تائیوان دیاں بولیاں

تائیوان دیاں بولیاں

تائیوان وچ بولیاں دی ونّ سونتا اے۔ ایہناں بولیاں دا تعلق آسٹرونیشیائی اتے سنو-تبتی بولی پریواراں نال اے۔ تائیوانی مولواسی ہزاراں سالاں توں آسٹرونیشیائی بولی پروار دی شاخاں فورموسن بولیاں بولدے آ رہے ہن۔ فورموسن بولیاں دی ملدی اندرونی ونّ سونتا کرکے تریخی بولی سائنس اُتے ہوئیاں کھوجاں تائوان نوں آسٹرونیشیائی بولی پروار دی بھاشائی جم زمین وجوں مانتا دندیاں ہن۔ پچھلے 400 سالاں دوران، چینی پرواس دیاں کئی لہراں تائوان وچ وکھ وکھ سنو-تبتی بولیاں لے کے آئیاں۔ ایہناں بولیاں وچ تائیوانی ہککین، حقہ اتے مندارن (مینڈرن) شامل ہن، جو اج دے تائیوان دیاں پرمکھ بولیاں بن گئیاں اتے تائیوان نوں ہوکیئن پوپ اتے مینڈوپوپ دا اک اہم مرکز بنایا۔

فورموسن بولیاں تائوان دیاں بھارو پرانے بولیاں سن۔ تائیوان دے لما بستی رہن اتے پرواس دے اتہاس کارن کئی بولیاں جویں کہ ڈچّ، سپینی، ہوکیئن، حقہ، جاپانی اتے مندارن اتھے آئیاں۔ اس دے بستیوادی اتہاس کارن، اتھے جاپانی وی بولی جاندی اے اتے تائیوان دیاں کئی بولیاں وچ جاپانی بولی توں وڈی گنتی وچ آئے شبد تتسم روپ وچ موجود ہن۔

دوجے عالمی لڑائی توں بعد، تائیوان وچ اک لما مارشل لاء دا یگ چلیا۔ اس یگ وچ سرکار دیاں پالیسیاں عوامی ورتوں وچ مندارن توں علاوہ ہور بولیاں نوں دباؤن والیاں سن۔ اس نال مقامی بولیاں دے ترقی نوں گولنیوگ نقصان پہنچیا جس وچ تائیوانی ہوکیئن، حقہ، فورموسن بولیاں اتے میٹسو اپبولی شامل ہن۔ حالت 2000 دے دہاکے وچ تھوڑی جہی بدلی جدوں سرکار نے مقامی بولیاں دی رکھیا اتے مڑ سرجیتی لئی یتن کیتے سن۔^[۱] مقامی بولیاں تائیوان وچ ایلیمینٹری سکول سکھیا دا حصہ بن گئیاں، حقہ اتے فورموسن بولیاں لئی مقامی بولی دی سرکھیا متعلق قانون اتے نیم قائم کیتے گئے اتے ایہناں دوواں بولیاں لئی سروجنک ٹی۔وی۔ اتے ریڈیو سٹیشن وی قائم کیتے گئے سن۔ حال وچ، تائیوان سرکار ہیٹھاں درج کئی مکمل طور اُتے بولیاں جان والیاں بولیاں دے میاراں نوں وی قایم رکھدی اے۔ اپبھوگتاواں دی پرتیشتتا تائیوان وچ 2010 دی آبادی اتے گھریلو مردمشماری توں لئی گئی اے۔ ^[۲]

قومی بولیاں دی جانکاری

بولی		گھریلو ورتوں دی فیصد	مانتا حاصل روپ	قومی بولی	عوامی آواجائی لئی ودھانک بولی	ولوں نیمت
	مندارن	83.5%	1	قانونی تشریح ولوں	دیس بھر وچ لوڑیندا	سکھیا وزارت
	تائیوانی ہککین	81.9%	1 ~ 6	قانونی تشریح ولوں	دیس بھر وچ لوڑیندا	سکھیا وزارت
	حقہ	6.6%	6	عہدہ دے کے	دیس بھر وچ لوڑیندا	حقہ معاملے کونسل
	فورموسن بولیاں	1.4%	16 (42)	عہدہ دے کے	وویک شیل	دیسی لوک سبھا
	ماتسو	<1%	1	قانونی تشریح ولوں	مٹسو آئیلینڈز وچ لوڑیندا اے	سکھیا ڈیپارٹمنٹ، لنیچیانگ کاؤنٹی سرکار

