آسامی ساہت

آسامی ساہت آسامی بولی وچ شاعری، ناول، چھوٹیاں کہانیاں، ناٹکاں، دستاویزاں اتے ہور لکھتاں دا پورا بھنڈار اے۔ اس وچ ہم عصر روپ اتے اسدی تہذیبی وراثت اتے روایت دے ترقی دوران بولی دے پرانے روپاں وچ ساہتی رچناواں وی شامل ہن۔ آسامی بولی دی ساہتی وراثت نوں سی۔ ۹-۱۰ویں صدی چریپد وچ، جتھے بولی دے سبھ توں پرانے تتاں نوں دیکھیا جا سکدا اے۔[۱]

بنیکانتا کاکتی نے آسامی ساہت دے اتہاس نوں تن پرمکھ یگاں وچ ونڈیا اے- ارلی آسامی، مدھ آسامی اتے جدید آسامی[۲] — جو عام طور اُتے قبول کیتا جاندا اے۔

پرانے یگ: شروعاتی دور دا ساہت، ۹۵۰-۱۳۰۰ عیسوی

[سودھو]
  • چریپد
  • منتر ساہت

قرون وسطی یگ: ۱۳۰۰–۱۸۲۶ ای

[سودھو]
  • پہلا دور: پوروَ-شنکری ساہت، ۱۳۰۰–۱۴۹۰ ای
  • دوجا دور: شنکری ساہت، ۱۴۹۰–۱۷۰۰ ای
  • تیجا دور: شنکری توں بعد دا ساہت، ۱۷۰۰–۱۸۲۶ ای

جدید یگ: ۱۸۲۶ عیسوی-موجودہ

[سودھو]
  • پہلا دور: مشنری ساہت، ۱۸۲۶–۱۸۷۰ ای
  • دوجا دور: ہیمچندر-گنابھیرام بروآ دا دور، ۱۸۷۰–۱۸۹۰ ای۔
  • تیجا دور: رومانٹک یگ جاں بیزبروآ دا یگ، ۱۸۹۰–۱۹۴۰ ای۔
  • چوتھی معیاد: موجودہ معیاد، ۱۹۴۰ ای۔-موجودہ

اتہاس

[سودھو]

پرانی آسامی

[سودھو]

آسام دی بولی دا پہلا حوالہ مشہور چینی بھکشو-کم-یاتری زوانزانگ دے ذکر وچ پایا گیا سی۔ اسنے ورمن راجٹبر دے کمار بھاسکر ورمن دے راج دوران کامروپ راج دا دورہ کیتا۔ ستویں صدی وچ کامروپا دا دورہ کردے ہوئے، زوانزانگ نے نوٹ کیتا کہ اس کھیتر دی بولی مدھ بھارت (مگدھ) دی بولی توں تھوڑی وکھری سی۔ اوہ کھیتر وچ واضع دھنیاتمک انتراں دی پچھان کرن دے یوگ سی۔[۳] بھاویں کامروپ شلالیکھاں دی سنسکرت وچ ترتیبوار غلطیاں ۱۲ویں صدی توں پہلاں دے ویلے وچ اکّ انتریو پاکرت نوں درساؤندیاں ہن، بولی دیاں بہت گھٹ اداہرناں موجود ہن۔ ۸ویں -۱۰ویں صدی دیاں بودھی گاتھاواں، جیہناں دے کجھ رچیتا کامروپ توں سن اتے جیہناں دی بولی آسامی (بنگالی، میتھلی اتے اڑیا توں علاوہ) نال مضبوط تعلق رکھدی اے، نوں آسامی ساہت دی پہلی اداہرن منیا جاندا اے۔[۴] چریاپداں دی بھاونا بعد دے دیہہ-بکرور گیت اتے ہور شبداں وچ ملدی اے؛ اتے کجھ راگاں نے ۱۵ویں-۱۶ویں صدی دے بورگیٹس تک پہنچ کیتی۔[۵] ۱۲ویں-۱۴ویں صدی دے عرصے وچ رمئی پنڈت (سونی پران )، بورو چنڈیداس (کرشن کیرتن)، سکر مامود (گوپیچندرر گن)، درلو ملک (گووندچندرر گیت) اتے بھوانی داس (مینامتر گن) دیاں رچناواں اسم نال ویاکرنک تعلق نوں مضبوط کردیاں ہن۔ ; اتے اوہناں دے پرگٹاوے اتے آدی-رس دی ورتوں منکر اتے پیتامبر دیاں بعد دیاں پنچالی رچناواں وچ ملدی اے۔[۵] ایہناں رچناواں نوں بنگالی ساہت دیاں اداہرناں وجوں وی دعوہ کیتا جاندا اے۔ سانجھی وراثت دے اس دور توں بعد، ۱۴ویں صدی وچ اکّ پوری طرحاں وکھرا آسامی ساہت آخرکار ابھریا۔

