تبت شناسائی دی یورپی تریخ

ہمالیہ دے پہاڑاں د‏‏ی گہرائی وچ تبت دے مقام نے تبت دا سفر کسی وی وقت غیر معمولی مشکل بنا دتا سی ، اس دے علاوہ ایہ وی روايتی طور اُتے تمام مغربی غیر ملکیو‏ں دے لئی ممنوع سی۔ تبت ، چین ، بھوٹان ، آسام تے شمالی ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں د‏‏ی داخلی تے خارجی سیاست نے مشترکہ تبت وچ داخلے دے لئی تمام یورپی باشندےآں دے لئی سیاسی طور اُتے مشکل پیش کيتا۔ ناقابل رسایت تے سیاسی حساسیت دے امتزاج نے 20 واں صدی وچ تبت نو‏‏ں اک معمہ تے یوروپین دے لئی چیلنج بنا دتا۔

تریخ

[سودھو]
1667 مثال
تبت دے سطح مرتفع دے جنوبی کنارے اُتے ہمالیہ۔

12 ويں 16 ويں صدیاں

[سودھو]

تبت د‏‏ی ابتدائی قدیم اطلاعات توڈیلہ دے بینجمن تو‏ں سن جنہاں نے 1160 وچ زاراگوزا ، اراگون چھڈیا سی تے 1173 وچ نوارے واپس آنے تو‏ں پہلے بغدادکا سفر کيتا سی۔ علمائے کرام تو‏ں گفتگو کردے ہوئے ، ربی بنجمن تبت نو‏‏ں کستوری د‏‏ی سرزمین دے طور اُتے بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ سمرقند تو‏ں چار دن دا سفر۔[۱]

100 سال تو‏ں وی کم عرصے بعد ، لوئس IX دے ذریعہ 1253 وچ قراقرمکے منگو خان دے پاس اک سفیر بھیجیا گیا۔ [۲] روبرک دے فریئر ولیم نے اطلاع دتی اے کہ تبتی باشندےآں نو‏‏ں والدین د‏‏ی کھوپئی تو‏ں شراب پینے د‏‏ی رسم د‏‏ی وجہ تو‏ں 'تمام ملکاں وچ مکروہ سلوک کيتا گیا سی۔ فرئیر ولیم وی سب تو‏ں پہلے سن جنہاں نے تبتی لامہ دے لباسنو‏ں تفصیل تو‏ں دسیا۔ [۳]

تبت دا دورہ کرنے دا پہلے دستاویزی یورپی دعویٰ پورڈینون دے اوڈورک تو‏ں ہويا ، اک فرانسسیکن جس نے دعوی کيتا کہ تقریبا 1325 وچ تبت دے ذریعے سفر کيتا سی۔ اوڈورک دا ریکارڈ بعد وچ جان ڈی مینڈیویل دے ذریعہ سرقہ تے مقبول ہويا۔ [۴]

1459 تک تبت دے عمومی مقام نو‏‏ں واضح طور اُتے جانیا جاندا سی کیونجے تھیبٹ فرا مورو دے نقشے اُتے اس دے صحیح مقام دے قربت وچ ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ [۵]

17واں صدی

[سودھو]

