آذربائیجان دا جنگلی جیون
آذربائیجان دا جنگلی جیون اس دے نباتات تے حیوانات تے انہاں دے قدرتی مسکن اُتے مشتمل اے۔
آذربائیجان وچ حیوانات(fauna ) دی علامت کاراباخ گھوڑا( آذری :Qarabağ Atı) اے جو پہاڑی نسل دا دوڑ تے سواری والا گھوڑا اے جو صرف آذربائیجانماں پایا جاندا اے۔ . ایہ قدیم نسل وچوں اک نسل اے ، جس دی نسل قدیم دنیا توں ملدی اے۔ گھوڑا اصل وچ 5 ویں صدی وچ کاراباخ خطے وچ تیار ہويا سی تے اس دے ناں اُتے اس دا ناں رکھیا گیا اے۔ [۱]
مختلف قسماں دے جانوراں دا قدرتی مسکن ملک دے اندر بہت مختلف اے۔ کچھ پرجاتیاں نے خصوصی محدود علاقےآں (جھیلاں ، پہاڑی علاقےآں دے حصے) نوں آباد کيتا اے جدوں کہ کچھ ہور ملکاں وچ پھیلا ہويا اے۔ مثال دے طور اُتے ، آزربائیجان دے علاقے وچ چڑیاں کدرے وی مل سکدی نيں۔ ملک دے تمام علاقےآں وچ پروٹوزووا پرجیویاں دا اندراج وی ہُندا اے ، جو کیریئر جانوراں (مویشیاں ، مرغیاں وغیرہ) دے قدرتی رہائش گاہ اُتے منحصر اے۔ ). ممالیہ وچ ، جیران غزال میدانی علاقےآں، کاکیشین بکری قفقاز دے علاقےآں وچ رہندی اے، پرندےآں دی زیادہ تر قسماں جنگلات وچ پائی جاندیاں نيں ، کچھ پانی دے بیسناں وچ ۔ کیڑےمکوڑے مختلف زرعی علاقےآں اُتے قابض نيں ، جدوں کہ ہور صرف متعین کردہ بائیوٹوپس وچ ہی نيں۔
آذربائیجان وچ کھل تے کھردرا جانوراں دے تحفظ دے لئی متعدد قدرتی ذخیرے تشکیل دتے گئے نيں تے شکار دے قواعد نوں لاگو کيتا گیا اے۔
حیوانات
[سودھو]آذربائیجان دی جانوراں دی بادشاہت بہت زیادہ دولت مند اے ، جس دی اک وجہ اس دے قدرتی پیچیدہ سامان دی تنوع اے۔
ممالیہ جانور
[سودھو]یورپ وچ سب توں زیادہ ممالیہ دی نسلاں آذربائیجان وچ نيں۔ آذربائیجان وچ پستان دار جانوراں دی کچھ 107 قسماں ریکارڈ کيتیاں گئیاں نيں جنہاں وچوں تن منفرد نوعیت کيتیاں نيں۔ مقبول قسماں کاکیشین بکریاں تے مغربی قفقاز دے مورفلون نيں جو بالاقان ، قبالا ، زکاتالا تے اسماعیلی علاقےآں وچ گریٹ کاکیشس دے نخچيوان تے مغربی ڈھلوان وچ پائے جاندے نيں۔ جییران گیزلز قفقاز وچ نایاب تے تیز ترین نسل وچ شامل نيں۔ ایہ ذاتاں صرف شیروان اسٹیٹ ریزرو ، بیندووان تے آذربائیجان دے کورچی علاقےآں وچ پائی جاندی نيں۔
- مشرقی یورپی ہیج ہاگ ، ایرناسس کونگلور
- شمالی سفید چھاتی والا ہیج ہاگ ، ایرناسس رومانیکوس
- لمبی پیر والا ہیج ہاگ ، ہیمیچینس اوریٹس
