اڈیہ مسلمان اک ایسی جماعت اے جس دا تعلق بھارت دی ریاست اوڈیشا توں اے جو اسلام دی پیروی کردے نيں تے بنیادی طور اُتے اڈیہ بولی بولدے نيں۔ اوہ زیادہ تر مقامی آبادی توں اسلام قبول کردے نيں تے تھوڑے جہے تناسب دے نال جو شمالی بھارت توں نقل مکانی کردے نيں۔ انہاں دے مخصوص مذہبی رسومات، کھانے دی عادات تے بولی انہاں دی پہچان نيں۔
پہلی بار اوڈیشا وچ اسلام کدوں آیا تاں ایہ یقینی طور اُتے بیان کرنا ناممکن اے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ پہلی اہم اسلامی موجودگی؛ مغربی بنگال دے جنرل کالا پہاڑ دے حملہ توں شروع ہوئی اے۔ بنگال دے سلطان، سلطان سلیمان خان کررانی دی فوج دی کمانڈ کردے ہوئے، کالا پہاڑ نے 1568 عیسوی وچ کٹک دے راجا مکند دیوا نوں شکست دتی۔CE.[۱]
کرانی اپنے نال مسلمان فوجی لائے، جو اوڈیشا وچ آباد ہوئے، اُتے انہاں دی تعداد بوہت گھٹ سی۔ کچھ اڈیہ لوکاں نے نقلِ مذہب کرکے مسلمان مذہب اختیار کر ليا سی۔ اُتے انہاں وارد مسلماناں دی تعداد؛ اعداد و شمار دے لحاظ توں تقریباً تمام نومسلم ہندؤاں دے مقابلہ وچ اہمیت دی حامل سی۔ تے اوہ نومسلم مسلمان عقیدے دے لحاظ توں تاں مسلمان سن ؛ لیکن انھاں نے مقامی رسم و رواج تے روایات دی پیروی جاری رکھی تے فارسی یا اردو دے برخلاف؛ اڈیہ نوں اپنی مادری بولی دے طور اُتے برقرار رکھیا، فیر زیادہ تر ہندوستانی مسلماناں دی بولی وی مشترکہ تے مختلف اے۔ انہاں مسلماناں دی اولاد؛ ہن وی پوری، کھوردا تے کٹک ضلعے وچ پائی جاندی اے۔
بعد وچ مغل حکمران بنگال نواب بنگال دے دور اقتدار وچ وی ہجرت و نقل مکانی جاری رہی۔ انہاں وچ زیادہ تر تاجر یا پادری سن، جو سیکولر تے اسلامی دونے ہی عدالتاں دی صدارت دے لئی بھیجے گئے سن ۔ [۲] آزادی دے بعد؛ بھارت دے دوسرے حصےآں توں وی متعدد مسلمان؛ راورکیلا تے بھوبنیشور شہراں وچ آکے ایتھے بس گئے۔
مسلمان حکمرانی دے دور وچ وی اوڈیشا وچ اسلام دی شرح نمو بوہت گھٹ رہی اے ؛ کیوں کہ اس توں پہلے کدی وی کوئی وڈا دعوت اسلام دا کم نئيں ہويا سی۔ اوڈیشا وچ مسلماناں دی موجودہ آبادی (2011ء دی مردم شماری دے حساب توں) 911،670 اے، جو کل آبادی دا تقریباً %2.2 اے۔ بھدرک شہر وچ کل آبادی (تقریباً ٪35 دے ارد گرد) مسلماناں دی زیادہ توں زیادہ تعداد اے۔ [۳]
ساحلی شہر کٹک، بھوبنیشور، کیندرا پاڑہ تے جاج پور وچ اک وڈی آبادی اے۔ کٹک، جاج پور تے بھدرک ضلعے وچ وی پینڈو مسلماناں دی کافی آبادی اے۔
الک تھلگ مسلم آبادی؛ اوڈیشا دے ساحلی علاقےآں دے نال نال؛ بنیادی طور اُتے پرانے شہراں تے دیہات وچ موجود اے، جو اہم تجارتی رستےآں اُتے واقع نيں۔ انہاں وچ مشہور ضلع جاج پور دے برہمبردہ، بنجھار پور، الکونڈ، برواں تے اڑنگ قصبے و بستیاں نيں۔ اندرونی علاقےآں وچ راورکیلا شہر وچ اردو بولنے والے مسلماناں دی اک وڈی تعداد اے، جو زیادہ تر راورکیلا اسٹیل پلانٹ وچ ملازمت کردیاں نيں۔ جو جھارکھنڈ تے بہار توں ملحق ریاستاں توں ہجرت کرکے آئے نيں۔
سمبل پور وچ اک ہور اہم مسلم آبادی اے۔ اس معاشرے دی شرح خواندگی %71.3 اے، جو قومی اوسط %64.9 فیصد توں زیادہ اے۔