غیرملکی بولیاں

چینی بستیکرن توں پہلاں دے فورموسن بولی پروار، متعلق Blust (1999)। ملایو-پولینیشین (لال) پوربی فورموسن (جامنی) دے دوران آ سکدا اے۔ نوٹ کرو کہ دیس دے اتر پچھم وچ چٹا حصہ تائیوان دے اس حصے توں آدواسی لوکاں دی پوری غیر-موجودگی دا اشارہ نہیں دندا۔ چینی-بولی سروت اُتے، ^[۳] ایہہ کھیتر وکھ-وکھ میدانی مولنواسی گروہاں دی جنمزمین دے طور اُتے درج اے (اداہرن لئی Kulon )، اتے کجھ ہور گروہ (اداہرن لئی Taokas ) اپر دکھائے نقشے نالوں تھوڑھا وکھرے ٹکے ہوئے ہن۔

تائیوان دیاں سغیرملکی بولیاں جاں فورموسن بولیاں تائیوان دے آدواسی قبیلیاں دیاں بولیاں ہن۔ تائیوانی آدواسی اس ویلے جزیرہ دی آبادی دا تقریباً 2.3% حصہ ہن۔^[۴] حالانکہ، صدیاں دے بولی پرورتن توں بعد، اجے وی بہت گھٹ لوک اپنی جدی بولی بول سکدے ہن۔ نوجوان اتے ادھ کھڑ عمر دے لوکاں لئی حقہ اتے آدواسی لوکاں لئی مندارن اتے ہوکیئن نوں اوہناں دیاں نسلی بولیاں نالوں بہتر جاں بولنا عامَ گل اے۔ تائیوانی آدواسیاں دیاں لگبھگ 26 بولیاں وچوں گھٹو-گھٹو دس تاں ختم ہو گئیاں ہن، پنج ہور ختمختم ہون کنارے ہن^[۵] اتے کئیاں نوں کجھ حد تک خطرے وچ پایا جا رہا اے ۔ سرکار 16 بولیاں اتے دیسی بولیاں دے 42 لہزیاں نوں مانتا دندی اے۔

ورگیکرن		مانتا حاصل بولیاں (لحظے)
فورموسن	اتیالک	اتیال (6)، سیدک (3)، کانکیئی (1)
	رکائک	رکائی (6)
	اتری فورموسن	سیسیئت (1)، تھاؤ (1)
	پوربی فورموسن	کوالن (1)، ساکیایا (1)، امیس (5)
	دکھنی فورموسن	بونون (5)، پیوما (4)، پائیوان (4)
	سیوئک	تسو (1)، کنکانابو (1)، ساروآ (1)
ملایو-پولینیشین	پھلپین	یامی (1)

سرکاری ایجنسی - کونسل آف انڈیجنز پیپلز - فورموسن بولیاں دی لکھن پرنالیاں دی ورتنی انتظام نوں قایم رکھدی اے۔ تائیوان دے جاپانی راج ماتحت رہن کارن جاپانی بولی دے شبداں دی اک وڈی گنتی فورموسن بولی وچ ظاہر ہندی اے۔ جاپانی اتے اتیال دے مپناہ وجوں یلن کریؤل جاپانی وی پائی جاندی اے۔

تہذیبی طور اُتے بھارو مندارن ساریاں فورموسن بولیاں اُتے ہولی ہولی حاوی ہندی جا رہی اے۔ حالیہ دہاکیاں وچ سرکار نے اک آدواسی مڑ-اتشاہن پروگرام شروع کیتا جس وچ تائیوانی سکولاں وچ فورموسن ماں بولی دی سکھیا دی پنر-پچھان نوں شامل کیتا گیا اے۔ حالانکہ، اس پہل دے نتیجے نراشاجنک رہے ہن۔^[۶] ٹیلیوژن سٹیشن - تائیوان انڈیجئن ٹیلیوژن، اتے ریڈیو سٹیشن - ایلیئن 96.3 سغیرملکی بولیاں نوں مڑ سرجیت کرن دے یتناں وجوں بنائے گئے سن۔ فورموسن بولیاں نوں جولائی 2017 وچ اک سرکاری بولی بنایا گیا سی۔^[۷][۸]

