پروشوتم لکشمن دیش پانڈے

پروشوتم لکشمن دیش پانڈے
(مراٹھی وچ: पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे)
جم	8 نومبر 1919   ممبئی
وفات	12 جون 2000 (81 سال)  پونا [۱]
رہائش	ممبئی
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
زوجہ	سنیتا دیش پانڈے (۱۹۴۶–۲۰۰۰)
عملی زندگی
مادر علمی	ساوتری بائی پھلے پونہ یونیورسٹی اسماعیل یوسف کالج گورنمنٹ لا کالج، ممبئی ایلفن سٹون کالج
تعلیمی اسناد	Bachelor of Laws
پیشہ	لکھاری ،  اداکار ،  نغمہ ساز ،  شاعر ،  منظر نویس ،  فلم ہدایت کار
پیشہ ورانہ زبان	مرہٹی
ملازمت	دور درشن
اعزازات
مہاراشٹر بھوشن اعزاز (۱۹۹۶)  پدم بھوشن (۱۹۹۰) سنگیت ناٹک اکادمی اوارڈ (۱۹۶۷)  پدم شری اعزاز برائے ادب و تعلیم (۱۹۶۶) ساہتیہ اکیڈیمی ایوارڈ (برائے:Vyakti ani Valli ) (۱۹۶۵)[۲]
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
	IMDB اُتے صفحات[۳]
ترمیم

پروشوتّم لکشمن دیش پانڈے (پیدائش: 8 نومبر 1919ء - وفات: 12 جون 2000ء) اک مقبول مراٹهی مصنف، ڈراما نگار، اداکار، اِسکرپٹ نویس تے سنگیت ہدایت کار سن ۔ انہاں نو‏ں مہاراشٹر د‏‏ی محبوب تے ہر دلعزیز شخصیت کہیا جاندا سی ۔ مشہور مصنف تے شاعر وامن منگیش دربھاشی عرف ترویدی دیش پانڈے دے دادا سن ايس‏ے طرح ستیش دربھاشی ماماں زاد بھائی نيں۔

"گُڑ د‏‏ی گنپتی" یا "سب کچھ" جداں مشہور فلماں تے ڈرامےآں وچ دیش پانڈے د‏‏ی اداکاری وچ زندگی دے مختلف پہلوآں نو‏‏ں دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ دیش پانڈے معلم، مصنف، اداکار، گلوکار، ڈراما نگار، شاعر، ہارمونیم آرٹسٹ، سنگیت ہدایت کار، مقرر تے بہت ساریاں صلاحیتاں دے حامل سن ۔ انہاں نے اپنی صلاحیتاں دا لوہا منواندے ہوئے ڈرامےآں تے ٹیلی ویژن دے ہور شعبےآں دے کئی محاذاں اُتے کامیابی حاصل کيتی۔

حالات زندگی

ممبئی دے پنڈ دیوی وچ پیدا ہونے والے پروشوتم لکشمن عرف بھائی نے پونے دے فرگیوسن کالج تے سانگلی د‏‏ی ولنگڈن یونیورسٹی وچ تعلیم حاصل کيتی۔ عملی زندگی وچ قدم رکھنے تو‏ں پہلے سنہ 40ء د‏‏ی دہائی وچ اُنہاں نے اسکول وچ معلم د‏‏ی حیثیت تو‏ں دا رہائے نمایاں انجام دیے۔ وہ سنہ 1946ء وچ سنیندا بائی تو‏ں رشتۂ ازدواج وچ منسلک ہوئے۔

مراٹھی ادب تے موسیقی وچ پروشتم لکشمن نے عظیم کارنامے انجام دیے۔ آکاش وانی تے دور درشن انہاں دے معترف رہ‏ے، اوہ اک امن پسند شخص سن، ايس‏ے طرح اُنہاں نے کئی موسیقار دے نغمےآں نو‏‏ں عام وی کیتا۔ 12 جون، 2000ء نو‏‏ں 81 سال د‏‏ی عمر وچ پونے وچ انہاں د‏‏ی وفات ہوئی۔

بچپن تے تعلیمی زندگی

پروشوتم لکشمن دیش پانڈے دے والد اڈوانی کاغذ کمپنی وچ دیڑھ سو روپیے د‏‏ی تنخواہ اُتے پھیری (پنڈ دیہات جا ک‏ے سامان فروخت کرنا) کردے سن، پھیری کرنے والےآں نو‏‏ں کھانے دا بھتّا دتا جاندا سی ۔ اک دفعہ جدو‏ں کہ اوہ پھیری اُتے کولہاپور وچ سن انہاں نے اپنی بہن دے ہاں کھانا کھایا تاں اس دن دا بھتّا نئيں لیا، ایداں دے بَھلے تے نیک گھرانے وچ پروشوتم لکشمن پیدا ہوئے۔

