وسطی ایشیائی یونین
سنٹرل ایشین یونین (سی اے یو)، جسنوں بعد وچ سنٹرل ایشین اکنامک یونین کہیا گیا، [۱][۲] تے 2004 دے درمیان وسطی ایشیائی سوویت یونین دے بعد دی جمہوریہ قازقستان ، کرغزستان تے ازبکستان دے درمیان اقتصادی انضمام دے لئی اک بین الحکومتی تنظیم سی۔ [۱] تاجکستان نے 1996 وچ بطور مبصر یونین وچ شمولیت اختیار کيتی۔ [۲] یونین دی تحلیل دے بعد توں اس دی بحالی دے لئی کئی تجاویز پیش کيتی گئیاں نيں۔
تریخ
[سودھو]پرانی یونین
[سودھو]وسطی ایشیائی یونین دا تصور 1991 وچ سوویت یونین دی تحلیل دے فوراً بعد سامنے آیا۔ بھانويں تمام ریاستاں نے نو تشکیل شدہ کامن ویلتھ آف انڈیپنڈنٹ اسٹیٹس (CIS) توں الحاق کیا، لیکن ایہ محسوس کيتا گیا کہ ہور علاقائی تعاون دی ضرورت اے۔ [۲] 1992 دے اوائل وچ ، تاجکستان حکومتی افواج تے طالبان دی حمایت یافتہ مختلف اسلام پسند باغی دھڑاں دے درمیان تاجکستان دی خانہ جنگی (1992-7) وچ ڈُب گیا۔ اس طرح اوہ انضمام دے عمل وچ حصہ نئيں لے سکے۔ ترکمانستان نے غیر جانبداری نوں برقرار رکھنے نوں ترجیح دتی، تے CIS یا وسطی ایشیائی انضمام وچ حصہ نہ لینے دا فیصلہ کيتا۔
باقی تن جمہوریہ قازقستان، کرغزستان تے ازبکستان نے 23 ستمبر 1993 نوں اک اقتصادی یونین بنانے دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کيتے، جس دے بعد 10 فروری 1994 نوں "سنگل اکنامک اسپیس" دا اعلان کيتا گیا، تے اک ایگزیکٹو دے نال اک بین ریاستی کونسل دا قیام عمل وچ آیا۔ 8 جولائی 1994 نوں کمیٹی۔ اصولی طور پر، کوئی وی CIS رکن ریاست وسطی ایشیائی یونین وچ شامل ہو سکدی اے۔ [۳]
یونین نوں اک فوجی جہت وی دتی گئی۔ فیر وی خانہ جنگی وچ ، تاجکستان نے 1996 وچ CAU وچ بطور مبصر شمولیت اختیار کيتی [۲] وزرائے دفاع دی اک کونسل تشکیل دتی گئی، تے اقوام متحدہ دے زیراہتمام، اک امن فوج تشکیل دتی گئی، جس نے ستمبر 1997 وچ قازقستان تے ازبکستان دی سرزمین اُتے اپنی پہلی تربيتی مشقاں منعقد کيتياں [۳]
اک نويں یونین
[سودھو]قازقستان دے صدر نورسلطان نظربایف نے 26 اپریل 2007 نوں اک نويں وسطی ایشیائی یونین دی تجویز پیش کيتی سی، تاکہ یورپی یونین دی طرح دی اقتصادی تے سیاسی یونین تشکیل دتی جا سکے جس وچ پنج سابق سوویت وسطی ایشیائی جمہوریہ قازقستان، کرغزستان ، تاجکستان ، ترکمانستان تے ترکمانستان شامل ہون۔ ازبکستان
اب تک قازقستان تے کرغزستان دے صدور نے دونے ریاستاں دے درمیان اک "انٹرنیشنل سپریم کونسل" بنانے دے معاہدے اُتے دستخط کيتے نيں۔ اس دے علاوہ، قازقستان، ازبکستان تے کرغزستان نے ابدی دوستی دے معاہدے اُتے دستخط کيتے نيں۔ قازقستان تے ازبکستان نے وی آزاد تجارتی زون قائم کرنے دا فیصلہ کيتا اے۔