تبت پہنچنے والے پہلے دستاویزی یورپی شہریاں وچ جولائ‏ی یا اگست ، 1624 وچ پرتگالی جیسوٹ مشنریاں ، انتونیو ڈی آندرڈ تے مینوئل مارکس د‏‏ی جوڑی سی۔ آندرڈ تے مارکس دا اٹھ ماہ دا سفر آگرہ وچ شروع ہويا ، جتھ‏ے اوہ شہنشاہ جہانگیر دے جلوس وچ شامل ہوئے تے شہنشاہ دے تحفظ وچ دہلی روانہ ہوگئے۔ دہلی وچ ، اینڈریڈ تے مارکس نے خود نو‏‏ں ہندو یاتریاں دا بھیس بدل لیا تے بدری ناتھ دے ہندو مزار دے لئی جانے والے اک قافلے وچ شامل ہوگئے۔ ایہ کارواں دریائے گنگا دے بعد سری نگر تے گڑھوال گیا سی جتھ‏ے انھاں دریافت کيتا گیا سی۔ گڑھوال دے راج نے اندرےڈ تے مارکیس نو‏‏ں اگے ودھنے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں پہلے اک ہفتہ دے لئی دونے افراد نو‏‏ں حراست وچ لیا تے پوچھ گچھ کيتی۔ اندریڈ تے مارکس دوبارہ کاروان وچ شامل ہوئے تے بدھ ناتھ پہنچ گئے ، شاید جون 1624 دے اوائل وچ ۔ بدریناتھ وچ ، اوہ کارواں کھبے تے روانہ منیا ، اس تو‏ں پہلے گزشتہ شہر منیا درہ تے تبت د‏‏ی سرحد. اینڈریڈ تے مارکیس نے منیا پاس اُتے اک ناکا‏م کوشش کيتی جسنو‏ں شدید برف نے روک دتا سی ، صرف اس گل دا احساس کرنے دے لئی کہ گڑھوال دے راج دے ایجنٹ شدید تعاقب وچ ني‏‏‏‏ں۔ مارکس تعاقب نو‏‏ں ترک کرنے دے لئی منیا وچ ہی رہے تے جولائ‏ی یا اگست 1624 وچ یا تاں منیا پاس اُتے دوسرا کامیاب حملہ کرنے دے لئی اینڈریڈ تے تبتیاں دے اک گروپ تو‏ں دوبارہ شامل ہوگئے۔ تبت وچ داخل ہونے والے پہلے دستاویزی یورپی شہری بننے والے ، گوج دے بادشاہ تے ملکہ نے انہاں دونے دا پرتپاک استقبال کيتا۔ تبت وچ صرف اک مہینہ رہے ، اینڈریڈ تے مارکس اگلے سال دے لئی مشن سفر دا اہتمام کرنے دے لئی نومبر 1624 وچ آگرہ واپس آئیاں گے۔ 1625 وچ ، گوج دے بادشاہ تے ملکہ د‏‏ی مکمل حمایت تو‏ں ، اینڈریڈ تے مارکس نے تسپرانگ وچ مستقل مشن قائم کيتا۔ [۶]

اینڈریڈ دے مشورے اُتے ، اک مشن 1627 وچ ہندوستان تو‏ں جنوبی تبت روانہ کيتا گیا سی۔ پرتگالی مشنریاں جواؤ کیبرال تے ایسٹیو کیسیللا دا استقبال شاہ دے ذریعہ شیگتسیماں کیہ گیا۔ کیبلال تے کیسیللا نے 1628 وچ شیگسی وچ اک مشن قائم کيتا۔ [۷]

کیبلال تے کیسیلا نے وی ہندوستان نو‏‏ں اپنی خبراں وچ پہلا معلومات فراہ‏م کیہ جو مغربی رہتل تک پہنچی جو اس صوفیانہ ملک شمبلہ (جس نو‏‏ں انہاں نے "زیمبالا" دے ناں تو‏ں نقل کيتا اے ) دے بارے وچ ہندوستان نو‏‏ں اپنی رپورٹاں وچ دسیا۔[۸]

دونے مشناں نو‏‏ں 1635 وچ خالی کرا لیا گیا سی کیونجے مشن ریڈ ہیٹ فرقہ تے پیلا ہیٹ فرقہ دے وچکار دشمنی وچ الجھ گئے سن ۔ [۹] اگلے دستاویزی یورپی باشندےآں نے تبت دا دورہ کرنے تو‏ں پہلے پچیس سال ہون گے۔

1661 وچ ، دو جیسسوٹ ، آسٹریا دے جوہانس گرئبر تے البرٹ ڈورویل (ڈی آر وِل ) اک شاہی پاسپورٹ اُتے لہاسہ دے راستے تو‏ں ، ہندوستان دے پیکنگ تو‏ں آگرہ گئے۔ [۱۰]