مدھکالی یگ

[سودھو]

پوروَ-شنکری ساہت (۱۳۰۰–۱۴۹۰ ای۔)

[سودھو]

اس ویلے نے دو قسماں دیاں ساہتی سرگرمیاں نوں ودھایا: ترجمہ اتے روپانتر، اتے کورل گیت۔

ترجمہ اتے روپانتر
[سودھو]

اس ویلے دی سبھ توں پہلی جانی جاندی آسامی لیکھکا ہیما سرسوتی سی، جس دیاں مشہور رچناواں وچ پرہلاد چرتا اتے ہرا غوری سنواد شامل ہن۔[۶] پرہلاد چرتا دی کہانی وامن پران توں لئی گئی اے اتے ہر غوری سنواد وچ ہر-غوری ویاہ، کارتک دا جم آدی دی متھّ شامل اے۔ کویرتنا ساروتی دی جیدرتھ-ودھارتھ ; ردر کندلی دی ساتیکی-پرویسا اس یگ دیاں پرمکھ رچناواں ہن۔ ہریور وپر، کامتا راج دے اکّ درباری شاعر، نے واورواہنر لڑائی (مہابھارت اتے مشتمل)،[۷] لوَ-کشار لڑائی (رامائن اتے مشتمل) اتے تامردواجر لڑائی دی رچنا کیتی۔ حالانکہ ترجمہ شدہ رچناواں وچ مقامی ذکر اتے شنگار شامل ہن، اکّ خاصیت جو اس ویلے دے سارے ترجمہ شدہ کماں دا ذکر کردی اے۔ اسدا واوروواہنر لڑائی، اداہرن وجوں اہوم راج دے لیکھاں دا حوالہ دندا اے،[۸] جو اس ویلے مشرق وچ اکّ چھوٹا راج سی، اتے انونڈے لکھیم پور؉ کھیتر دا ذکر کردا اے، اتے لاوا-کشر لڑائی وچ اوہ اس توں وداع ہو گیا۔ اصلی اتے رام اتے سیتا دے پمسون تقریب لئی مقامی ریتی-رواجاں دا ذکر کردا اے۔ ایہہ ساریاں رچناواں کامتا دے درلبھنارائن اتے اس دے اوس ویلے دے اترادھکاریاں نال جڑیاں ہوئیاں ہن۔

اس ویلے دی سبھ توں وڈی رچنا جسنے اکّ مستقل اثر چھڈیا اوہ اے سپتکنڈ رامائن، جسدی رچنا مادھوَ کندلی ولوں شاعری وچ کیتی گئی سی، اتے ۱۴ویں صدی دے اکّ براہا راجے مہامانکی دے دربار وچ سنائی گئی سی، جسنے ناگاؤں جاں گولاگھاٹ وچ راج کیتا سی۔ کھیتر کالکرم وچ، مول سنسکرت دے مقامی انوواداں وچ، کندلی دی رامائن کمبن (تامل، ۱۲ویں صدی) توں بعد آؤندی اے، اتے کیرتیواس (بنگالی، ۱۵ویں صدی)، تلسیداس (اودھی، ۱۶ویں صدی)، بلرام داس (۱۶ویں صدی) توں اگے آؤندی اے۔ اڑیا) آدی اس طرحاں سپتکنڈ رامائن برصغیر وچ اکّ انڈو-آریئن بولی وچ رامائن دی پہلی پیشکاری بن جاندی اے۔[۹] ساہتی بولی (بول چال دی آسامی دے الٹ) اس رچنا نوں اپنایا گیا، ۱۹ویں صدی وچ نویں ساہت دے ابھار تک، اگلے بہت سارے ویلے لئی معیاری ساہتی بولی بن گئی۔ کہ اس دے کم دا اکّ وڈا اثر سی، اسدا اندازہ "اوپرومادی کوبی/اپرمادی شاعر " ( "انرنت پہلے والے شاعر") نوں سنکردیوا دی شردھانجلی توں لگایا جا سکدا اے۔[۱۰]

میٹرکل شعری دا پد روپ (ہریک چھند وچ ۱۴ اکھر اتے اکّ دوہے وچ ہریک پیر دے انت وچ اکو جہے دو اکھر) آسامی شعری رچناواں وچ اکّ معیار بن گیا، جو کہ جدید ویلے تک جاری رہا۔ بھاویں ترجمہ شدہ رچنا، اس وچ مقامی رنگ بھریا گیا اے، اتے ویرتا دی تھاں کندلی نے رشتیاں آدی دے گھریلو مدعیاں اتے زور دتا اے۔ النکارا دیاں دو قسماں وچوں، ارتھلنکارا دی مکمل طور اُتے ورتوں کیتی گئی سی، جس وچ اپما اتے النکار مقامی ماحول توں لئے گئے سن بھاویں کہ مول رچناواں غیرملکی دھرتیاں وچ مقرر کیتیاں گئیاں ہن؛ جدوں کہ شبدلنکرا (الٹریشن آدی) دی ورتوں گھٹ ہی کیتی جاندی سی۔