امیس بولی سبھ توں زیادہ بولی جان والی آدواسی بولی اے، جتھے ہوکئن اتے حقہ جزیرہ دے پوربی ساحل اُتے مغربی ساحل دے مقابلے گھٹ موجود ہن۔ سرکار دے اندازے مطابق امیس لوکاں دی گنتی 200,000 توں تھوڑھی جہی ودھ اے پر امیس نوں اپنی پہلی بولی وجوں بولن والے لوکاں دی گنتی 10,000 توں وی گھٹ اے۔^[۹] امیس کجھ مکھ دھارا دے مشہور سنگیت وچ دکھائی دتی اے۔^[۱۰] دوجیاں اہم سغیرملکی بولیاں وچ اتیال، پائیوان اتے بونون شامل ہن۔ مانتا حاصل بولیاں توں علاوہ، اپنیاں بولیاں دے نال تائیوانی میداناں دے سغیرملکی لوکاں دے لگبھگ 10 توں 12 گروہ ہن۔

کجھ سغیرملکی لوک گروہاں اتے بولیاں نوں مقامی سرکاراں ولوں مانتا حاصل اے، ایہناں وچ سرایا (اتے اس دیاں مکاؤ اتے تائیووئن قسماں) جزیرہ دے دکھن-پچھم وچ شامل ہن۔ کجھ ہور بولیاں نوں مڑ سرجیت کرن دیاں لہراں چل رہیاں ہن جویں کہ اتر وچ بیس، ودھیرے آبادی والے مغربی میداناں وچ بابوزا-تاؤکاس اتے جزیرہ دے مرکز پچھم وچ پازیہ۔

سائنیٹک بولیاں

تائیوانی مندارن

مندارن نوں عامَ طور اُتے تائیوان وچ قومی بولی (國語) کیہا جاندا اے اتے سرکاری طور اُتے جانیا جاندا ہے۔ 1945 وچ، دوجے عالمی لڑائی دے انت توں بعد، مندارن نوں سرکاری بولی وجوں پیش کیتا گیا اتے سکولاں وچ لازمی بنایا گیا۔ (1945 توں پہلاں، جاپانی سرکاری بولی سی اتے سکولاں وچ پڑائی جاندی سی) ادوں توں، مینڈرن نوں وکھ وکھ گروہاں درمیان اک رابطہ بولی دے طور اُتے قائم کیتا گیا۔ بہتے تائیوانی بولن والے ہوکلو (ہوکیئن)، حقہ، جہناں کول اپنی بولی اے، آدواسی جو آدواسی بولی بولدے ہن؛ دے نال نال 1949 وچ مینلینڈ چینی آواس کر آئے جسدی مات بولی کوئی چینی پرتیروپ ہو سکدی اے۔

1949 دے بعد مکھ زمین چین توں چلے جان والے لوک (آبادی دے 12%) زیادہ تر مینڈرن چینی بولدے ہن۔ مندارن نوں عامَ طور اُتے بولیا اتے سمجھیا جاندا اے۔ 1945 دے دہاکے دے اخیر توں لے کے 1970 دے دہاکے دے اخیر تک تائوان دے سکولاں وچ نردیشکاں دا ایہہ اکماتر سرکاری زریعہ سی، جدوں تک 1980 دے دہاکے وچ انگریزی اک ہائی سکول دا موضوع بن گئی اتے مقامی بولیاں بن گئیاں۔

تائیوانی مندارن (جویں کہ سنگلش اتے کریؤل بولی گروہ دیاں کئی ہور حالات وانگ) سماجی گٹھ اتے حالت دے مطابق وکھو وکھرے پدھراں اُتے بولیاں جاندیاں ہن۔بہت سارے تائیوانی، خاصکر نوجوان پیڑھی، حقہ جاں ہوکیئن نالوں مندارن بولی چنگی طرحاں بولدے ہن اتے ایہہ جزیرہ لئی چینی اپبولیاں وچلے اک رابطہ بولی بن گئی اے۔

تائیوانی ہوکین

عامَ طور تے تائیوانی (臺語as) دے طور اُتے جانیا جاندا اے ، Pe̍h-ōe-jī ) اتے سرکاری طور اُتے 臺灣閩南語 ہوکیئن (臺灣閩南語; 臺灣閩南語 ) وجوں جانیا جاندا اے؛ تائیوان ہوککین تائیوان دی سبھ توں ودھ بولی جان والی مول بولی ہے، جہڑی 70% آبادی ولوں بولی جاندی اے۔^[۱۱][۱۲] بھاشائی طور اُتے، ایہہ دکھنی من بولیاں دیاں قسماں دا اک اپ گروہ اے جو دکھنی پھجان صوبہ وچ اتپن ہندی اے اتے سارے پوربی ایشیا وچ بہت سارے غیرملکی چینی بولدے ہن۔