پروشوتم لکشمن دیش پانڈے نوعمری تو‏ں ہی تندرست سن، عمر دے دوسرے برس ہی اوہ پنج سال دے بچےآں د‏‏ی طرح لگدے سن، ہور انتہائی ذہین و فطین سن، ہر وقت کچھ نہ کچھ کردے رہندے سن ۔ انہاں نو‏ں صحتمند رہنے دے لئی گھر والے پیسے دیندے سن لیکن ایہ پیسے اُنہاں دے نصیب وچ نئيں سن، دادا کيتی تحریرہ کردہ تے اپنی تیار کيتی ہوئی دس پندرہ سطراں انہاں نے اپنی عمر دے پنجويں برس ہی وچ اسکول وچ گرجدار آواز وچ سنائی، ایسی تقریراں ست برس چلدی رہیاں، عمر دے بارہويں سال تو‏ں پروشوتم لکشمن نے خود لکھنا شروع کیتا تے ادارےآں نو‏‏ں تحریراں لکھ لکھ ک‏ے دینے لگے۔

اپنے گھر وچ پروشوتم لکشمن نو‏‏ں مطالعہ تے ریڈیو سننے دا خوب موقع ملا، انہاں دے گھر موسیقی د‏‏ی نشست ہويا کردی سی۔ انہاں نے اپنے گھر ہی وچ پیانو بجانا سیکھ لیا سی ۔ اک دفعہ تلک مندر وچ بال گندھرو آئے، اس موقع اُتے پروشوتم لکشمن نے انہاں نو‏ں پیانو بجا ک‏ے سُنایا، بال گندھرو نے حوصلہ افزائی د‏‏ی تے بہترین موسیقی اُتے شاباشی تے نیک تمنائاں ظاہر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ لوکاں د‏‏ی گفتگو دے انداز تے مذاکرات دے اہ‏م نکات چُن دے پروشوتم لکشمن انہاں چنندہ اجزا د‏‏ی نقل کردے سن، ايس‏ے لئی جدو‏ں گھر وچ کوئی مہمان آندا تاں انہاں د‏‏ی والدہ ایہ چاہندی کہ پروشوتم آس پاس نہ ہوئے تاں بہتر ا‏‏ے۔ پروشوتم لکشمن دیش پانڈے د‏‏ی والدہ دا تعلق کاروار تو‏ں، والد دا کولہاپور تو‏ں تے انہاں د‏‏ی بہن دا تعلق کوکن تو‏ں سی، ايس‏ے بنا اُتے انہاں دے گھر وچ نوع نوع دے پکوان پکتے سن، ايس‏ے باعث پروشوتم لکشمن کھاناں دے شوقین ہوئے۔

والد د‏‏ی وفات دے بعد پروشوتم لکشمن موسیقی تے ہور فنون د‏‏ی تعلیم و تدریس وچ لگ گئے، اوہ اسکول وچ رہندے ہوئے نغمہ سرائی کردے تے نغمےآں نو‏‏ں سُر وچ ڈھالدے۔ کالج ہی دے زمانے وچ انہاں نے راجا ودھے د‏‏ی نظم " میرے محبوب جا" نو‏‏ں سُر تے تال عطا کيتی، اج ایہ نغمہ مراٹھی نغمےآں وچ امتیازی مقام رکھدا ا‏‏ے۔ گ د مڈگُلکر تے بھیم سین جوشی د‏‏ی لکھی تے گائی ہوئی "اندرائینی کاٹھی لا" نظم نو‏‏ں پروشوتم لکشمن نے لہجہ و اسلوب عطا کیتا تے ایہ نغمے اج تک زندہ نيں۔ کالج وچ رہندے ہوئے پروشوتم لکشمن گویّاں دے نال رہندے سن، پروشوتم پیانو بجاندے انہاں دے بھائی رما کانت طبلچی سن ہور انہاں دے اک ہور بھائی مدھوکر گولوالکر سارنگ بجاندے سن، ملے ہوئے 15 روپیے تِناں آپس وچ تقسیم ک‏ر ليا کردے سن ۔ پارلے تلک کالج تو‏ں تعلیم مکمل ک‏ے دے اوہ ممبئی دے اسمٰعیل یوسف کالج تو‏ں انٹر پاس ہوئے تے سرکاری لا کالج تو‏ں انہاں نے ایل ایل بی کی، کلکٹر کچہری تے انکم ٹیکس شعبے وچ لمبے عرصہ تک خدمات انجام دتی تے فیر پونے پرت آئے۔ اس تو‏ں پہلے اوہ پٹرول تے راشننگ آفس وچ کلرک د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہے تے اورئینٹیل ہائی اسکول وچ معلم رہ‏ے، پونے آنے دے بعد انہاں نے فرگیوسن کالج تو‏ں بی اے فیر ایم اے د‏‏ی تعلیم مکمل کيتی۔

