تحریک ندوۃ العلماء
 |
| مضامین بسلسلہ |
| دیوبندی مکتب فکر |
|---|
 دار العلوم دیوبند دی مرکزی عمارت، دار الحدیث |
| کلیدی شخصیتاں |
| اہم مدارس تے مساجد |
| تنظیماں تے تحریکاں |
تحریک ندوۃ العلماء برصغیر وچ برطانوی دور وچ برپا ہونے والی اک اصلاحی تحریک اے جس دا بنیادی مقصد اسلامی مدارس دے نظام و نصاب تعلیم دی اصلاح تے اسنوں زمانے دے مطابق تبدیل کرنا سی۔
پس منظر
[سودھو]جنگ آزادی ہند 1857ء دے بعد مسلماناں وچ مایوسی عام سی۔ مسلماناں نوں پسپائی توں کڈ کے بلندی تک لے جانے دے لئی دو عظیم لیکن اک دوسرے دی متضاد تحریکاں وجود وچ آچکيتیاں سن۔ اک دیوبند دی تحریک تے دوسری علی گڑھ تحریک۔ لیکن انہاں دونے تحریکاں وچ اِنّی دوری تے اِنّا تضاد سی کہ ایہ خود مسلماناں دے لئی بہت وڈا مسئلہ بن چکيا سی۔ مسلمان دو گراوتھے (جدت پسند تے قدامت پسند) وچ تقسیم ہوچکے سن ۔ علی گڑھ جدیدیت نوں اختیار کرنے تے ہر قدیم فکر توں دست بردار ہونے دا داعی سی۔
قدیم و جدید دی اس تقسیم دے علاوہ اک ہور خطرناک فرقہ بندی مسلماناں وچ پوری طرح پھیلی ہوئی سی۔ اوہ فرقہ بندی سی تقلید تے عدم تقلید کيتی۔ آمین، رفع یدین تے قرات خلف الامام دے مسائل دی بنیاد اُتے خون خرابا، طعن و تشنیع تے فرقہ پرستی عام سی۔ سیکڑاں سال پرانے انہاں مسائل اُتے روزانہ ایداں دے دسیاں مناظرے ہُندے سن، جنہاں دا حَکَم کوئی غیر مسلم ہُندا سی۔
تیسری طرف تعظیم اولیاء، فاتحہ خوانی، صلاۃ و سلام جداں معمولی مسائل اُتے اک دوسرے نوں کافر کہنے دی ناپسندیدہ روِش زوراں اُتے سی۔
غرض ایہ کہ مسلمانان ہند بے شمار خطرناک مسائل وچ الجھے ہوئے سن ۔ انہاں مسائل نوں سلجھانے دے لئی اک ایداں دے شخص دی ضرورت سی، جو علوم شرعیہ اُتے وی مجتہدانہ نگاہ رکھدا ہوئے تے زمانے دی ضروریات دا وی مکمل احساس رکھدا ہوئے۔ ایداں دے وقت وچ مولانا سید محمد علی مونگیری دی شکل وچ مذہبی شخصیت رونما ہوئی۔[۱]
تحریک دا آغاز
[سودھو]سید محمد علی مونگیری نے 1310ھ بہ مطابق 1892ء وچ مدرسہ فیض عام، کانپور دے جلسۂ دستار بندی دے موقعے اُتے ندوۃ العلماء دا تخیل پیش کيتا۔ اس موقع اُتے حاضر سبھی علما نے اس تجویز نوں پسند کيتا۔ اس مجلس دا ناں "ندوۃ العلماء" تجویز ہويا تے اس دے محرکِ اول سید محمد علی مونگیری ہی نوں اس دا ناظمِ اول مقرر کر دتا۔ ایہ طے پایا کہ آئندہ سال اس مجلس دا اک جلسۂ عام ہوئے گا، جس وچ تمام مسالک دے ممتاز علما نوں دعوت دتی جائے۔[۲] چناں چہ 15-17 شوال المکرم 1311ھ بہ مطابق 22-24 اپریل 1894ء نوں مدرسہ فیض عام وچ ندوۃ العلماء دا پہلا اجلاس عام منعقد ہويا۔ اس اجلاس وچ خلاف قیاس کئی مختلف مکاتب فکر دیاں شخصیتاں جمع سن ۔[۳] بنیادی طور اُتے ندوۃ العلماء دے تن مقاصد قرار پائے:
- اصلاح نصاب
- رفع نزاع باہمی
- غیر مسلماں وچ اسلام دا تعارف
دار العلوم دی تجویز
[سودھو]محمد علی مونگیری نے محسوس کيتا جس فکر تے تخیل دے اوہ علم بردار نيں، اوہ اُس وقت تک عام نئيں کيتی جاسکدتی، جدوں تک اس فکر نوں نويں جہت تے زاویہ نہ ملے۔ لہٰذا انھاں نے 12 محرم الحرام 1313ھ نوں جلسۂ انتظامیہ وچ اک دار العلوم دے قیام دی تجویز پیش کيتی۔ انھاں نے پہلے توں تیار شدہ اک وسیع خاکہ برائے دار العلوم وی مسودۂ دارالعلوم دے ناں توں پیش کيتا تے ملک دے ممتاز اہل علم نوں ارسال وی کيتا۔ ايسے اجلاس وچ قیام دار العلوم دی ایہ تجویز منظور وی ہوئے گئی۔[۴]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- ندوۃ العلماء دی دفتری ویب سائٹ Archived 2006-02-06 at the وے بیک مشین
- ندوہ ڈاٹ ان