پوروَ-شنکری یگ وچ، کامروپ راج دے اکّ مشہور گنت-کلاسیکل، بکل کایستھ، نے کتابت منجری (۱۴۳۴) دا سنکلن کیتا، جو کہ بھاسکر II ولوں آسامی وچ لیلاوتی دا ترجمہ سی۔[۱۱] کتابت منجری انکگنت، سرویکھن اتے بککیپنگ اتے اکّ کاوَ-گرنتھ اے۔ ایہہ کتاب سکھاؤندی اے کہ کویں وکھ-وکھ سرلیکھاں ہیٹھ کھاتے رکھے جانے ہن اتے شاہی خزانے نال متعلق سٹوراں نوں کویں ورگیکرت کیتا جانا اے اتے سٹاک بکّ وچ داخل کیتا جانا اے۔ بکل کایستھ دے کماں نوں اس دے ویلے وچ شاہی کھاتیاں نوں قائم رکھن وچ دوجے کایستھاں ولوں اپنائے جان والے میاراں وجوں منیا جاندا سی۔[۱۲]

کورل گیت
[سودھو]

اوجا-پالی نامک برتانت-کارکردگی دے اکّ مشہور روپ لئی رچے گئے کورل گیت، تھئیٹر اتے تھیئیٹرک پردرشناں دا پہلے والے، پنچالی رچناواں وجوں جانے جاندے ہن۔[۱۳] حالانکہ ایہناں وچوں کجھ رچناواں شنکردیو دے ہم عصر ہن، پر ایہہ سنکردیو دے پرجذبات توں مکت پرانے روپاں ول واپس آؤندے ہن اتے اس لئی سنکردیو توں پہلاں دا ساہت منیا جاندا اے۔ اوجا-پالی دو وکھ-وکھ پرمپراواں دا پالن کردے ہن: بیاہ-گوا جو مہامبھارت دیاں کہانیاں اتے ماروئی، جو کہ سپّ دیوی منسا دیاں کہانیاں سناؤندی اے۔[۱۳] شاعر؛ پیتامبر، درگابر، مانکر اتے سشاعر نرائن؛ رچناواں لئی مشہور ہن۔[۱۳]

شنکری ساہت (۱۴۹۰–۱۷۰۰ ای۔)

[سودھو]

آسامی ساہت وچ، شنکردیو جاں شنکری یگ دا یگ، اوہناں ساہتی رچناواں نوں شامل کردا اے جو زیادہتر نوَ-ویشنووادی لہر نال متعلق سن جسنے ایکسرن نام-دھرم دا پرچار کیتا سی۔ آسامی ساہت وچ سنکردیوا دا یوگدان بہو-آیامی اے اتے ساہت دیاں وکھ-وکھ سٹائلاں وچ پھیلیا ہویا اے۔ اس نوں ماضی دے تہذیبی اوشیشاں اُتے اساری کرن اتے سنگیت (بورگیٹ)، ناٹکی کارکردگی (انکیا ناٹ، بھاؤنا)، ناچ (ستریا)، ساہتی بولی (برجاولی) دے نویں روپاں نوں تیار کرن دا سہرا دتا جاندا اے۔ شنکردیو نے کم دی اکّ وڈی ادارہ پیدا کیتی۔ حالانکہ اس توں پہلاں ہور وی لوک سن جیہناں نے عام آدمی دی بولی وچ لکھیا سی، پر ایہہ سنکردیو ہی سن جیہناں نے ہڑھ دے دروازے کھولھے اتے مادھودیو ورگے ہوراں نوں اتھے ہی جاری رکھن لئی متاثر کیتا جتھے اسنے چھڈیا سی۔[۱۴][۱۵][۱۶] اسدا مہان رچنا کیرتن-گھوشان اے جس وچ شری کرشن دی مہما کرن والیاں کہانیاں ہن، جو کہ بھائیچارک گاؤن لئی ہن۔ اس دیاں ہور پرمکھ ساہتی رچناواں وچ بھاگوت پران دیاں اٹھ کتاباں دا پیشکاری شامل اے جس وچ آدی دسما (کتاب X)، ہریشچندر-اپاکھیانر، بھگتی-پردیپ، نمی-نوسدھّ-سنواد، بھگتی-رتناکر (سنسکرت دیاں چھنداں، زیادہ تر بھاگوت دیاں چھنداں) شامل ہن۔ اکّ کتاب وچ سنکلت)، انادی-پٹنا، گنمالا اتے کئی ناٹک جویں کہ سہنا سفر، رکمنی ہرن، پٹنی پرساد، کیلی گوپال، کروکشیتر سفر اتے شریرام وجیا۔[۱۷][۱۸][۱۹]