- لیونٹائن تل ، ٹالپا لیونٹس
- گیلڈینسٹائڈٹ دا سکرو ، کروسیڈورا گیلڈینسٹٹی
- دو رنگاں والا شیو ، کروسیڈورا لیکوڈن
- ٹرانسکاکیشین واٹر شیرو ، نیومیس اسکیلکوینکیو
- سفید دانت والا پگمی شیو ، سنکس اٹراس
- کیسپین شریو ، کروسیڈورا کیسپیکا
- یورپی فری ٹیل بیٹ ، ٹادریڈا ٹینیئٹس
- عام پپیسٹریل ، پیپسٹریلس پیپسٹریلس
- کوہل دی پائپسٹریل ، پیپسٹریلس کوہلی
- کم ماؤس ایئر بیٹ ، میوٹیس بلیٹی
- ویسکرڈ بیٹ ، میوٹیس مائسٹیسنس
- سیروٹین بیٹ ، ایپٹیکس سیروٹینس
- کم ہارسشو بیٹ ، رھنولوفس ہپپوسائیڈروز
- گریٹر ہارسشو بیٹ ، رھنولوفس فیرومیکوم
- بوٹا دا سیروٹین بیٹ ، ایپٹیکس بوٹا
- میہلی دے گھوڑے دی بلے ، رائنولوفس مہیلی
- جیوفروی دا بیٹ ، میوٹیس امارجیناتس
- براؤن لمبی پیر والا بیٹ ، پلیکوٹس اوریٹس
- طاق بیٹ ، نیکٹالس طاق
- ساوی دا پائپسٹریل ، ہائپسگو ساوی
- نتھوسیوس دا پائپسٹریل ، پیپسٹریلوس ناتھھوسی
- پارٹی رنگ دا بیٹ ، ویسپرٹیلیو مورنس
- مڑی ہوئی بازو دی بلے بازی ، Miniopterus schreibersii
- بحیرہ روم دے گھوڑے دی بلے ، رھنولوفس یوریال
- بلیسیئس دی گھوڑے دی بلے ، رھنولوفس بلسی
- نیٹیرر دا بیٹ ، میوٹس نیٹریری
- مشرقی باربیسٹییل بیٹ ، باربیسٹیلا لیوکیملاس
- مغربی باربستیل بیٹ ، بارباسٹیلا بارباستیلس
- بیچسٹین دا بل ، میوٹس بیچسٹینی
- گرے لمبے کان والا بیٹ ، پلیکوٹس آسٹریاس
- لیزلر دا بیٹ ، نائکٹالس لیسلیری
- ناردرن بلے ، ایپٹیکس نِلسونی
- سوپرانو پائپسٹریل ، پیپسٹریلس پیگمیس
لگومورفس
[سودھو]- یورپی خرگوش ، لیپس یوروپیئس
- یورپی خرگوش ، اورکٹولاگس کنیکولس
- ہاؤس ماؤس ، Mus Musululus
- بھوری چوہا ، رتس نورویجکیس
- پگمی فیلڈ ماؤس ، اپوڈیمس یوریلینس
- پیلے رنگ دی چھاتی والا ماؤس ، اپوڈیمس فلویپیکٹس
- گرے ہیمسٹر ، کریٹیٹلس مائیگریٹریس
- واٹر ویل ، ارویکولا ٹیرسٹریس
- سماجی قطب ، مائکروٹس سوشلس
- چھوٹا پنج پیر والا جربو ، الکٹاگا ایلٹر
- فرات دا جرباؤ ، الکٹاگہ فراتیکا
- لیبیا دی گھٹیا ، میریونز لیبیکس
- ٹرسٹرم دی کجی ، میریونس ٹرسٹامی
- فارسی گھڑیا ، میریونس پریسکیس
- وینوگراڈو دی گھٹیا ، میریونس وینوگراڈووی
- دوپہر دے دن جرثوم ، میریونس میریڈیئنس
- ترک ہیمسٹر ، میسوکریسیٹس برانڈٹی
- آذربائیجان دے ماؤس نما ہمسٹر ، کالومیسکس یورارٹینس
- ٹرانسکاکیشین تل قطب ، ایلوبیئس لوٹسینس