تائیوانی دے بول چال اتے ساہتی دوویں رجسٹر ہن۔ بول چال تائیوانی دیاں جڑھاں پرانی چینی وچ ہن۔ ساہتی تائیوانی، جو کہ اصل وچ 10 ویں صدی وچ پھجیئن وچ ترقی یافتہ ہوئی سی اتے مڈل چینی اتے مشتمل سی، اک ویلے رسمی لکھت لئی ورتی جاندی سی، پر ہن ایہہ کافی حد تک ختم ہو گیا اے۔ جاپانی راج ماتحت رہن کرکے تائیوانی وچ وڈی گنتی وچ شبد تتسم روپ وچ جاپانی توں آئے ہن۔ تتسم شبداں نوں کانجی وچ تائیوان دے اچارن ولوں پڑھیا جا سکدا اے جاں بس جاپانی اچارن نال۔ ایہہ کارن تائیوانی نوں روائتی چینی ورن مالا اتے لاطینی-ادھارتی پرنالیاں جویں کہ پیرا-اے-جیرا جاں تائیوانی رومنائیزیشن نظام جو 2006 توں سرکاری طور اُتے ورتوں وچ آؤن توں بعد ملدی اے، دی اک مشرت سکرپٹ وچ لکھدا اے۔

ہال ہی وچ نشریاتی میڈیا وچ تائیوانی ہوکیئن دی ودھ رہی ورتوں ہو رہی اے۔

تائیوانی اپبولیاں وچ لحظے دے انتر تھوڑے جہے ہن پر اجے وی موجود ہن۔ سٹینڈرڈ لحظہ - تھونگ-ہانگ لحظہ (通行腔) کاؤسیونگ شہر توں نمونہ لیا جاندا اے،^[۱۳] جدوں کہ دوجے لحظے وچکار اک سپیکٹرم وچ پے جاندے ہن

• ہائِ-کھوئ لحظہ (海口腔): وچ بولے لحظہ دی نمائندگی Lukang, نیڑے Quanzhou بولی چین وچ، اتے
• Lāi-po͘ لحظہ (內埔腔): چین وچ زانگزو بولی دے نیڑے، یلن وچ بولے لحظے دی نمائندگی۔

تائیوانی ہککین دا زیادہ تر حصہ ہوکین دیاں ہور اپبولیاں جویں کہ چین اتے دکھنی-پوربی ایشیا (جویں سنگاپور دے ہوکیئن ) وچ بولیا جاندا اے، نال نال سمجھوتہ یوگ اے، پر ایہہ پوربی گوانگڈونگ، چین وچ بولی جاندی دکھنی من دے ٹیوچے ویریئینٹ نال وی اک حد تک اے۔ حالانکہ، ایہہ مندارن اتے ہور چینی بولیاں نال آپسی سمجھ توں باہر اے۔

Townships/cities and districts in Taiwan where Hakka is a statutory regional language according to the Hakka Basic Act

حقہ (客家語; ) مکھ طور اُتے تائیوان وچ اوہناں لوکاں ولوں بولی جاندی اے جو حقہ ٹبر دے ہن۔ ایہہ لوک تائیوان وچ کئیں تھاواں اُتے مرتکز ہن۔ حقہ تائیوانیاں دے بہتے لوک تایوان، ہسنچو اتے میولی وچ رہندے ہنں۔ تائیوانی حقہ دیاں قسماں نوں سرکاری طور اُتے قومی بولیاں وجوں مانتا حاصل اے۔^[۱۴] اس ویلے تائیوان وچ حقہ بولی دا پربندھن حقہ معاملے کونسل ولوں کیتا جاندا اے۔ ایہہ سرکاری ایجنسی حقہ ٹیوی اتے حقہ ریڈیو سٹیشن وی چلاؤندی اے۔ سرکار اس ویلے تائیوان وچ پنج حقہ اپبولیاں نوں پچھاندی اے اتے رکھدی اے (چھ، جے سکسیان اتے دکھنی سکیان نوں آزاد طور تے گنیا جاندا اے)۔^[۱۵]

تائیوانی حقہ دے اپ-اپ چون دی ورتوں ^[۱۶]

