احمد دردیر، سنی گروہ دے سب توں ممتاز فقہا تے نیہہ پرستاں وچوں اک مشہور صوفیانہ، جس دی تصوف، زبان، فقہ تے الہیات وچ بہت ساریاں تالیفات نيں۔[۵]
احمد بن احمد بن ابی حامد العدوی المالکی الازہری الخلواندی الدردیر (۱۷۱۵–۱۷۸۶ عیسوی) (۱۱۲۷–۱۲۰۴ ہجری) امام الدردیر یا دردیر دے ناں توں مشہور جانہار(مرحوم) فقیہ سن ۔ مصر توں مالکی اسکول دے بانی تے انہاں دی شرح الصغیر تے شرح الکبیر، مالکی مکتب وچ فتویٰ (اسلامی قانونی احکام) دی دو اہم ترین کتاباں وچوں اک نيں۔ان دی الخریدہ البحیہ ("دی ریڈیئنٹ پرل") اشعری عقیدہ اُتے اک وسیع پیمانے اُتے بنیادی کتاب اے۔[۶][۷]
شیخ الدردیر نے متعدد ممتاز شخصیتاں توں علم حاصل کیا:
- آپ نے شیخ محمد الدفروی توں انہاں دی حالت دے نال سلسلہ حدیث سنی۔
- شیخ احمد الصباغ توں علوم حدیث لیا۔
- آپ نے شیخ علی السعیدی العدوی توں فقہ حاصل کیتا، تے آپ نے اپنے تمام اسباق وچ انہاں دی پیروی دی ایتھے تک کہ انہاں دی کامیابی تے ذہانت ظاہر ہو گئی۔
- آپ نے تصوف تے اس دے علوم دا راستہ شیخ شمس الدین الحنفی توں لیا تے اس دے نال اوہ لوکاں دی راہ اُتے گامزن ہوئے، چنانچہ آپ نے انہاں توں ذکر تے خلوت دا طریقہ سکھیا ایتھے تک کہ اوہ انہاں وچوں ہو گئے۔ سب توں وڈے خلیفہ
- شیخ الملاوی تے الجوہری تے ہور دے اسباق وچ شرکت وی دی علم فیض حاصل کيتا۔
آپ دے تلامذہ وچ بوہت سارے نامور علماء شامل نيں۔ جو آپ توں فارغ التحصیل ہوئے تے آپ دے علم توں استفادہ کيتا، جنہاں وچ شامل نيں:
- شیخ شمس الدین ابو عبداللہ محمد بن احمد بن عرفہ الدیسوکی۔
- ابو الخیرات مصطفیٰ العقبوی، جنہاں نے نیڑے ترین راستے دی وضاحت مکمل کيتی۔
- ابو العباس احمد بن محمد السوی۔
- ابو الفلاح صالح بن محمد بن صالح السبائی۔
- ابو الربیع سلیمان بن محمد الفیومی۔
- خلیل دی مختصر وضاحت۔ جو کہ مالکی فقہ دی بنیادی نیہہ اے، جس وچ انہاں نے اس دا خلاصہ وی شامل کيتا جو الازھری تے الزرقانی نے بیان کيتا اے تے اس وچ انہاں نے سب توں ودھ صحیح اقوال تک محدود رکھیا اے۔
- امام مالک دے عقیدہ دا نیڑے ترین راستہ۔ المالکیہ دی فقہ اُتے اک متن سنہ ۱۱۹۳ ہجری وچ مکمل ہويا تے اسنوں قاہرہ] وچ سنہ ۱۳۲۱ ہجری وچ چھپا، فیر اس دے بعد اسنوں دوبارہ شائع کيتا گیا۔
- نیڑے ترین راستے اُتے چھوٹی وضاحت۔ اوہ جرم دے صیغہ تک پہنچے، فیر انہاں دے شاگرد شیخ مصطفیٰ العقبوی نے اسنوں مکمل کیتا، تے ایہ تصریح اوہی اے جسنوں تمام مالکیوں نے فتویٰ وچ منظور کيتا اے۔ ۱۲۸۱ھ۔
- سنی مسلک وچ سنی مسلک دے نظام۔ توحید دی سائنس وچ سانچہ:مقصد دے نظریے اُتے تے اس دی وضاحت بھی۔
- تصوف وچ اہݪ تصوف دے آداب وچ اخوان دا شاہکار۔
- شیخ کریم الدین الخلوندی دی دعاواں دی وضاحت۔
- سید محمد کمال البکری دے نظام وحدت دے تعارف دی وضاحت۔
- معنی تے بیان وچ پیغام۔ بیان بازی دے علوم وچ ۔
- اک خط جس وچ اس نے قراءت وچ حفص دا راستہ بیان کيتا۔
- پیغام پیغمبر صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے یوم ولادت اُتے شریف۔
- اک پیغام جو وفاداری دے قول دی وضاحت کردا اے: "اے میرے آقا، اے اک، اے میرے آقا، اے ابدی، اے علی، اے حکمت والے۔"
- اس مسئلہ اُتے شیخ البیلی دے پیغام دی وضاحت "ہر نماز جو امام دے لئی باطل ہو مقتدی دے لئی باطل اے "۔
- مستثنیات وچ شیخ احمد البیلی دے نظام دی وضاحت۔
- توحید وچ اک پیغام دی وضاحت عظیم عالم الدیمرداش دے لفظاں تاں۔
- تن استعاراں وچ اک پیغام۔
- تحقیق تے تحریر دے آداب دی وضاحت۔
- محمدیہ دی فضیلت دی وضاحت تے اسنوں مکمل نئيں کيتا۔
- معزز دعاواں وچ اک پیغام جسنوں کہیا جاندا اے (المعرد الباریق انہاں دعاواں وچ بہترین مخلوق پر)۔
- بہترین ناواں دے نظام دی طرف واقفیت۔ اسنوں دردیر نظام یا الدردیر دے بہترین ناواں دا نظام کہیا جاندا اے۔
- اک مجموعہ جس وچ انہاں شیخاں دی زنجیراں دا ذکر کيتا گیا اے جنہاں توں علم لیا گیا سی۔
- مصر دے قاضی عبداللہ آفندی، جو تاتارزادہ دے ناں توں مشہور نيں، دے پیغام دی تفسیر اس آیت وچ اے: {جس دن تیرے رب دی بعض نشانیاں آئیاں گی۔}
- قرآن دے ابہام وچ اک پیغام۔
- بادشاہاں دے بادشاہ دے لئی طرز عمل تے طرز عمل دا اک شاہکار پیغام۔
- توحید دے بارے وچ سوال نوں واضح کرنے وچ منفرد معاہدہ۔
توحید دی سائنس وچ الخریدۃ البحیہ دا متن۔
- بہترین تخلیق اُتے دعا وچ شاندار وسیلہ۔
- خوبصورت ترین ناواں دی توحید۔
- بادشاہاں دے بادشاہ دے طرز عمل تے طرز عمل دا اک شاہکار۔[۸][۹]
آپ بیماری دی وجہ توں کچھ دن بستر اُتے رہے۔ ایتھے تک کہ آپ دی وفات ۶ ربیع الاول نوں سن ۱۲۰۱ھ، ۲۷ دسمبر ۱۷۸۶ وچ ہوئی۔ ]] عیسوی، تے مشہد دی مسجد ازہر دے کونے وچ دفن کيتا گیا جو انہاں نے یحییٰ بن عقب دے مقبرے دے نال قائم کيتا سی۔جہاں ہن مسجد اے۔
سانچہ:اعلام مالکیہسانچہ:اشعری