سنکردیوا دے چیلے مادھودیوا دا آسامی ساہت وچ وڈا یوگدان اے۔ اسدی مہان رچنا، نام گھوش مکھ طور اُتے بھاگوت پران اُتے بیسڈ اے۔ نام-گھوسا نوں ہزاری گھوسا دے نام نال وی جانیا جاندا اے، کیونکہ اس وچ اکّ ہزار چھند ( گھوسا ) ہن۔ اس دا گرو بھاتما، اس دے گرو سنکردیو دی تعریف دی اکّ لمی شاعری وی مشہور اے۔ بھگتی-رتناولی اکّ ہور اہم رچنا اے، جسنوں سنسکرت وچ وشنوپری ولوں مول رچنا توں مادھودیو ولوں پیش کیتا گیا اے۔ ہور پرمکھ رچناواں وچ نام ملکہ، والمیکِ دے رامائن دے آدی کانڈا دی آسامی پیشکاری، جم رہسی ، ۱۹۱ بورگیٹس اتے کئی ناٹک شامل ہن۔[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

سنکردیو اتے مادھودیو توں بعد، کئی ہور لکھاری ابھرے اتے آسامی ساہت وچ یوگدان پایا۔ اننت کنڈالی دا مہاراون ودھ، ہریہرا یدھ، ورتراسرا ودھ، کمار ہرنا اتے سہسر نام ورتنتا ؛ راما سرسوتی دا مہابھارت، گیتا گووندا اتے ودھ کاویاس دا ترجمہ؛ رتناکر کندلی ولوں نام گھوش دا اکّ حصہ؛ شریدھر کندلی دا کمار ہرنا ; گوپالدیو ولوں جنمجاترا، نندوتسو، گوپی-ادبی سمبد اتے ستار پاتال داخلہ؛ رامچرن ٹھاکر ولوں کیرتن گھوش دا سنکلن؛ پرشوتم ٹھاکر ولوں نوَ گھوش، سنتاسار، برہا-بھاشی آدی دور دے ذکر یوگ ہن۔[۲۵][۲۶][۱۷][۲۷]

بھٹادیوا، اس ویلے دا اکّ ہور مشہور لکھاری، آسامی وارتک دا باپ منیا جاندا اے۔[۲۸] کہانی بھاگوت، کہانی گیتا، بھکترتناولی، بھگتی وویکا (سنسکرت) آدی اس دیاں پرمکھ رچناواں ہن۔ سنسکرت گرائمر اتے ساہت وچ بھٹدیو بھٹدیو دی ودوتا، اتے بھاگوت اتے اسدی کمانڈ نے اسنوں بھاگوت بھٹاچاریا دے خطاب دتی۔[۲۹][۳۰]

شنکری توں بعد دا ساہت (۱۷۰۰–۱۸۲۶ ای۔)

[سودھو]

اہوم راج دی طاقت اتے سرحد دے پھلار دے نال، نوَ-ویشنو مرتکز توں علاوہ ہور ساہتی رچناواں نے ۱۸ویں صدی وچ رفتار حاصل کرنی شروع کر دتی۔ حالانکہ سنسکرت گرنتھاں دے بنیاد اُتے رچناواں دی رچنا دی روایت اجے وی جاری اے۔ رگھوناتھ مہنتا اس ویلے دی سبھ توں اہم شخصیتاں وچوں اکّ سی جس دیاں مشہور رچناواں وچ کتھا-رامائن، ادبھت رامائن اتے سترنجوئے شامل ہن- ایہہ سارے رامائن اُتے مشتمل ہن۔[۳۱][۳۲][۳۳] کبیراج چکرورتی ولوں برہما ویورت پران اتے شکنتلا دا ترجمہ، کبیراج چکروتی دی گیتار پتھی وچ اہوم راجے ردر سنگھا اتے شو سنگھا ولوں رچے گئے کئی گیتاں دا ذکر اے۔ کویچندر دوج دا دھرم پران، بشنو دیوَ گومالک دا پدم پران، بوردلچسپی دا پتلا کردار، رام چندر بورپاترا دا ہوئگریب-مادھوریب کاہنی، آچاریہ دوج دا آنند-لہاری، رچیناتھ کندلی دا سی ہنڈی ری آکھیان دا ترجمہ اس دور دی اہم رچنا اے۔ وہارک علم نال متعلق گرنتھاں دے انوواداں وچ سچند اوجھا ولوں شریہستھ مکتاولی اتے ڈانس اتے مدرا دا ترجمہ، کامرتن-تنترتن دا ترجمہ، کویراج چکرورتی ولوں بھاسوتی دا ترجمہ شامل اے۔ ہستیودیارنو، راجا سوا سنگھا دی سرپرستی ہیٹھ چلایا گیا اتے سکمار برکیتھ ولوں ترجمہ کیتا گیا، سمبھوناتھ ولوں سنسکرت پاٹھ گجیندر-چنتمونی اُتے بیسڈ اے۔ اس ویلے دوران سورجکھڑی دسکیم ولوں گھوڑا ندان، اسونیدان ورگیاں کتاباں وی سنکلت کیتیاں گئیاں سن۔[۳۴][۳۵][۳۶]