اپ-چون (حقہ وچ)	سی-یین	ہائِ-لئ̍ک	دکھنی سی-یین	تھائی- pû	نگیؤ-پھینؤ	چیu-ôن
اپ-چون (چینی وچ)	四縣腔 سکسیئن	海陸腔 ہیلو	南四縣腔 دکھنی سکسیئن	大埔腔 ڈبو	饒平腔 روپنگ	詔安腔 Zhao'an
پرتیشتتا (2013 تک)	56.1%	41.5%	8.8%	2.2%	1.6%	1.3%
پرتیشتتا (2016 تک)	58.4%	44.8%	7.3%	4.1%	2.6%	1.7%

ماتسو بولی

ماتسو بولی (馬祖話 ، Mā-cū-huâ ) ماتسو جزیرےآں وچ بولی جان والی بولی اے۔ ایہہ پھزو اپبولی، پوربی من دی اپبولی اے۔

لکھت اتے سنکیتک بولیاں

چینی اکھر

روائتی چینی اکھراں دی مکمل طور تے تائیوان وچ سنٹک بولیاں لکھن لئی ورتی جاندی اے جس وچ مینڈرن، تائیوانیز ہوکیئن اتے حقہ شامل ہن۔ سکھیا وزارت ایہناں بولیاں، پرکاشناں لئی لکھن دے معیار قایم رکھدا اے جس وچ قومی پاتراں دا سٹینڈرڈ فارم اتے تائیوانی ہککیئن اتے حقہ لئی سفارش کیتے پاتر شامل ہن۔

لکھتی مقامی بولی چینی، لکھتی چینی دا معیار اے جو سرکاری دستاویزاں، عامَ ساہت اتے روگٹھ دی زندگی دے زیادہ تر پہلوآں وچ ورتی جاندی اے، اتے اسدا گرائمر جدید سٹینڈرڈ مینڈرن اتے مشتمل اے۔ ورناکولر چینی چینی دا جدید لکھت روپ اے جس نے 20 ویں صدی دے شروع وچ نویں رہتل لہر دے بعد ساہت وچ کلاسیکل چینی دی ورتوں دی تکمیل کیتی، جو پرانے ویلے وچ بولی جاندی چینی دے گرائمر اتے مشتمل اے۔ ہال ہی، ہیٹھ وچ تائیوان ستھانیکرن دی لہر اے اتے تائیوانی دے ساہت دا اک ودھ رہی موجودگی، لکھیا ہوکیئن ووکیبولری اتے گرائمر دے بنیاد اُتے تائیوانی ہوکیئن کدے کدے ساہت اتے رسمی کمیونیکیشن وچ ورتیا گیا اے۔

روائتی چینی اکھر ہانگ کانگ اتے مکاؤ وچ وی ورتے جاندے ہن۔ تائیوان وچ بہت گھٹ اکھر وکھرے ڈھنگ نال لکھے گئے ہن؛ نیشنل پاتراں دا سٹینڈرڈ فارم آرتھوگرافی دا معیار اے جو تائیوان وچ استعمال کیتا جاندا اے اتے سکھیا وزارت ولوں چلایا جاندا اے، اتے اس وچ ہانگ کانگ اتے مکاؤ وچ ورتے جان والے مانکیکرت کردار روپاں دی تلنا وچ معمولی بھنتاواں ہن۔ اجیہے فرق چینی اکھراں دے سخت گیر اتے اشلیل روپاں نال متعلق ہن۔

لاطینی ورن مالا اتے رومنائیزیشن

لاطینی ورن مالا فورموسن بولیاں دا مول روپ اے اتے کجھ حد تک تائیوانیز ہوکیئن اتے حقہ دا مول روپ اے۔ یورپیئن مشنریاں دے پرجذبات دے نال، لکھن پرنالیاں جویں کہ سنکن ہتھ - لکھت، پیہ-اے-جیہ، اتے پھاکے-پھا-لا لاطینی ورن مالا وچ مشتمل سن۔ اس ویلے پھورموسن بولیاں دا سرکاری لکھن نظام پوری طرحاں لاطینی تے مشتمل اے اتے انڈین انڈیجئل پیپلز دی کاؤنسل ولوں بنائی رکھیا جاندا اے۔ سکھیا وزارت نوں وی لاطینی مشتمل سسٹم نوں رکھدا اے تائیوانی رومنائیزیشن سسٹم لئی تائیوانی ہوکیئن اے، اتے تائیوانی حقہ رومنائیزیشن سسٹم لئی حقہ۔ تائیوانی ہککین اتے حقہ دیاں پاٹھ-کتاباں روائتی چینی ورن مالا اتے لاطینی ورن مالا دی مشرت سکرپٹ وچ لکھیاں گئیاں ہن۔