اوڈیشا توں باہر اوڈیشا دے مسلمان؛ دہلی، بنگلور تے کلکتہ وچ اڈیہ مہاجرین دی شکل وچ اک حصہ دے طور اُتے پائے جاندے نيں۔ اڈیہ مسلماناں دا تھوڑا سا تناسب؛ جو وڈی حد تک پرانے کٹک ضلع دے خوشحال اعلیٰ طبقہ توں سی، 1947ء وچ کراچی، سندھ پاکستان چلا گیا۔ اوڈیشا وچ رشتہ داراں دے نال خاندانی تعلقات اس وقت تک مستحکم رہے، جدوں تک کہ 1980ء دی دہائی وچ ودھدی ہوئی پابندیاں انہاں تعلقات دے زوال دا باعث نہ بنیاں۔ جنوبی ایشیا توں باہر؛ اڈیہ مسلمان؛ متحدہ عرب امارات؛ خصوصاً دبئی وچ تے ریاستہائے متحدہ امریکا وچ آباد نيں۔
اوڈیشا دے اکثر مسلمان؛ سنی نيں جنہاں دا تعلق حنفی اسکول توں اے۔ سنیاں نوں دیوبندی تے بریلوی ذیلی فرقےآں دے وچکار تقسیم کيتا گیا اے۔ کچھ فرقہ وارانہ اختلافات نيں تے اکثر معمولی تنازعہ دی وجہ وی ہُندی اے۔ شیعہ حضرات دی اک چھوٹی سی آبادی؛ جو فرقہ امامیہ نال تعلق رکھدی اے، خاص طور اُتے فارسی النسل دی اے، کٹک شہر وچ پائی جاندی اے۔ ضلع کھوردا دے کیرنگ وچ وی احمدیہ برادری یعنی قادیانی مذہب دے پیروکار؛ جسنوں مسلماناں دے ذریعہ نظریاتی سمجھیا جاندا اے، موجود نيں۔ ہور انہاں دے علاوہ جماعت اہل حدیث نال تعلق رکھنے والے حضرات وی خصوصاً ضلع کیونجھر وچ موجود نيں۔
اڈیہ مسلماناں دا اک بہت وڈا حصہ دو لسانی اے، جو اڈیہ تے اردو دونے بولدا اے۔ شمالی بھارت دے مسلماناں دی روايتی وقار بولی؛ اردو دا استعمال؛ انھاں اڈیہ ہندؤاں توں ممتاز و جدا کردا اے۔ اوڈیشوی اردو معیاری بولی توں خاصی متغیر اے۔ اس وچ اڈیہ دے بہت سارے مستعار لفظاں شامل نيں تے اس دے کوئی مقررہ گرامر و اصول نئيں اے۔ ايسے لئی ایہ صرف بولی جاندی اے تے کتابت و طباعت وچ مستعمل نئيں اے۔ اڈیہ یا معیاری اردو نوں باضابطہ تے رسمی مواقع اُتے ترجیح دتی جاندی اے۔ اڈیہ تے اردو اکثر جنوبی اوڈیشا وچ برہم پور تے اوڈیشا دے بنگالیاں دے نال بالاسور ضلع دے باشندے استعمال کردے نيں۔ اڈیہ تے اردو مغربی اوڈیشا دے مسلمان بولدے نيں۔
اڈیہ مسلماناں دی کھانے دی عادات انہاں دے ہندو پڑوسیاں توں غیر معمولی مختلف اے۔ حنفی مسلک وچ شیل فش دے جواز دے باوجود؛ سمندری غذا دی خصوصیات بہت زیادہ نيں۔ سرخ تے سفید گوشت؛ دونے ہی وڈے پیمانے اُتے کھائے جاندے نيں۔
سوانیاں؛ زیادہ تر روايتی ساڑی پسند کردیاں نيں۔ عام طور اُتے برقعہ عام ہونے دے باوجود شرعی پردہ دے اصول وچ غفلت و تساہلی توں کم لیندی نيں۔ مرد حضرات؛ اپنے نچلے جسم نوں ڈھانپنے دے لئی ہندؤاں دی دھوندی دے برعکس؛ اک قسم دی لنگوٹ لنگی دا استعمال کردے نيں۔
اڈیہ مسلماناں وچ عام طور اُتے مذہبی طور اُتے عمل بہت زیادہ اے، بھانويں بہت سارے طریقےآں وچ واضح طور اُتے ہندوواں دی جڑاں موجود نيں۔ تبلیغی جماعت ورگی مسلم دعوتى تنظیماں نے اس مشقت دا مقابلہ کرنے دی کوشش کيتی اے۔ درگاہاں، زیارت گاہاں تے ہور مقامی مقدس تھانواں اُتے روايتی عقیدے وسیع پیمانے اُتے نيں۔
کٹک شہر وچ واقع قرون وسطی دا اک مزار قدم رسول؛ اوڈیشا دے بریلوی مسلماناں دی اک اہم درگاہ اے۔ اڈیہ بریلوی مسلماناں وچ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ حضرت محمد ﷺ دے نقش قدم اُتے مشتمل اے۔ اہم درگاہاں: کھوردا دے نیڑے کائی پدر وچ تے بھدرک دے نیڑے دھام نگر وچ واقع نيں۔
جاج پور تے کٹک وچ "مغل مسیتاں" موجود نيں۔ نيز نیالی، ضلع کٹک [۴] تے قدیم بدھسٹ مقام للت گری دے نیڑے بھی۔
بھونیشور "چار نمبر" وچ واقع کیپیٹل مسجد اوڈیشا دی سب توں وڈی مسجد اے۔
سانچہ:مہاجر قبائل سانچہ:بھارتی مسلمان