اہوم بادشاہاں دے محل نال جڑے شاہی ہتھ-لکھتاں، رکارڈاں، چٹھیاں اتے نقشیاں دی سنبھال لئی اپارٹمینٹاں دا اکّ سیٹ سی جسدا انچارج گندبیا بروآ نام دا اکّ اچّ اہلکار سی۔ لکھاکر بروآ ناں دا اک ہور اہلکار شبدی طور اُتے گرنتھیاں دا سپرڈینٹ سی جو کلرکاں اتے نکلکاراں دی فوج دے کم دی نگرانی کردا سی۔[۳۷]

جدید یگ

[سودھو]

ایہہ اہوم دربار دے وارتک اتہاس ( برنجی ) دا سماں اے۔ اہوم اپنے نال تریخی لکھتاں لئی اکّ تنقید لے کے آئے سن۔ اہوم دے دربار وچ، تریخی اتہاس پہلاں اوہناں دی مول تائی-کدائی بولی وچ رچے گئے سن، پر جدوں اہوم حکمراناں نے آسامی نوں عدالتی بولی وجوں اپنایا، تاں تریخی اتہاس آسامی وچ لکھے جانے شروع ہو گئے۔ ۱۷ویں صدی دے شروع توں لے کے، عدالتی اتہاس وڈی گنتی وچ لکھے گئے۔ ایہہ اتہاس جاں برنجیاں، جویں کہ ایہناں نوں اہوم ولوں بلایا جاندا سی، مذہبی لکھاریاں دی سٹائل نالوں ٹٹ گئے سن۔ بولی گرائمر اتے سپیلنگ وچ معمولی تبدیلیاں نوں چھڈّ کے ضروری طور اُتے جدید اے۔

بریٹیش راج دا اثر

[سودھو]

انگریزاں نے ۱۸۳۶ وچ آسام وچ بنگالی نوں راج اتے قبضہ کرن اتے بنگال پریزیڈینسی نال ملاؤن توں بعد لاگوُ کر دتا۔ اس بولی نوں لاگوُ کرن دے نتیجے وجوں، آسام وچ سکھیا دی پرگتی نہ صرف ہولی رہی، سگوں بہت نقص دار؉ رہی اتے بہت سارے بنگالیاں نوں آیات کیتا گیا اتے آسام دے وکھ-وکھ سکولاں وچ نوکری دتی گئی۔ سکولی بچیاں لئی آسامی وچ پاٹھ کتاباں لکھن نوں کوئی اتشاہ نہیں ملیا اتے آسامی ساہت نوں قدرتی طور اُتے اس دے ترقی وچ نقصان ہویا۔[۳۸] اکّ جاری مہم دے کارن، آسامی نوں ۱۸۷۳ وچ راج بولی وجوں بحال کیتا گیا سی۔ کیونکہ شروعاتی چھپائی اتے ساہتی سرگرمی پوربی آسام وچ ہوئی سی، پوربی بولی نوں سکولاں، عدالتاں اتے دفتراں وچ پیش کیتا گیا سی اتے جلدی ہی اسنوں رسمی طور اُتے سٹینڈرڈ آسامی وجوں مانتا دتی گئی سی۔ اجوکے ویلے وچ، آسام دے سیاسی اتے وپاری مرکز وجوں گہاٹی دے ترقی دے نال، معیاری آسامی پوربی بولی وچ اپنیاں جڑھاں توں دور چلے گئے ہن۔

مشنریاں دا اثر

[سودھو]

جدید آسامی دور دی شروعات ۱۸۱۹ وچ امریکی بیپٹسٹ مشنریاں ولوں آسامی وارتک وچ بائیبل دے اشاعتاں نال ہوئی سی۔[۳۹] موجودہ وچ پرچلت معیاری اسمیا دیاں جڑھاں پوربی آسام دی سبساگر بولی وچ ہن۔ جویں کہ بانی کانتا کاکتی دے "آسامی، اسدا گٹھن اتے ترقی" (۱۹۴۱, شری کھگیندر نرائن دتا بروہا ولوں شائع، ایلبیئیس اشاعتاں، جیئین بوردولوئی روڈ، گہاٹی-۱, آسام، بھارت) وچ ذکر کیتا گیا اے - "مشنریاں نے پوربی آسام وچ سبساگر نوں بنایا۔ اوہناں دیاں سرگرمیاں دا مرکز سی اتے اوہناں دے ساہتی ادیساں لئی سبساگر دی اپبولی دی ورتوں کیتی سی۔ امریکن بیپٹسٹ مشنریاں نے ۱۸۱۳ وچ بائیبل دا ترجمہ کرن وچ اس بولی دی ورتوں کرن والے سبھ توں پہلاں سن۔