تائیوان وچ چینی بولی دا رومانسکرن بہت اسنگت ہندا اے۔ تائیوان اجے وی زوین نظام دی ورتوں کردا اے اتے لاطینی ورن مالا نوں دھنیاتمک چنھاں وجوں عامَ طور تے نہیں ورتدا۔ روائتی طور تے ویڈ – گائیلاں دی ورتوں کیتی جاندی اے۔ مرکز سرکار نے ٹونگیانگ پنن نوں 2002 وچ سرکاری رومانس وجوں اپنایا سی پر مقامی سرکاراں نوں اس معیار نوں انڈٹھّ کرن دی اجازت اے کیونکہ کئیاں نے ہنو پنین نوں اپنایا اے اتے پرانیاں رومانسیاں نوں برقرار رکھیا اے جو عامَ طور تے ورتے جاندے ہن۔ حالانکہ، اگست 2008 وچ مرکز سرکار نے اعلان کیتی سی کہ جنوری 2009 تک تائوان وچ ہینیو پنین ہی معیاری مینڈرن دی رومنائیزیشن دی اکو نظام ہوویگی۔

دھنیاتمک چنہ

جھوین پھہاؤ، اکثر مختصر روپ وچ زوین، جاں اسدے پہلے چار اکھراں دے بعد بوپوموپھو دے طور تے جانیا جاندا اے، تائیوان دی دھنیاتمک نظام اے جو چینی لپی، خاص کرکے مندارن وچ اچارن دے نصیحت لئی اے۔ اس دیاں آوازاں نوں درساؤن لئی مینڈرن 37 پرتیکاں دی ورتوں کردا اے: 21 وئنجن اتے 16 رائیم تائیوانی ہوکیئن اس دیاں آوازاں نوں درساؤن لئی 45 پرتیکاں دی ورتوں کردا اے: 21 وئنجن اتے 24 رائیم۔ حقہ بولی لئی اک نظام وی بنائی گئی اے۔

ایہہ دھنیاتمک چنہ کئی واری چھوٹے بچیاں دیاں کتاباں وچ چینی اکھراں دے اگے چھاپے جاندے روبی پاتراں دے روپ وچ دکھائی دندے ہن، اتے کلاسیکل ٹیکسٹ دے سنسکرناں وچ (جو اکثر اوہ اکھر ورتدے ہن جو اخباراں اتے ہور روزانہ کرائے وچ بہت گھٹ آورتی دراں تے دکھائی دندے ہن)۔ اشتہار وچ، ایہہ پھنوٹک نشان کئی وار (اداہرن لئی، کجھ کن لکھن لئی ورتیا جادا اے ㄉ دی بجائے的); اس توں علاوہ، اک ورلے ہی ایہناں چنہ نوں اجتمائی میڈیا بالغ پبلیکیشناں وچ استعمال کردے ہوئے ڈکشنری اندرازاں وچ اچارن گائیڈ (جاں انڈیکس نظام) نوں چھڈّ کے ویکھدے ہن۔ Bopomofo نشان وی عامَ رومن اکھر کیبورڈ وچ میپ کیتے گئے ہن (1 = Bo, س = PO, اک = MO, اتے اس لئی باہر) کمپیوٹر دی ورتوں کردیاں چینی پاٹھ بھرن لئی اک ڈھنگ وچ ورتیا گیا اے۔ اداہرن لئی ㄅ ㄅ نوں بدلن - ہور ہال ہی سال وچ، سمارٹ فون دے آمد دے نال، اس نوں عامَ زوین دی بجائے پوری اکھر ٹائیپ کرن دی، لکھیا بازاری روپ وچ ورتیا ویکھن لئی ہو گیا اے拜拜(بائی بائی)۔ اس وچ ایہہ وی واک نوں اک وکھرے ٹون، لئی ورت ㄘ ورگے دین لئی ورتیا گیا اے،吃(کھان لئی) لکھن وچ اک بچے آواز نوں درساؤن لئی۔

