بہرام شاہ غزنوی | |
---|---|
جم | سنہ 1084 |
وفات | سنہ 1152 (67–68 سال) |
شہریت | غزنوی سلطنت |
اولاد | خسرو شاہ غزنوی |
والد | مسعود غزنوی سوم |
والدہ | گوہر خاتون |
خاندان | سلطنت غزنویہ |
ترمیم |
بہرام شاہ غزنوی (پیدائش: 1084ء— وفات: 1157ء) سلطنت غزنویہ دا سولہواں حکمران سلطان سی جس نے 1117ء توں 1157ء تک حکومت کیتی۔[۱]
بہرام شاہ دی پیدائش 1084ء وچ غزنی وچ ہوئی۔ بہرام شاہ دے والد سلطان مسعود ثالث غزنوی سن جدوں کہ والدہ گوہر خاتون سن جو سلجوقی سلطان احمد سنجر (متوفی 8 مئی 1157ء) دی بہن سن۔
جب بہرام شاہ دا زمانہ آیا تاں سلطنت غزنویہ اپنے دورِ زوال توں گزر رہی سی تے سلطنت غزنویہ سلجوقی سلطنت دی باجگزار سی۔ بہرام شاہ نے جدوں 512ھ مطابق 1117ء وچ ہندوستان اُتے حملہ کیتا تاں اپنا وڈا بیٹا دولت شاہ مرو دے دربارِ سلجوقی وچ بھیج دتا تاکہ اوہ اوتھے سلطنت غزنویہ دی جانب توں محبوس زندگی بسر کرے۔[۲][۳]
بہرام شاہ نے اپنے عہدِ حکومت وچ متعدد بار ہندوستان اُتے حملہ کیتا تے ہر بار ہندوستان دے باغیاں تے سرکشاں نوں شکست فاش دے کے اُنہاں نوں اُنہاں دے اَعمال دے مطابق سزا دی۔ بہرام شاہ نے پہلی بار 512ھ مطابق 1117ء وچ ہندوستان اُتے لشکرکشی دی تے محمد باہیلم نوں 27 رمضان 512ھ مطابق 11 جنوری 1119ء نوں حراست وچ لے لیا۔ محمد باہیلم سلطان ارسلان شاہ غزنوی دا مقرر کردہ ہندی لشکر دا سپہ سالار سی تے سلطان ارسلان شاہ غزنوی دے اِنتقال دے بعد سلطنت غزنویہ دی اِطاعت توں منحرف ہوکے مخالفت اُتے آمادہ ہوئے گیا سی ۔ چند دِن بعد بہرام شاہ نے محمد باہیلم دا قصور معاف کر دتا تے اُسنوں دوبارہ ہندی لشکر دا سپہ سالار مقرر کر دتا تے خود واپس غزنی چلا آیا۔ باہیلم نے بہرام شاہ دی اِس شفقت و مہربانی دا ذرا وی خیال نہ کیتا تے بہرام شاہ دے غزنی واپس ہُندے ہی ناگور دے مقام اُتے اک قلعہ تعمیر کر ليا۔ اِس قلعے وچ اپنے بچےآں بیویاں نوں بحفاظت چھڈ کے خود عربی، عجمی، افغانی و خلجی سپاہیاں دا اک زبردست لشکر تیار کرکے ہندوستان دے سرکشاں نوں زیر کرنے لگیا۔ اِس وچ باہیلم نوں کامیابی ہوئی۔ اِس دا ایہ اَثر ہويا کہ باہیلم دا غرور حد توں بڑھدا چلا گیا تے غرور دے نشے وچ اُس نے کھلے بندےآں ملک گیری تے مستقل حکمرانی کيتی تیاریاں شروع کر دتیاں۔ بہرام شاہ نے جدوں اِس دے متعلق سنیا تاں اوہ فوراً غزنی توں ہندوستان دے لئی روانہ ہويا۔ باہیلم نے وی جنگ کرنے دا اِرادہ کر ليا تے اپنے دس بیٹےآں نوں جو ملک دے مختلف حصےآں دے اَمیر سن، نال لے کے بہرام شاہ دے مقابلے دے لئی اگے ودھیا۔ ملتان دے نیڑے دونے لشکراں دا آمنا سامنا ہويا تے لڑائی شروع ہوئی۔ طرفین وچ زبردست معرکہ کارزار گرم ہويا۔ ایہ ایسی گھمسان دی جنگ سی کہ تریخ وچ مثال مشکل ملدی توں ملے گی۔ باہیلم دے لشکری اگرچہ ہمت توں لڑ رہے سن مگر چونکہ اُنہاں دے سردار اُتے کفرانِ نعمت دا وبال سی تے اُسنوں اُس دے اعمال بد دی سزا ملنی ہی سی۔ اِسی لئی غزنوی فوج دا پلہ بھاری ہونے لگیا تے باہیلم دے لشکری میدانِ جنگ توں راہِ فرار اِختیار کرنے لگے۔ باہیلم نے جدوں لشکریاں دی ایہ حالت دیکھی تاں اوہ اپنے دو بیٹےآں تے چند مصاحبین دے نال میدانِ جنگ توں بھج نکلیا۔ اِسی فراری دے دوران وچ اِتفاقاً اک گہرے دلدل وچ جا گرا تے مع اپنے گھوڑے دے ہلاک ہوئے گیا تے اُس دا ناں و نشان باقی نہ رہیا۔ بہرام شاہ نے باہیلم دی سرکشی توں فراغت پانے دے بعد حسین بن ابراہیم علوی نوں لشکر ہند دا سپہ سالار مقرر کیتا تے خود واپس غزنی چلا آیا۔[۴] ایہ واقعہ 1119ء وچ پیش آیا۔
بہرام شاہ نے چالیس سال حکمرانی دے بعد 547ھ مطابق 1152ء وچ غزنی وچ وفات پائی۔
بہرام شاہ وڈے رعب دار تے شان و شوکت والا حکمران سی ۔ علما، فضلاء تے فقیراں دی صحبت وچ بیٹھنا پسند کردا سی تاکہ اُنہاں توں اچھی عادات سیکھ سکے۔ اوہ ہر پڑھے لکھے تے ماہر فن شخص دی قدر کیتا کردا سی ۔ بہرام شاہ دی علم دوستی تے اِنسان شناسی دی سب توں وڈی دلیل ایہ اے کہ اُس دے عہدِ حکومت دے وڈے وڈے مصنفاں نے اپنی لکھتاں اُسی دے ناں اُتے معنون کيتیاں ناں۔ حضرت شیخ نظامی دی شہرۂ آفاق مثنوی مخزن الاسرار وی بہرام شاہ دے ناں اُتے معنون کيتی گئی اے۔ اِسی عہد دے اک مشہور شاعر سید حسن غزنوی نے بہرام شاہ دے جلوس دی تہنیت وچ اک قصیدہ لکھیا سی ۔[۵] 1143ء توں 1146ء دے وسطی زمانہ وچ وزیر غزنوی ابوالمعالی نصر اللہ نے کلیلہ و دمنہ دا عربی زبان توں فارسی زبان وچ پہلی ترجمہ کیتا جو بہرام شاہ نوں منسوب کیتا گیا۔[۳]
بہرام شاہ غزنوی جم: 1084ء موت: 1152ء
| ||
شاہی القاب | ||
---|---|---|
پیشرو ارسلان شاہ غزنوی |
سلطان سلطنت غزنویہ 25 فروری 1117ء— 1152ء |
جانشین خسرو شاہ غزنوی |