داستان گوئی اک فن اے جس وچ داستان نوں لوکاں دے سامنے سنایا جاندا اے۔ اس فن دا تعلق 13واں صدی توں اے۔ داستان نثری افسانوی ادب اے۔ اس وچ کہانی نوں ممکن حد تک طول دتا جاندا اے۔ قصے در قصے بیان کیتے جاندے نيں۔ انہاں قصےآں دی بنیاد خیال آرائی اُتے ہُندی اے۔ داستان درحقیقت مافوق الفطرت کہانیاں دے مجموعے دا ناں اے۔ فارسی طرز دی داستان گوئی دی ابتدا 16واں صدی وچ ہوئی لیکن دھیرے دھیرے ایہ فن ختم ہُندا گیا۔ اُتے سنہ 2005ء وچ اس فن دا دوبارہ احیا کیتا گیا تے ہندوستان تے بیرون ہند وچ داستان گوئی دے سینکڑاں جلسے منعقد کیتے گئے۔ مطبوعہ داستان دے اولین نمونےآں وچ داستان امیر حمزہ اے جو 46 جلداں وچ شائع ہوئی سی۔
برصغیر ہند وچ ایہ فن 19واں صدی وچ اپنے عروج اُتے پہونچا تے میر باقر علی داستان گو دی موت دے نال ایہ وی مرگیا۔ ہندوستانی شاعر تے نقاد شمس الرحمان فاروقی تے انہاں دے بھتیجے، کاتب تے ڈائرکٹر محمود فاروقی نے 21واں صدی وچ اس دے احیا دے لئی دا رہائے نمایاں انجام دتے نيں۔
داستان گوئی دا سب توں مرکزی کردار داستان گو اے۔ جس دی آواز ہی اک آرٹ اے۔ اوہ کہانی وچ اپنی آواز دا جادو شامل کرکے داستان دی اثر انگیزی نوں بام عروج تک پہونچا دیندا اے۔ 19واں صدی دے ممتاز داستان گو وچ امبا پرساد رسا، میر احمد علی رامپوری، محمد عامر خان، سید حسین جاہ تے غلام رضا نيں۔
داستان گوئی اک فارسی لفظ اے۔ داستان کہندے نيں کہانی نوں تے گو دا مطلب اے کہنے والا یا سنانے والا چنانچہ داستان گو دے معنی ایسا شخص جو داستان سنائے۔
ہندوستانی داستان گوئی نوں درباری داستان گوئی یا ہندوی داستان گوئی وی کہندے نيں۔ دسیا جاندا اے کہ 13واں صدی دے ادیب تے شاعر امیر خسرو دے شیخ مشہور صوفی نظام الدین اولیاء اک مرتبہ بیمار پئے تاں امیر خسرو نے انہاں دتی طبیعت بہلانے دے لئی قصہ چہار درویش/ باغ و بہار تے الف لیلہ و لیلہ دیاں کہانیاں دے مجموعے انہاں نوں سنائے۔ جدوں تِناں کہانیاں ختم ہوگئياں تاں نظام الدین اولیا بالکل ٹھیک ہو گئے تے فرمایا کہ جو بیمار انہاں تن کہانیاں نوں سن لے تاں شفایاب ہوئے گا۔
ماہر بشریات غوث انصاری دے مطابق داستان گوئی دی جڑاں اسلام تاں پہلے عرب توں ملدی نيں۔ فیر اسلام دی اشاعت نے اس فن نوں ایران تک تک پہونچایا تے ایران والے ہندوستان دہلی لےکے آئے۔ 1857ء دی بغاوت دے بعد جدوں لوک دہلی توں لکھنؤ پہونچے تاں دوسری اصناف ادب دے نال نال داستان گوئی وی لکھنؤ گئی۔
داستان گوئی لکھنؤ کیتا گئی مانو اپنے پیتا دے گھر پہونچ گئی۔ اوتھے اسنوں خوب سراہا گیا۔ داستان گوئی دے جلسے چوراہاں، گلی محلےآں، گھراں تے افیم خاناں وچ ہونے لگے۔ غوث انصاری لکھدے نيں: "نشئیاں دے درمیان وچ داستان گوئی اِنّی مشہور ہوئی دی انہاں دے اجتماع دا اہم حصہ سمجھی جانے لگی۔" انہاں دے دماغ اُتے افیم دے نشے دے نال نال داستان گوئی دا نشہ وی چڑھنے لگیا تے دونے نشے عموماً اک نال افیم خاناں وچ کیتے جاندے سن ۔ ہر افیم خانہ دا اک داستان گو ہُندا سی جو سامعین نوں محظوظ کردا سی ۔ ہر امیر گھرانے دے عملے وچ اک داستان گو ضرور ہُندا سی ۔ لکھنؤ دے 19واں صدی دے تریخ داں تے مصنف عبد الحلیم شرر لکھدے نيں کہ داستان گوئی دا فن جنگ، خوشی، خوبصورتی، محبت تے دھوکھا ورگی سرخیاں وچ منقسم سی ۔
پرانے داستان گو جادو، جنگ تے مہم جوئی دی داستاناں سنایا کردے سن تے عربی کہانی جداں الف لیلہ، کہانی نگار جداں رومی تے کہانی و داستان دے مراجع جداں پنچ تنتر توں کہانیاں مستعار لیا کردے سن ۔ 14 واں صدی توں فارسی داستان گوئی دا موضوع پیغمبر محمد دے چچا امیر حمزہ دی زندگی تے انہاں دے حیرت انگیز کارنامے ہونے لگے۔ ہندوستانی داستان گوئی وچ عیاری دھوکھا وی شامل ہونے لگی۔
داستان گوئی دی روایت نوں مختف زباناں وچ رواج دینے دیاں کوششاں ہُندی رہیاں نيں۔ 2017ء دے کولکاتا عالمی کتاب میلہ وچ ابھیشیک سرکار دی اک ناول "داستان گوئی" نوں اک بنگالی ناشر ترتیو پریسر نے شائع کیتا۔ ایہ ناول اک داستان گو دی 1990ء دی سیاسی گہماگہمی دے بعد آنے والے دناں دی منظر کشی کردا اے۔ تن شہراں کولکاتا، علی گڑھ تے دہلی دے ادبی ماحول وچ شاہ نامہ، حمزہ نامہ تے سکندر نامہ دیاں کہانیاں دی دنیا سجی رہندی اے۔
16واں صدی وچ پنپنے والی داستان گوئی دی صنف دا سلسلہ ختم ہوئے زیادہ عرصہ نئيں بیندا۔ دلی دے آخری داستان گو میر باقر علی دا انتقال 1928ء وچ ہويا لیکن افسوس دی گل ایہ اے کہ داستان گوئی دے قواعد دے بارے وچ زیادہ کوئی علم موجود نئيں اے۔[۱] محمود فاروقی نے اپنے چچا شمس الرحمن فاروقی دے نال مل کے داستان گوئی دے قدیم فن نوں دوبارہ زندہ کیتا اے [۲] [۳][۴][۵][۶]