ایلیمینٹری سکھیا وچ زوین دا اکماتر مقصد بچیاں نوں معیاری مینڈرن اچارن سکھاؤنا اے۔ سارے موضوعاں دیاں گریڈ اک پاٹھ کتاباں (مینڈرن سمیت) پوری طرحاں زوین وچ ہن۔ اس سال توں بعد، چینی اکھر ٹیکسٹ وضاحت دے روپ وچ دتے گئے ہن۔ گریڈ چار دے آس پاس، زوین اینوٹیشن دی موجودگی بہت گھٹ گئی اے، صرف نویں کردار حصہ وچ سکولی بچے چنہ سکھدے ہن تاں کہ اوہ چینی شبدکوش وچ دتے گئے شبداں نوں ڈیکوڈ کر سکن اتے ایہہ وی کہ اوہ ایہہ شبد لبھّ سکن کہ اوہناں لئی اوہ شبد کویں لکھنے ہن جس لئی اوہ صرف دھنیاں نوں جاندے ہن اتھوں تک کہ بالغاں وچ وی، ایہہ تائیوان وچ لگبھگ مکمل طور تے اک خاص پاتر دے اچارن دا ذکر کرن لئی ورتی جاندی اے جو دوجیاں نوں کیہا جاندا اے۔

سنکیتک بولی

تائیوان دی اک قومی سینت بولی اے، تائیوانی سینت بولی (ٹیئیسئیل)، جاپانی بستیوادی راج دوران جاپانی سینت بولی توں ترقی یافتہ کیتی گئی سی۔ ٹیئیسئیل دی جاپانی سینت بولی (جیئیسئیل) اتے نتیجے وجوں کوریئن سینت بولی (کیئیسئیل) نال کجھ آپسی سمجھدارتا اے۔ ٹیئیسئیل دی جیئیسئیل نال لگبھگ 60% لیکسیکل برابری اے۔^[۱۷]

ہور بولیاں

جاپانی

جدوں تائیوان جاپانی راج (1895 توں 1945) دے ماتحت سی تاں جاپانی بولی لازمی طور اُتے سکھائی جاندی سی۔ حالانکہ بولی بولن وچ زیادہ تر پرواہ ہن بزرگاں تک ہی محدود اے، پر تائوان دے زیادہ تر نوجوان، جو جاپان نوں اس کھیتر دے نوجوان پوپ سبھیاچار دا رجھان نردھارک مندے ہن، شاید میڈیا، اوہناں دے دادا-دادی جاں نجی " کریم توں لئیاں کلاساں" ولوں جاپانی نوں کجھ جان سکدے ہن۔^{[حوالہ درکار]}

دکھن-پوربی ایشیائی بولیاں

تائیوان وچ پرواسی اک وڈی گنتی دکھن-پوربی ایشیا توں ہن۔

• انڈونیشیائی : تائیوان وچ لگبھگ 140,000 انڈونیشیائی لوکاں وچ انڈونیشیائی سبھ توں زیادہ بولی جان والی بولی اے ۔
• جاوانیز : جاوانیز نوں انڈونیشیا دے جاوانی لوک بولدے ہن جو تائیوان وچ ہن۔
• تاگالوگ : تاگالوگ وی فلیپنوز ولوں کافی بولی جان والی بولی اے جو لگبھگ 108,520 فلیپنوز بولدے ہن۔
• ویئتنامی : تائیوان وچ لگبھگ 200,000 ویئتنامی ہن، جنہاں وچوں بہت سارے ویئتنامی بولدے ہن۔ 2011 توں وئتنامی پرواسیاں دے بچیاں نوں وراثتی بولی سکھاؤن لئی کجھ کوشش کیتی گئی اے۔^[۱۸]

یورپی بولیاں

• ڈچّ : تائیوان دے ڈچّ بستیوادی راج دوران جزیرہ دے وسنیکاں نوں ڈچّ سکھائی جاندی سی۔ تائیوان وچ ڈچّ دی موجودگی واپس لین توں بعد، بولی دی ورتوں لوپ ہو گئی۔
• سپینش : سپینش مکھ طور اُتے جزیرہ دے اتری حصے ولوں 1642 تک پھارموسا وچ اک سپینش بستی دی قیام دوران بولیا جاندا سی۔ تائیوان نال کوٹنیتک تعلقات رکھن والے بہت سارے دیس سپینش بولن والے ہن۔

سنو-تبتی بولیاں

• کینٹونیز : گوانگڈونگ، گوانگسی، ہانگ کانگ، اتے مکاؤ دے بہت سارے ہال ہی دے اتے شروعاتی پرواسیاں ولوں کینٹونیز بولی جاندی اے۔ تائیوان وچ کئی کینٹونیز بولن والے گروہ موجود ہن اتے تائیوان وچ بولی دی ورتوں ودھدی ہی جا رہی اے۔ سال 2010 دے شروع وچ تائیوان وچ 87,719 ہانگکانگر وس رہے ہن، ^[۱۹] حالانکہ سمبھاونا اے کہ بعد وچ ایہہ گنتی کافی ودھ گئی اے۔