مشنریاں نے ۱۸۳۶ وچ سبساگر وچ پہلا پرنٹنگ پریس قائم کیتا اتے لکھن دے ادیساں لئی مقامی اسمیا بولی دی ورتوں شروع کیتی۔ ۱۸۴۶ وچ اوہناں نے ارنودوئی نامک اکّ ماسک پترکا شروع کیتا، اتے ۱۸۴۸ وچ، ناتھن براؤن نے آسامی گرائمر اتے پہلی کتاب شائع کیتی۔ مشنریز نے ۱۸۶۷ وچ ایم۔ برونسن ولوں سنکلت پہلی آسامی-انگریزی ڈکشنری شائع کیتی۔ آسامی بولی وچ امریکی بیپٹسٹ مشنریاں دے وڈے یوگداناں وچوں اکّ اے آسام وچ سرکاری بولی وجوں آسامی دی مڑ شروعات۔ ۱۸۴۸ وچ مشنری ناتھن براؤن نے آسامی بولی اتے اکّ گرنتھ شائع کیتا۔[۴۰] اس سندھی نے آسام وچ آسامی نوں سرکاری بولی دوبارہ شروع کرن لئی اکّ مضبوط انسپائریشن دتی۔ آسام صوبہ بارے اپنی ۱۸۵۳ دی سرکاری رپورٹ وچ، بریٹیش اہلکار موپھٹ ملز نے لکھیا:

“ ۔.۔.لوک شکایت کردے ہن، اتے میری رائے وچ، بہت سارے کارناں نال، ورناکولر آسامی لئی بنگالی دے بدل دی۔ بنگالی عدالت دی بولی اے، اوہناں دیاں مشہور کتاباں اتے شاستراں دی نہیں، اتے اسدی عام ورتوں لئی اکّ سخت پکھپات اے۔ …آسامی نوں صوبہ دے سبھ توں ودھیا مفکر مسٹر براؤن ولوں اکّ سندر، آسان بولی دے روپ وچ ذکر کیتا گیا اے، جو کہ بنگالی نال سہمت ہون دی بجائے ہور معاملیاں وچ وکھرا اے، اتے مینوں لگدا اے کہ اسیں ایہہ نردیش دین وچ اکّ وڈی غلطی کیتی اے کہ سارے کاروبار نوں ہونا چاہیدا اے۔ بنگالی وچ لین-دین کیتا گیا اے، اتے ایہہ کہ آسامی نوں اسنوں حاصل کرنا چاہیدا اے۔ ہن ساڈے قدماں نوں پچھے ہٹن وچ بہت دیر ہو گئی اے، پر میں سکھیا کونسل دے مطابق وچار لئی آنندرام پھکن دے تجویز دی زوردار سفارش کراں گا، جویں کہ بنگالی دے بدلے مقامی بولی نوں بدلن اتے ورناکولر دے کورس نوں پورا کرن لئی۔ بنگالی وچ سکھیا مینوں یقین اے کہ اکّ نوجوان، ٹیوشن دی اس نظام دے تحت، دو وچ ودھ سکھیگا جنا اوہ ہن چار سالاں وچ حاصل کردا اے۔ اکّ انگریزی نوجوان نوں ادوں تک لاطینی وچ نہیں سکھایا جاندا اے جدوں تک اوہ انگریزی وچ چنگی طرحاں مشتمل نہیں ہندا، اتے اسے طرحاں، اکّ آسامی نوں ادوں تک غیرملکی بولی وچ نہیں سکھایا جانا چاہیدا اے جدوں تک اوہ اپنی بولی نہیں جاندا۔[۴۱] ”


جدید ساہت دی شروعات

[سودھو]

جدید ساہت دا دور آسامی رسالے جوناکی (জোনাকী) (۱۸۸۹) دے اشاعتاں نال شروع ہویا، جس نے لکشمیناتھ بیزبروآ ولوں چھوٹی کہانی دا روپ پیش کیتا۔ اس طرحاں آسامی ساہت دا جوناکی دور شروع ہویا۔ ۱۸۹۴ وچ رجنیکانتا بوردولوئی نے پہلا آسامی ناول مرجییوری شائع کیتا۔[۴۲]

