مسلماناں دے نال ہندو ادیباں نے وی بہت كام كیا اے سرسید احمد خان نے وی اردو دتی ترویج و ترقی وچ نمایاں كام كیا لیكن چونكہ ہندو فطری طور اُتے اس چیز توں نفرت كرتا سی جس توں مسلماناں دتی رہتل و تمدن تے سبھیاچار وابستہ ہو لہٰذا ہندووٕں نے اردو بولی دتی مخالفت شروع كر دی۔
1867ئ وچ بنارس دے چیدہ چیدہ ہندو رہنماوٕں نے مطالبہ كیا كہ سركاری عدالتاں تے دفاتر وچ اردو تے فارسی ناں یكسر ختم كر دتا جائے تے اس دتی جگہ ہندی ناں سركاری بولی دے طور اُتے رائج كیا جائے۔ ہندووٕں دے اس مطالبے توں سرسید احمد خان اُتے ہندووٕں دا تعصب عیاں ہو گیا تے انہاں نوں ہندو مسلم اتحاد دے بارے وچ اپنے خیالات بدلنے پئے اس موقع اُتے آپ نے فرمایا كہ :
٫٫ مینوں یقین ہو گیا اے كہ ہن ہندو تے مسلمان بطور ایك قوم دے كبھی نئيں ایك دوسرے دے نال مل كر نئيں رہ سكتے۔٬٬
سرسید احمد خان نے ہندووٕں دتی اردو بولی دتی مخالفت دے پیش نظر اردو دے تحفظ دے لئی اقدامات كرنیكا ارادہ كیا1867ئ وچ آپ نے حكومت توں مطالبہ كیا كہ ایك ٫٫ دار الترجمہ٬٬ قائم كیا جائے تاكہ یونیورسٹی دے طلبائ كیلئی كتاباں دا اردو ترجمہ كیا جا سكے ہندووٕں نے سرسید احمد خان دے اس مطالبے دتی شدت توں مخالفت دتی لیكن آپ نے تحفظ اردو دے لئی ہندووٕں دا خوب مقابلہ كیا۔ آپ نے الٰہ آباد وچ ایك تنظیم سنٹرل ایسوسی ایشن قائم دتی اورسائنٹیفك سوسائٹی دے ذریعے اردو دتی حفاظت دا بخوبی بندوبست كیا۔
ہندووٕں نے اردو دتی مخالفت وچ اپنی تحریك ناں جاری ركھا۔1817ئ وچ بنگال دے لیفٹیننٹ گورنر كیمبل نے اردو ناں نصابی كتب توں خارج كرنے دا حكم دتا۔ ہندووٕں دتی تحریك دتی وجہ توں 1900ئ وچ یو پی دے بدناں زمانہ گورنر انٹونی میكڈانلڈ نے احكامات جاری كئے كہ دفاتر وچ اردو دتی بجائے ہندی ناں بطور سركاری بولی استعمال كیا جائے۔
اس حكم دے جاری ہونے اُتے مسلماناں وچ زبردست ہیجان پیدا ہويا۔ 13مئی 1900 ئ ناں علی گڑھ وچ نواب محسن الملك نے ایك جلسے توں خطاب كرتے ہوئے حكومت دے اقدام اُتے سخت نكتہ چینی كی۔
اردو ڈیفنس ایسوسی ایشن
[سودھو]نواب محسن الملك نے 1901 ئ ناں اردو ڈیفنس ایسوسی ایشن قائم دتی جس دے تحت ملك وچ وکھ وکھ تھانواں اُتے اردو دتی حمایت وچ جلسے كئے گئے تے حكومت دے خلاف سخت غصے دا اظہار كیا گیا۔ اردو دتی حفاظت دے لئی علی گڑھ دے طلبائ نے پرجوش مظاہرے كئے جس دتی بنائ اُتے گونر میكڈانلڈ دتی جانب توں نواب محسن الملك ناں ایہ دھمكی دتی گئی كہ كالج دتی سركاری گرانٹ بند كر دتی جائے گی۔
اردو دے خلاف تحریك وچ كانگریس اپنی پوری قوت دے نال شامل كار رہی تے اسنوں قبول كرنے توں انكار كر دتا۔
اردو بولی دتی مخالفت دے نتیجے وچ مسلماناں اُتے ہندو ذہنیت پوری طرح آشكار ہو گئی۔ اس تحریك دے بعد مسلماناں ناں اپنے ثقافتی ورثے دا پوری طرح احساس ہويا تے قوم اپنی رہتل و سبھیاچار دے تحفظ دے لئی متحد ہوئی۔
1900ماں یوپی دے لیفٹنینٹ گورنر سر انٹونی میکڈانل نے اردو دے خلاف مہم شروع دی تاں نواب محسن الملک نے اس دا جواب دینے دے لئی لکھنؤ وچ اک وڈا جلسہ کیتا۔ محسن الملک نے س جلتوں ميں جس جوش و خروش توں تقریر کيتی۔ اس دی نظیر نئيں ملدی۔ ایويں سمجھیے کہ لفظاں دا اک لاوا سی جو ابل ابل کر پہاڑ توں نکل رہیا سی ۔ آخر وچ نواب محسن الملک نے ایہ کہندے ہویے کہ:
| ” | جے حکومت اردو نوں مٹانے اُتے ہی تل گئی اے تاں بہت چنگا۔ہم اردو دی لاش نوں گومتی دریا وچ بہا کر خود وی نال ہی مٹ جان گے | “ |
تے والہانہ انداز وچ ایہ شعر پڑھیا۔