بھانويں مجوزہ نويں یونین نوں 2008 تک قازقستان، کرغزستان تے تاجکستان دے صدور دی حمایت حاصل سی، لیکن ازبک صدر اسلام کریموف نے اسنوں یکسر مسترد کر دتا۔ [۴] 2016 وچ کریموف دی موت دے بعد، پر، انضمام دا خیال دوبارہ میز اُتے لیایا گیا۔
15 مارچ 2018 نوں آستانہ وچ قازق صدر نورسلطان نظربایف (میزبان)، ازبک صدر شوکت مرزییوئیف (ابتدائی کار)، کرغیز صدر سورون بائی جین بیکوف ، تاجک صدر امام علی رحمان ، تے ترکمان پارلیمنٹ دے اسپیکر ایندیوا اکجاو دے درمیان اک نويں وسطی ایشیائی سربراہی کانفرنس منعقد ہوئی۔ قازق صدر نورسلطان نظربایف نے اقردا صدارتی محل وچ سربراہی اجلاس دی میزبانی کيتی۔ تقریباً اک دہائی وچ وسطی ایشیائی رہنماواں دا ایہ پہلا سربراہی اجلاس سی۔ [۵] انہاں نے ہن توں ہر سال مارچ وچ نوروز (نويں سال) دی تعطیل توں پہلے اجلاس منعقد کرنے دا عزم کيتا۔
دوسرا سربراہی اجلاس 29 نومبر 2019 نوں نور سلطان وچ منعقد ہويا۔
ممکنہ ممبران
[سودھو]| ملک | آبادی | رقبہ (km²) | جی ڈی پی (برائے نام) | فی کس جی ڈی پی (برائے نام) |
|---|---|---|---|---|
| </img> قازقستان | 18,050,488 | 2,724,900 | $196.4 بلین | $11,772 |
| </img> کرغزستان | 6,000,000 | 199,900 | 6.4 بلین ڈالر | $1,152 |
 ازبکستان</img> ازبکستان
|
32,121,000 | 447,400 | $52.0 بلین | $1,780 |
 تاجکستان</img> تاجکستان
|
8,610,000 | 143,100 | 7.2 بلین ڈالر | $903 |
 ترکمانستان</img> ترکمانستان
|
5,171,943 | 488,100 | $29.9 بلین | $5,330 |
| کل | 69,957,431 </br> ( 20واں ) |
4,003,400 </br> ( 7واں ) |
292 بلین ڈالر </br> (36واں) |
$5,234 </br> ( 95واں ) |
وسطی ایشیائی لیڈراں دے اجلاساں دی لسٹ
[سودھو]- اشک آباد (1991)
- تاشقند (1993) [۱]
- Dashoguz (1995) [۱]
- اشک آباد (1998) [۱]
- اشک آباد (1999) [۱]
- الماندی (2009)
- آستانہ (2018) [۶]
- تاشقند (2019) [۶]
مسائل
[سودھو]"خطے وچ ، اسيں اقتصادی مفادات، ثقافتی ورثے، زبان، مذہب تے ماحولیاتی چیلنجاں دا اشتراک کردے نيں تے مشترکہ بیرونی خطرات دا سامنا کردے نيں۔ یورپی یونین دے بانی صرف ایہ خواہش کر سکدے سن کہ انہاں وچ اِنّی مشترکات ہون۔ سانوں اپنی کوششاں نوں قریبی اقتصادی انضمام، اک مشترکہ منڈی تے واحد کرنسی دی طرف لے جانا چاہیے۔"
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےPannierلئی۔ - ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>tag; name "Rumer" defined multiple times with different content - ↑ ۳.۰ ۳.۱ Rumer & Zhukov (1998), p. 50.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Astana hosts little-publicised Central Asia summit"۔ www.euractiv.com
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےThawلئی۔ - ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.