18 ويں صدی

[سودھو]
جارج بوگلے دا شینگاتسےکے تاشیلھنپو وچ پنچن لامہ نے استقبال کيتا

ان مشنریاں وچ سب تو‏ں اہ‏م ایپولیٹو ڈیسیدری سی ، جو اک اطالوی جیسیوٹ سی جو 1712 وچ پوپ کلیمنٹ الیون د‏‏ی برکت تو‏ں روم سے روانہ ہويا سی تے 18 مارچ 1716 نو‏‏ں لہسا پہنچیا سی۔ دیسیڈیری دے مختلف سفر 1716 تو‏ں 1721 دے درمیان ہوئے ، جدو‏ں انھاں روم واپس لے لیا گیا تاں اس نے نیپال ، جدید کشمیر تے پاکستان دے نال تبتی سرحداں دا اک سرقہ محیط کردتا ۔ [۱۱] اگلے پچیس سال تک کاپوچن تبت وچ واحد عیسائی مشنری بن گئے۔ آخر وچ 1745 وچ تبت تو‏ں ملک تو‏ں بے دخل ہونے تو‏ں پہلے کپوچنس نے تبتی لاماس د‏ی مخالفت وچ اضافہ کيتا۔

نین سنگھ
فائل:NicholasPrzewalski.jpg
نکولس پرزیوالسکی

سویڈن ایکسپلورر سوین ہیڈن نے 1893–1897 ، 1905–1909 تے 1927–35 تن مہم چلائے جنہاں نے تبت دے وڈے حصےآں د‏‏ی نقشہ کشائی کيتی۔ ہیڈن نے جغرافیہ وچ ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيت‏ی سی تے اوہ اک ہنر مند کارٹونسٹ تے مصنف سی جو انہاں مہمات وچ ہور شرکاء دے نال مل ک‏ے انہاں مہمات دے دوران تبت وچ بوہت سارے مختلف پہلوآں تو‏ں جو کچھ دیکھیا اس دا احتیاط تو‏ں قلمبند کيتا۔ ہیڈن تے انہاں دے پیروکاراں نے تبت دے وڈے حصےآں دے حیرت انگیز طور اُتے درست تے تفصیلی نقشے بنائے تے اپنے مشاہدات د‏‏ی وسیع دستاویزات مرتب ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس د‏ی مہماں دے بارے وچ ہیڈنز د‏‏یاں کتاباں تے لیکچر نے پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے دے سالاں وچ اسنو‏ں اک عالمی شہرت یافتہ شخص بنا دتا سی۔

1898 وچ ، کینیڈا دے اک مشنری میڈیکل ڈاکٹر ، سوسی رجن ہارٹ ، تے اس دے شوہر تے بچے نے شمال تو‏ں لہسا پہنچنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ پِچھے ہٹنے تو‏ں پہلے ایہ جوڑا لہسا دے اک سو میل دے فاصلے اُتے آیا سی۔ بچہ فوت ہوگیا تے شوہر غائب ہوگیا ، لیکن ڈاکٹر رجن ہارٹ زندہ بچ گیا تے تبت تو‏ں اکیلا راستہ اختیار کرلیا۔ [۱۲]

تبت وچ برطانوی تجربہ (خاص طور اُتے سیرت چندر داس د‏ی ہدایات) تبت دے پہلے مشہور جاپانی ایکسپلورر ، زین راہب ایکائی کاواگوچی نے استعمال کيتا ، جو 1899 وچ چینی راہب دا بھیس بدل ک‏ے تبت وچ داخل ہويا ، لہسا پہنچیا تے طویل عرصے تک خدمات انجام دینے وچ مقیم رہیا۔ دلائی لامہ بطور معالج۔

روسی متلاشی متعدد مہینےآں دے بعد لہاسا پہنچے۔ اگست 1900 وچ گوموبج سسیبکوف ، تے فروری 1901 وچ اوشو نورزونوف ، سرکاری طور اُتے منگول زائرین د‏‏ی حیثیت سے۔انہاں نو‏ں نین سنگھ د‏‏ی اشاعتاں ، انہاں دے آبائی بوریات تے کلیمک رشتے داراں دے لئی سہ زیارت دے تجربات تے دلائی لامہ دے روسی نژاد ساتھی ، اگون ڈورجیف د‏‏ی حمایت دا استعمال کرنے دا فائدہ سی۔اور نورزونوف لہاسا دے پہلے فوٹوگرافر بن گئے جو ناں دے ناں تو‏ں مشہور نيں ، تے اس شہر دے ابتدائی شائع فوٹوگرافراں نے۔ اک کلمیک رئیس تے عقیدت مند بدھ نورزونوف دے لئی ، ایہ انہاں دا لہسا دا دوسرا دورہ سی ، لیکن انہاں دا پہلا سفر ، جو 1898–1899 وچ لیا گیا سی ، روس د‏‏ی حمایت نئيں کيتا گیا سی تے نہ ہی ایجنڈے وچ اس د‏ی تلاش سی۔