جدید آسامی ساہت نوں جوتی پرساد اگروالا، برنچی کمار بروآ، ہیم بروآ، اتل چندر ہزارکا، مپھیزودین احمد ہزارکا، نلنی بالا دیوی، نوکانت بروآ، سعید عبدل ملک، ممونی رائسوم گومالک ، سیید عبدل، سیید نان ہوم دیاں رچناواں ولوں بھرپور کیتا گیا اے۔ بورگوہین، بیریندر کمار بھٹاچاریا، ڈی۔کے۔ بروہا، نروپما بورگوہین، کنچن بروہا، سوربھ کمار چلیہا اتے ہور۔ اس توں علاوہ، آسام توں باہر آسامی ساہت دے پرسار دے تعلق وچ، دیوی پرساد باگروڈیا ولوں اکّ وڈا سروتیاں تک پہنچن لئی جوتی پرساد اگروالا دے پورے کم دا ہندی وچ ترجمہ کیتا گیا اے۔ بگرتعلیم نے شریمنت شنکردیو دی ‘گنمالا’ دا ہندی وچ ترجمہ وی کیتا اے۔

۱۹۱۷ وچ آسام ساہت سبھا دا گٹھن آسامی سماج دے سرپرست اتے آسامی بولی اتے ساہت دے ترقی لئی سٹیج وجوں کیتا گیا سی۔ پدمناتھ گوہین بروآ سماج دے پہلے پردھان سن۔

ہم عصر ساہت

[سودھو]

ہم عصر لکھاریاں وچ اروپا پتنگیا کلیتا، پرسمتا سنگھ، مونکنتلا بھٹاچاریا، موسمی کونڈولی، مونالیسا سیکیا، گیتالی بوراہ، جوری بوراہ بورگوہین شامل ہن۔ ابھر رہے رجھاناں نوں آدھونکتا توں بعد دی ساہتی تکنیک دے تجربات اتے جادوئی حقیقت پسندیت اتے اتِ-حقیقت پسندیت دے نال نوجوان لکھاریاں دے ودھ رہے موہ ولوں چنھت کیتا گیا اے۔ ساہتی تنقید دے کھیتر وچ نوجوان ساہتی نقاد اریندم بورکاٹاکی، بھاسکر جوتی ناتھ، دیبابھوشن بوراہ ساہتی تنقید دیاں لوڑاں نوں پورا کرن لئی وکھ-وکھ سمبھاوناواں اتے وچاراں دی کھوج کر رہے ہن۔ آسامی ساہت موجودہ وچ آسامی بولن والے دنیا وچ ودھ رہا اے، پچھلے دہاکیاں وچ آسامی کتاباں دے پاٹھک ہولی ہولی ودھ رہے ہن۔ اتر مشرق دے کتاب میلے اتے نگاؤں کتاب میلے وچ وڈی کامیابی دیکھی جا سکدی اے، جدوں آسامی کتاباں دی وکری تکنیک تاں انگریزی کتاباں وی ودھیاں۔[۴۳]

ایہہ وی ویکھو

[سودھو]
  • آسامی لکھاریاں دی اوہناں دے قلم نعماں نال لسٹ
  • اوکسومیا بھکسا ترقی زادھنی زوبھا
  • آسامی نکی کہانی
  • آسامی شاعری
  • آسامی شاعراں دی لسٹ
  • بھارتی ساہت
  • آسامی لئی ساہت اکادمی انعام جیتوآں دی لسٹ
  • آسام ساہت سبھا
  • سدؤ اسم لیکھکا تقریب سمتی