انگریزی

• انگلش : انگریزی نوں غیرملکی بولی دے طور تے مکمل طور اُتے سکھایا جاندا اے، کجھ وڈے پرائیویٹ سکول انگریزی ہدایتاں حاصل کردے ہن۔ تائیوان دی سرکار نے 2030 تک انگریزی نوں دوجی سرکاری بولی بناؤن دا تجویز دتا۔ ^[۲۰]

حوالے

1. Hubbs, Elizabeth. "Taiwan language-in-education policy: social, cultural and practical implications". Arizona Working Papers in SLA & Teaching 20: 76-95. https://journals.uair.arizona.edu/index.php/AZSLAT/article/download/21223/20804. 
2. «99 年人口及住宅普查 - 總報告統計結果提要分析» (PDF) (به Chinese). Ministry of Education (Republic of China). ۲۰۱۰.
3. «臺灣原住民平埔族群百年分類史系列地圖 (A history of the classification of Plains Taiwanese tribes over the past century)». blog.xuite.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۳-۰۴.
4. Council of Indigenous Peoples, Executive Yuan "Statistics of Indigenous Population in Taiwan and Fukien Areas" Archived 2006-08-30 at the وے بیک مشین۔
5. Zeitoun, Elizabeth & Ching-Hua Yu "The Formosan Language Archive: Linguistic Analysis and Language Processing" Archived 2011-07-20 at the وے بیک مشین۔ Computational Linguistics and Chinese Language Processing. Volume 10, No. 2, جون 2005, pp. 167-200
6. Huteson, Greg. (2003)۔ Sociolinguistic survey report for the Tona and Maga dialects of the Rukai Language. SIL Electronic Survey Reports 2003-012, Dallas, TX: SIL International.
7. «President lauds efforts in transitional justice for indigenous people». Focus Taiwan. دریافت‌شده در 19 جولائی 2017. تاریخ وارد شده در |access-date= را بررسی کنید (کمک)
8. Zeldin، Wendy (جون 21, 2017). «Taiwan: New Indigenous Languages Act | Global Legal Monitor». Library of Congress. دریافت‌شده در دسمبر 5, 2018. تاریخ وارد شده در |access-date= را بررسی کنید (کمک)
9. «Saving the Amis language one megabyte at a time». Taipei Times. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۵.
10. Chang، Chiung-Wen. «"Return to Innocence": In Search of Ethnic Identity in the Music of the Amis of Taiwan». symposium.music.org (به English). College Music Symposium. دریافت‌شده در دسمبر 5, 2018. تاریخ وارد شده در |access-date= را بررسی کنید (کمک)
11. Cheng, Robert L. (1994). "Chapter 13: Language Unification in Taiwan: Present and Future", The Other Taiwan: 1945 to the Present. M.E. Sharpe, 362. ISBN 978-1-56324-193-2. 
12. Klöter, Henning (2004). "Language Policy in the KMT and DPP eras". China Perspectives 56. ISSN 1996-4617. http://chinaperspectives.revues.org/442. 
13. «臺灣閩南語常用詞辭典編輯凡例». twblg.dict.edu.tw (به Chinese). دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۲.
14. «Hakka Basic Act». Laws & Regulations Database of The Republic of China. دریافت‌شده در 13 فروری 2019. تاریخ وارد شده در |access-date= را بررسی کنید (کمک)
15. (2010) "Chapter 2: People and Language", The Republic of China Yearbook 2010. Government Information Office, Republic of China (Taiwan), 42. ISBN 9789860252781. 
16. 客家委員會 (2017). 105年度全國客家人口暨語言基礎資料調查研究. 
17. Fischer, Susan et al. (2010)۔ "Variation in East Asian Sign Language Structures" in Sign Languages, p. 501 at Google Books
18. Yeh, Yu-Ching; Ho, Hsiang-Ju; Chen, Ming-Chung (2015). "Learning Vietnamese as a heritage language in Taiwan". Journal of Multilingual and Multicultural Development 36 (3): 255–265. doi:10.1080/01434632.2014.912284. 
19. «臺灣地區居留外僑統計». 統計資料. 內政部入出國及移民署. دسمبر 31, 2011. بایگانی‌شده از اصلی در 7 مارچ 2014. دریافت‌شده در 2010-07-12. تاریخ وارد شده در |date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
20. https://www.taiwannews.com.tw/en/news/3952051