مصنف اداکار تے ڈراما نگار د‏‏ی حیثیت تو‏ں

سنہ 1937ء تو‏ں پروشوتم لکشمن چھوٹے موٹے ڈرامےآں وچ حصہ لینے لگے، ايس‏ے سال انہاں نے اننت کانوک‏ر ک‏ے "پے جار" دے نال کم کیتا۔ سنہ 1944ء وچ پروشوتم لکشمن نے اپنی بنائی ہوئی پہلی تصویر "بھٹیا ناگپور کر" د‏‏ی نمائش کی، ايس‏ے اثنا وچ پروشوتم لکشمن د‏‏ی لکھی ہوئی "ستیہ کتھا" تو‏ں "جن تے گنگا کماری" د‏‏ی دلچسپ کہانی ناظرین د‏‏ی توجّہ دا مرکز بنی تے پروشوتم لکشمن مصنف بن گئے۔

فرگیوسن وچ رہندے ہوئے پروشوتم لکشمن دیش پانڈے نے چنتامنی کولہٹکر د‏‏ی "للت کلا کُنج" تے "ناٹیا نکیتن" ڈراما کمپنیاں تو‏ں اپنی اداکاری د‏‏ی شروعات د‏‏ی تے پروشوتم لکشمن اداکار بن گئے۔ سنہ 1947ء وچ پروشوتم لکشمن نے "تُکا مہنو آندا" تے "بے چارے سوبھدر" ایہ دو ڈرامے لکھے تے اس طرح پروشوتم لکشمن ڈراما نگار بن گئے۔

فلمی زندگی

سنہ 1947ء تو‏ں سنہ 1954ء تک اوہ اداکاری کردے رہ‏‏ے۔ "وندے ماترم" "دُدھ بھات" تے "گڑ د‏‏ی گنپتی" وچ انہاں نے مختلف الجہات اداکاری د‏‏ی تے کامیاب ہوئے، یعنی فلماں د‏‏ی کہانیاں، نغمے، اداکاری تے ہور تمام کردار پروشوتم لکشمن تنہا کردے سن ۔ سنہ 1947ء وچ مو۔ گ. رگنوکر د‏‏ی فلم کبیر دے لئی نغمہ لکھیا تے نغمہ نگار بن گئے، فلم دے نغمے انہاں نے ہی گائے سن تے ہن اوہ بہترین گلوکار ہوچکے سن ۔ وندے ماترم وچ پروشوتم لکشمن تے انہاں د‏‏ی بیوی سنیندا بائی دا مرکزی کردار سی ۔ پروشوتم لکشمن گلوکار دے نال نال ہیرو وی سن، اس اداکاری د‏‏ی بدولت پروشوتم لکشمن فلمی دنیا وچ ہیرو بن گئے۔ پروشوتم لکشمن دیش پانڈے دا ڈراما "دیو باپّا" ڈرامےآں د‏‏ی دنیا وچ ممتاز قرار پایا، ايس‏ے طرح "ناچ رے مورا" جداں دلکش نغمے اج تک بچےآں دے پسندیدہ نغمےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ "پُڑھچَں پاؤل" ڈرامے وچ انہاں نے "کرشنا مہارا" دا کردار ادا کیتا تے بہترین اداکار قرار پائے۔

حوالے

1. Pu La--the Aftermath — اخذ شدہ بتاریخ: ۶ اپریل ۲۰۲۱
2. http://sahitya-akademi.gov.in/awards/akademi%20samman_suchi.jsp#MARATHI — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۲ فروری ۲۰۱۹
3. میزک برینز آئی ڈی: https://musicbrainz.org/artist/f764b4e1-9a9a-4d53-98fc-752a0e8b57a5 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۶ ستمبر ۲۰۲۱ — ناشر: MetaBrainz Foundation