نوٹس

[سودھو]
  1. ↑ "(T)he Charyapadas or dohas may be taken to be the starting point of Assamese language and literature." سانچہ:Harvcol
  2. ↑ سانچہ:Harvcol
  3. ↑ Neog, Maheswar (2008). Asamiya Sahityar Ruprekha (10th ed.). Guwahati: Chandra Prakash. 
  4. ↑ سانچہ:Harv
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ سانچہ:Harv
  6. ↑ Sarma, Satyendranath (2009). Axomiya Xahityar Xamixhyatmak Itibritta (9th ed.). Guwahati: Saumar Prakash. 
  7. ↑ example of language:
    age yena manusye laware kharatari
    chaga buli baghar galata ache dhari
    manusye erante galara nere baghe
    "if a man runs fast
    and catches hold of the neck of a tiger thinking it is only a goat
    and then tries to leave it, the tiger would not let him go"
  8. ↑ References to camua (verse 176)، cor (verse 57)، and phura (verse 70) indicated that Vipra was either acquainted with the Ahom Kingdom, or even belonged there.
  9. ↑ Goswāmī، Māmaṇi Raẏachama, 1942–2011. (1996). Rāmāyaṇa from Gangā to Brahmaputra. Delhi: B.R. Pub. Corp. ISBN 817018858X. OCLC 47208217. 
  10. ↑ purvakavi apramadi madhav kandali adi
    pade virachila rama katha
    hastira dekhiya lada sasa yena phure marga
    mora bhaila tenhaya avastha.
  11. ↑ Chopra, Pran Nath (1992). Encyclopaedia of India – Volume 23. Rima Publishing House, 157. 
  12. ↑ (1969) Proceedings and transactions of the All-India oriental conference – Volume 23, 174. 
  13. ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ سانچہ:Harv
  14. ↑ «Mahapurusism; name of religion preached by Sankaradeva is Eka-Sarana Hari-Nām Dharma, also referred to as Mahapurusism or Assam Vaisnavism. It is deeply rooted in Vedantic philosophy, as contained in the Bhagavata and the Gita. :: ATributeToSankaradeva». www.atributetosankaradeva.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  15. ↑ «Sankardeva and the Neo-Vaishnavite Movement in Assam». The Sentinel (به English). ۲۰۱۸-۰۹-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  16. ↑ «Mahapurush Srimanta Sankardev | Krishnakshi Kashyap» (به English). 18 جنوری 2016. دریافت‌شده در 2019-09-27. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  17. ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ Barman, Sivnath (1999). An Unsung Colossus: An Introduction to the Life and Works of Sankardev. Guwahati: Forum for Sankaradeva Studies/ North Eastern Hill University. 
  18. ↑ Borkakoti, Sanjib Kumar (2005). Mahapurusha Srimanta Sankaradeva. Guwahati: Bani Mandir. 
  19. ↑ Borkakoti, Sanjib Kumar (2012). Srimanta Sankaradeva : an epoch maker. Guwahati: EBH Publishers (India). ISBN 978-93-80261-47-8. 
  20. ↑ «The Nama Ghosa of Madhavadeva (Madhabdeva, Madhavdev) :: ATributeToSankaradeva». www.atributetosankaradeva.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  21. ↑ «The Bhakti Ratnavali of Madhavadeva :: ATributeToSankaradeva». atributetosankaradeva.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  22. ↑ «Buy Bhakti Ratnavali from Chennaimath.org at lowest price». Ramakrishna Math iStore (به English). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  23. ↑ «The Literary Output of Madhavadeva (Madhabdeva, Madhavdev) :: ATributeToSankaradeva». atributetosankaradeva.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  24. ↑ «The Guru Bhatima of Madhavadeva :: ATributeToSankaradeva». atributetosankaradeva.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  25. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  26. ↑ Sen, Samar Ranjan (1985). The Truth unites: essays in tribute to Samar Sen (in en). Subarnarekha. 
  27. ↑ Goswami, Upendranath. (1970). A study on Kāmrūpī، a dialect of Assamese.. Dept. of Historical Antiquarian Studies, Assam. OCLC 5354680. 
  28. ↑ Sarma, Satyendranath (1987). "Bhattacharya, Baikunthanatha Bhagavata", in Dutta, Amaresh (ed.), Encyclopaedia of Indian Literature. New Delhi: Sahitya Akademi, 480. 
  29. ↑ Barua, B. K. (1953). "Early Assamese Prose", in Kakati, Banikanta (ed.), Aspects of Early Assamese Literature. Gauhati: Gauhati University, 129. 
  30. ↑ سانچہ:Harvcol
  31. ↑ Pattanaik, Devdutt (2018). Devlok with Devdutt Pattanaik: 3. Penguin Random House India Private Limited. 
  32. ↑ Mahanta, Raghunatha (1972). Adbhuta Ramayana. Gauhati: Gauhati University Press. 
  33. ↑ Paniker, K. Ayyappa (1997). Medieval Indian Literature: Surveys and selections. New Delhi: Sahitya Akademi, 16. ISBN 81-260-0365-0. 
  34. ↑ Mishra, Dr Mani Bhushan (2015-01-23). UGC NET/JRF/SET History (Paper II & III) Facts At a Glance (in en). Upkar Prakashan. ISBN 9789350133231. 
  35. ↑ «Assamese Literature». lisindia.ciil.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۸.
  36. ↑ Hazarika, Bisweswar (2016). Asomiya Sahityar Buranji, Pratham Khanda (2nd ed.). Guwahati: Anandaram Borooah Institute of Language, Art and Culture. 
  37. ↑ Hemchandra Goswami, Descriptive Catalogue Of Assamese Manuscripts, 19. 
  38. ↑ Bose, M.L. (1989). Social History of Assam.. New Delhi: Ashok Kumar Mittal Concept Publishing Company, 91. 
  39. ↑ Borgohain, Homen (2015). Asomiya Sahityar Buranji,Sastha Khanda (3rd ed.). Guwahati: Anandaram BorooahInstitute of Language, Art and Culture. 
  40. ↑ Brown, Nathan (1848)۔
  41. ↑ Mills, A.G. Moffat (1853)۔ Report of A.G. Moffat Mills, Judge, Sudder Court, Mymensingh dated 24th جولائی 1853, on the province of Assam
  42. ↑ «Miri Jiyori – Rajanikanta Bordoloi». www.complete-review.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  43. ↑ «Sahitya Akademi organized webinar on trends in Assamese short stories – Sentinelassam». 4 نومبر 2020. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)

حوالے

[سودھو]