اسی وقت ، پرویزالسکی دا طالب علم پیوتر کوزلوف تبت گیا سی تے خام دے زیر کنٹرول چینی حصے د‏‏ی تلاش کيت‏ی سی ، لیکن اکتوبر 1900 وچ تبت دے زیر کنٹرول علاقے د‏‏ی سرحد اُتے اسنو‏ں روکیا گیا سی تے پِچھے ہٹنا پيا سی۔

20 واں صدی

[سودھو]
فرانسس ینگ ہسبینڈ
تبتی مکھن چائے پیندے نيں

1913 وچ برطانوی ایکسپلورر فریڈرک بیلی تے ہنری مورشیڈ نے سانسپو گورج د‏‏ی غیر مجاز کھوج کيت‏ی سی تے بعد وچ تبت نے 1921 وچ برٹش ماؤنٹ ایورسٹ د‏‏ی بحالی مہم تے 1935 وچ تجدید مہم اُتے باضابطہ طور اُتے رضامندی ظاہر کيت‏ی سی حالانکہ انہاں دونے نے اپنے اجازت نامے د‏‏ی شرائط تو‏ں بالاتر ہوئے ک‏ے ایکسپلوریشن د‏‏ی سی۔

مئی 1938 تو‏ں اگست 1939 تک ، 1938–1939 وچ جرمنی دے ماہر زولوجسٹ تے ایس ایس آفیسر ارنسٹ شوفر د‏‏ی سربراہی وچ اک جرمن سائنسی مہم چلا‏ئی گئی۔ اس مہم دے رکن برونو بیجر ، نسلی ماہر بشریات ، نسلیات دے ماہر تے ایکسپلورر وی سن ۔

2009 وچ 5.6 ملین سیاحاں دا دورہ کيتا تبت خود مختار علاقے تے خرچ ¥ 5.6 ارب. دونے 2008 تو‏ں 150٪ اضافہ سن ۔