- ہاؤس ماؤس ، مس ابیٹی
- چربی ڈرماؤس ، گلس گلیس
- جنگل ڈرماؤس ، ڈرومیز نائٹئولا
- عام قطب ، مائکروٹوس ارولیس
- برف دی قطب ، چیونومس نیولیس
- کاکیسیئن برف دی قطب ، کھیونومس گڈ
- رابرٹ دی برف دی قطب ، چیونومز روبرٹی
- بحیرہ اسود فیلڈ ماؤس ، اپوڈیمس پینٹیکس
- دھاری دار میدان ماؤس ، اپوڈیمس زرعی
- فصل ماؤس ، مائکروومیس منٹ
- شیلکوینیکوف دا پائن وول ، مائکروٹوس شیلکوفنیکووی
- قفقاز فیلڈ ماؤس ، اپوڈیمس ہائریکانکس
- ڈیگسٹن پائن وول ، مائکروٹس ڈاگسٹینیکس
- میجر دی پائن ویل ، مائکروٹس میجر
- نیساروف دا قطب ، مائکروٹس ناسرووی
- فارسی گلہری ، سائنسورس بے ضابطگی
- سرخ گلہری ، سائنسورس ویلجاریس
- ہندوستانی دلیہ ، ہائسٹریکس لیوکورا
- چھت چوہا ، رتس
- کوائپو ، میوکاسٹر کوائپس
- بھورا بگیاڑ ، کینس لیوپس
- کیسپین بحیرہ بھیڑیا ، کینس lupus کیمپیسٹرس
- گولڈن جیکال ، کینس اوریئس
- سرخ لومڑی ، ویلپس وولپس
- بیچ مارٹین ، مارٹیس فوائنا
- یوریشین بیجر ، میلس
- گھٹ توں گھٹ نیزال ، مسٹیلا نیولیس
- یورپی اونٹر ، لوترا لترا
- یوریشین لنکس ، لنکس لینکز
- براؤن ریچھ ، عرس آرکٹوس
- دھاری دار ہائنا ، حیاینہ حینا
- پائن مارٹین ، مارٹیس مارٹیس
- یورپی وائلڈ کیٹ ، فیلس سلویسٹریس
- ماربلڈ پولیکیٹ ، وورمیلا پیریگوسنیا
- جنگل دی بلی ، فیلس افراتفری
- فارسی چیتے ، پینتھیرا پرڈوس سیکسولر [۲]
- راکون ، پروکون لاٹر
ناپید نيں:
- 18 واں صدی توں ایشیٹک چیتا
- 20 واں صدی دے آغاز توں ہی کیسپین ٹائیگر
- قرون وسطی دے بعد توں ایشیا دا شیر [۳]
پینی پیڈز
[سودھو]- کیسپین سیل ، پوسا کیسپیکا
کھردار
[سودھو]- وائلڈ سوئر ، سوس سکروفا
- رو ہرن ، کیپریولس کیپریولس
- سرخ ہرن ، سرووس ایلفس
- Goitered غزال ، Gazella subgutturosa
- چوموس ، روپیکاپرا روپیپرا
- جنگلی بکرا ، کیپرا ایگگرس
- ایشیٹک موفلون ، اویس اورینٹلئلس
- مشرقی کاکیسیئن ٹور ، کیپرا سلنڈرکورنس
مچھلی
[سودھو]
ملک دے تازہ پانی دے حوض تے بحیرہ کیسپین وچ مچھلی دی 97 قسماں نيں جنہاں وچوں اٹھ نوں متعارف کرایا گیا اے تے انہاں وچوں ست وڈے پیمانے اُتے پھیل چکے نيں۔ آذربائیجان وچ 15 ہزار توں زیادہ پرجاتیاں دی invertebrates نيں۔ زیادہ تر دریائے کر وچ ، آس پاس دی جھیلاں دے علاوہ منگیچویر دے ذخائر وچ وی پایا جاسکدا اے ۔ زیادہ تر مچھلی anadromous یا نیم anadromous نيں (جوان نمکین پانی وچ پلے بڑھدے نيں تے پختگی تک پہنچنے دے بعد نسل دے لئی تازہ پانی وچ منتقل ہوجاندے نيں)۔ اناڈرومس مچھلی دی سب توں قیمتی چیز سامن ، اسٹرجن ، اسٹیلیٹ اسٹرجن تے بیلگو نيں ۔ ایسپیوس ، چالکلورنس تے اییل وی anadromous مچھلی نيں۔ اسٹرجنہاں دا گوشت تے کیویار انتہائی قیمتی نيں۔ اس دے علاوہ ، آذربائیجان دے آبی حوضاں وچ مچھلی دی ایسی قیمتی نسلیاں نيں جداں بریم ، سوزان ، روٹیلس کوٹم تے ہور۔ ہیرنگ ورگی مچھلی دی پرجاتیاں نوں بحیرہ کیسپین وچ مچھلی دتی جاندی اے۔ 1959 دے بعد دریائے کرور اُتے متعدد ہائیڈرو ٹیکنیکل پلانٹس دی تعمیر دی وجہ توں ، دریا دے پانی دے بہاؤ نوں باقاعدہ کرنے دے نال نال کیسپین دے آبی آلودگی دی وجہ توں مچھلی دی قیمتی قسماں دی تعداد وچ نمایاں کمی واقع ہوئی۔ مچھلی دے ذخائر دی بحالی تے پرجاتیاں وچ مچھلیاں دی تعداد ودھانے دے لئی مچھلی دی کاشتکاری دے مقاصد دے لئی تن ہیچری (کوراگزی ، علی بائرملی تے کور تجرباتی اسٹرجنہاں دی ہیچری) شروع کيتیاں گئیاں۔ آذربائیجان وچ فش فارمنگ دے ادارےآں تے ہیچریاں وچ 20 ملین اسٹرجن ، 600 ہزار سالمن ، 800 توں ودھ افراد دی افزائش ہُندی اے۔ 2000 وچ خیلی وچ 20 ملین اسٹرجناں دی گنجائش والی اک نويں ہیچری کمیشن وچ رکھی گئی۔
پرندے
[سودھو]آذربائیجان ناقابل یقین حد تک ایفی فوونا توں مالا مال اے۔ ایتھے پرندےآں دی 363 قسماں نيں جنہاں وچ 60 دے نیڑے خانداناں توں ریکارڈ کيتا گیا اے۔ تقریبا 40٪ پرجاتیاں نے آذربائیجان وچ آباد کيتا اے ، اُتے انہاں وچوں 27 فیصدی سردیاں توں زیادہ موسم سرما وچ ایتھے اے ، تے 10٪ ہجرت کردے ہوئے لنگھدی نيں۔ پرندےآں دی سب توں زیادہ متاثر کن ذات وچوں اک سنہری عقاب اے جو بنیادی طور اُتے پہاڑی علاقےآں مثلا نخیچیوان وچ رہندا اے ۔ سنہری عقاب آذربائیجان وچ درجناں ڈاک ٹکٹاں تے کارڈاں اُتے چھپا ہويا اے۔
ہور
[سودھو]آذربائیجان وچ پنج کنباں دے عمیفاں دی دس قسماں ریکارڈ کيتیاں گئیاں۔ آذربائیجان وچ ریپائن دی 52 قسماں پائی جاندی نيں۔ انہاں وچوں زیادہ تر قسماں شماخی تے نخیچیون دے نیم صحرا علاقےآں وچ پائے جاندے نيں۔ کچھ دوسرے نشیبی علاقےآں یا پہاڑی علاقےآں وچ پائے جاندے نيں۔
فلورا
[سودھو]
آذربائیجان وچ اک بہت ہی بھرپور نباتات نيں ، ملک وچ اُچے پودےآں دی ساڈھے چار ہزار توں زیادہ پرجاتیاں نوں اندراج کيتا گیا اے۔ آذربائیجان وچ منفرد آب و ہوا دی وجہ توں ، پودےآں دی تعداد جنوبی قفقاز دی ہور جمہوریہ دے پودےآں دے مقابلے وچ انواع دی تعداد وچ بہت زیادہ اے۔ پورے کاکیشس وچ اگنے والی تقریبا 67٪ نسلاں آذربائیجان وچ پائی جاسکدی نيں۔
آذربائیجان دے پودےآں تے اس دے مختلف پودےآں دی کثرت دا نتیجہ اس دے جسمانی جغرافیائی تے قدرتی - تاریخی حالات دی متنوع تے فراوانی تے دور دراز دے پھُلاں والے خطےآں توں متاثر اس دی جامع تریخ توں نکلدا اے۔
درخت تے پودے
[سودھو]ترتیبی دور دی باقی نسل نوں آذربایجان دے تمام علاقےآں وچ ، خاص طور اُتے لینکران (تالیش علاقےآں) وچ کثرت توں پایا جاسکدا اے۔ اوہ (لوہے دے درخت نيں Parrotia persica )، Lenkoran ببول ( Albizia julibrissin )، ٹوکری بلوط ( Quercus castaneifolia )، کاکیشین کھجورکو ( Diospyros لوٹس )، Ruscus hyrcana دے سدا بہار جھاڑی، باکس درخت (Buxus hyrcana)، وغیرہ . آذربائیجان وچ پودےآں دی 240 مقامی نسلیاں نيں۔
التیاگچ نیشنل پارک جو 90.5٪ وسیع و عریض جنگلات دا احاطہ کردا اے ، درختاں دی وڈی قسماں آئرن دے درخت ، قفقاز ہارنبیام ، اورینٹل بیچ ( فگس اورینٹیالس ) ، تے برچ نيں ۔
ذخائر
[سودھو]آذربائیجان وچ حیوانات ، نباتات تے انہاں دے ماحولیاتی نظام دے تحفظ دے لئی متعدد ذخائر قائم کیتے گئے نيں ۔
- گوئ گول اسٹیٹ ریزرو
- Gyzylagadj اسٹیٹ ریزرو
- زگاتالہ اسٹیٹ ریزرو
- توریانچا اسٹیٹ ریزرو
- پیرگولو اسٹیٹ ریزرو
- شیروان اسٹیٹ ریزرو
- بیسٹیچہ اسٹیٹ ریزرو
- قرائزی اسٹیٹ ریزرو
- اسمائیلی اسٹیٹ ریزرو
- قراگول اسٹیٹ ریزرو
- الیسو اسٹیٹ ریزرو
- شاہ بز اسٹیٹ ریزرو
- ایلڈر پائن ٹری اسٹیٹ ریزرو
ایہ وی دیکھو
[سودھو]- آذربائیجان دے ممالیہ دی لسٹ
- آذربائیجان دی فطرت
- کاراباخ
- آذربائیجان دے قومی پارکس
- آذربائیجان دے ریاستی ذخائر
حوالے
[سودھو]- ↑ Karabakh horse
- ↑ Askerov, E., Talibov, T., Manvelyan, K., Zazanashvili, N., Malkhasyan, A., Fatullayev, P., Heidelberg, A. (2015). "South-Eastern Lesser Caucasus: the most important landscape for conserving the leopard (Panthera pardus) in the Caucasus region (Mammalia: Felidae)". Zoology in the Middle East 61 (2): 95–101.
- ↑ Geptner, V. G., Sludskij, A. A. (1972).