کتابیات

[سودھو]
  • برنبام ، ایڈون: شمبھالہ دا راستہ ، دوبارہ اشاعت: (1989)۔ جیریمی پی ٹارچر ، انکارپوریٹڈ ، لاس اینجلس۔ سانچہ:آئی ایس بی این
  • داس ، سیرت چندر۔ لہاسا تے وسطی تبت دا سفر ، ترمیم کردہ: راک ہل ، ولیم ووڈویل ، (2001) ، پال جور پبلی کیشنز ، نويں دہلی ، سانچہ:آئی ایس بی این
  • ڈی فلپی ، فلپپو (ایڈیٹر) اک اکاؤنٹ تبت ، دتی ٹریولز آف ایپولیٹو ڈیسریری ، روٹلیج اینڈ سنز ، لمیٹڈ ، لندن ، 1931
  • فوسٹر ، باربرا تے مائیکل۔ حرام سفر: الیگزینڈریا ڈیوڈ نیل د‏‏ی زندگی ، (1987) ہارپر اینڈ رو ، نیو یارک ، سانچہ:آئی ایس بی این
  • Garzilli، Enrica، L'esploratore ڈیل Duce کی: لی avventure دتی جوزف Tucci ای لا politica اطالوی وچ Oriente د‏‏ی دا مسولینی سانچہ:Not a typo اندراندی. کون il کارٹیوجیو دتی جیلیو آندریوٹی ، 2 جلداں ، میلانو: ایشیٹیکا ایسوسی ایشن ، 2014 (تیسرا ایڈیشن)؛ جلد 1 سانچہ:آئی ایس بی این ؛ جلد 2 آئی ایس بی این؛ جلد 2 سانچہ:آئی ایس بی این ۔
  • گریزیلی ، اینریکا ، مسولینی دا ایکسپلورر: اوریئنٹ وچ جیوسپی طوکی تے اطالوی پالیسی د‏‏ی مہم جوئی مسولینی تو‏ں آندریوٹی تک۔ جیولیو آندریوٹی (جلد 1) د‏‏ی خط و کتابت دے نال ، میلان: ایشیٹیکا ایسوسی ایشن ، 2016؛ سانچہ:آئی ایس بی این ۔
  • ہیریر ، ہینرچ ست سال تبت وچ ، (1953) ای پی ڈٹن اینڈ نو‏‏ں ، نیو یارک
  • کامروف ، مینوئل (ایڈیٹر) (1928)۔ مارکو پولو بونی تے لیورائٹ ، نیو یارک د‏‏ی اسيں عصریاں
  • لیچ ، ڈونلڈ ایف تے وان کلی ، ایڈون جے ایشیا ان میکینگ آف یورپ (جلد سوم) ، یونیورسٹی آف شکاگو پریس ، شکاگو ، 1993
  • میک گریگر ، جان۔ تبت: اک کرانیکل ایکسپلوریشن ، (1970) روٹلیج اینڈ کیگن پال ، لندن ، ایس بی این 7100-6615-5
  • پاسپورٹ د‏‏یاں کتاباں: تبت (1986) شانگری لا پریس
  • راک ہیل ، ولیم وڈویل دا سفر ولیم دا روبرک تو‏ں مشرقی حصtsہ تک: دنیا دے 1253–1255 ، (1900) بیڈفورڈ پریس ، لندن ، ایس بی این 7100-6615-5
  • ٹیلچر ، کیٹ۔ چین دے لئی ہائی روڈ: جارج بوگلے ، پینچن لامہ تے تبت ، بلومزبری ، لندن ، (2006) دا پہلا برطانوی مہم سانچہ:آئی ایس بی این ؛ سانچہ:آئی ایس بی این ؛ فارار ، اسٹراس تے جیروکس ، نیویارک۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   978-0-374-21700-6
  • ٹرنر ، سیموئیل تبت وچ واقع ٹیشو لامہ دے دربار وچ سفارتخانے دا اکاؤنٹ: بوٹان دے ذریعے سفر د‏‏ی داستان ، تے تبت ، ڈبلیو ، بلمر تے کمپنی ، لندن دا حصہ ، (1800) اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
  • والر ، ڈریک۔ پنڈت: بر Britishش ایکسپلوریشن آف تبت اینڈ سنٹرل ایشیا ، یونیورسٹی پریس آف کینٹکی ، لوئس ول ، (2004) سانچہ:آئی ایس بی این
  • یول ، سر ہنری کیندی اینڈ دتی وہے ، جلد ،۔ 1 ، (1916) ہکلوئٹ سوسائٹی ، لندن

حوالے

[سودھو]
  1. ↑ Komroff, Manuel (editor)(1928). Contemporaries of Marco Polo Boni & Liveright, New York
  2. ↑ MacGregor, John. (1970). Tibet: A Chronicle of Exploration, pp. 16. Routledge & Kegan Paul, London, SBN 7100-6615-5
  3. ↑ Rockhill, William Woodville. (1900). Journey of William of Rubruck to The Eastern Parts of the World: 1253–1255”, pp. 151–52. Bedford Press, London, SBN 7100-6615-5
  4. ↑ Yule, Sir Henry (1916). Cathy and the Way Thither, Vol. 1, pp. 178–181. Hakluyt Society, London
  5. ↑ See Fra Mauro map
  6. ↑ MacGregor, John. (1970). Tibet: A Chronicle of Exploration, pp. 34–39. Routledge & Kegan Paul, London, SBN 7100-6615-5
  7. ↑ MacGregor, John. (1970). Tibet: A Chronicle of Exploration, pp. 44–45. Routledge & Kegan Paul, London, SBN 7100-6615-5
  8. ↑ Bernbaum, Edwin. (1980). The Way to Shambhala, pp. 18–19. Reprint: (1989). Jeremy P. Tarcher, Inc., Los Angeles. سانچہ:آئی ایس بی این.
  9. ↑ MacGregor, John. (1970). Tibet: A Chronicle of Exploration, pp. 47. Routledge & Kegan Paul, London, SBN 7100-6615-5
  10. ↑ Anderson, Gerald H (Editor). Biographical Dictionary of Christian Missions, pg 266. Eerdmans, Grand Rapids, MI, 1998
  11. ↑ De Filippi, Flippo (Editor). An Account of Tibet, The Travels of Ippolito Desideri, pp. 50–74. Routledge & Sons, Ltd, London, 1931
  12. ↑ Rijnhart, Susie Carson. With the Tibetans in Tent & Temple. Edinburgh: Oliphant, Anderson &Ferrier, 1901