سندھی ساہت
سندھی ادب دی ابتدا سومرہ دور وچ شاعری دی صنف نال ہوئی۔ موجودہ سندھی رسم الخط دی شروعات انگریز دور نال ہوئی۔[۱] اس توں پہلے سندھی ادب نوں خواجکی، دیوناگری، برھمنی، خداآبادی تے ہور رسم الخط وچ لکھیا جاندا سی۔[۲] سومرہ دور نوں سندھی ادب دا ابتدائی دور منیا جاندا اے۔ سندھی ادب وچ کہانی، مضمون نويسي، ڈراما تے ناول دی صنفاں دی ابتدا انگریز دور وچ ہوئی۔[۳] سومره دور دی ابتدائی صنفاں رومانی و جنگی داستاناں اُتے مبنی سن۔[۴]
سندھ اُتے عرب حملے توں پہلے ایتھے اُتے گیت گانے دا روج سی۔ جدوں محمد بن قاسم نے سندھ فتح دی تب سندھ دے کچھ قبیلےآں نے گیتاں توں انہاں دا استقبال کيتا۔ [۴] سندھی شاعراں دا ذکر عرب دور وچ وی ملدا اے لیکں اوہ عربی زبان وچ شاعری کردے سن ۔[۵] کچھ سندھی محقق شاعری دی اک بند "ارہ برہ کنکرہ، کراکرہ مندرہ" نوں عرب دور دی سندھی شاعری مندے نيں، لیکں ایہ محظ قیاس آرئی اے۔[۶]
ابتدائی تریخ
[سودھو]سندھی ادب دی تریخ قدیم عرب دے زمانے توں جا ملدی اے۔ سندھی ہی پہلی بولی سی جس وچ اٹھويں صدی عیسوی وچ قرآن مجید دا ترجمہ ہويا۔ بغداد وچ اس دے وی ثبوت ملے نيں کہ سندھی شاعر اپنی شاعری مسلماناں دی خلافت توں پہلے اوتھے اُتے راجاواں دے دربار وچ پڑھدے سن ۔ اٹھويں صدی عیسوی وچ علم فلکیات، طب تے تریخ اُتے کتاباں لکھی گئياں۔ کچھ عرصہ بعد پیر نور الدین نے صوفی شاعری کہی۔ اس دے بعد پیر سبزواری ملتانی، پیر شہاب الدین تے پیر صدر الدین جداں مشہور سندھی زبان دے شاعر گزرے۔ بابا فرید شکر گنج دے وی کچھ سندھی اشعار ملدے نيں۔
سومرہ دور
[سودھو]سومراں دے دور وچ سندھ دے قاضی قاضن، شاہ عبدالکریم بلڑی وارو، شاہ لطف اللہ قادری، شاہ عنایت، مخدوم نوح، میر محمد معصوم بکھری جداں مشہور تے عظیم شاعر گزرے نيں جنہاں نے صوفیانہ شاعری توں عوام دے مذہبی شعور نوں بیدار کيتا۔ اس دے بعد سمہ تے ترخان دے زمانے وچ وی اولیاء اللہ نے ايسے طرح توں عوام وچ مذہب بیداری دا اپنا فرض نبھایا۔
شاہ عبد اللطیف بھٹائی (1689ء – 1752ء) سندھی زبان دے عظیم شاعر گزرے نيں۔ شاہ لطیف نے سندھی زبان وچ اک نويں روح پھونک دتی سی۔
موجودہ دور
[سودھو]مذکورہ بالا شخصیتاں دی ادبی تخلیقات دی بدولت سندھی زبان نے انتہائی ترقی دی تے دنیا دی اہم زباناں وچ شمار ہونے لگی۔ شیخ ایاز، عمر بن محمد داؤد پوتہ، علامہ آئی آئی قاضی، حسام الدین راشدی، نبی بخش خان بلوچ، محمد ابراہیم جویو، استاد بخاری تے متعدد ادبا تے شاعر نے اپنے اپنے طرز اُتے سندھی زبان دی بیش بہا خدمات انجام دی۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ادب سندھ از غلام حیدر گبول۔ سندھی ادبی سنگت، جروار شاخ. سال ۲۰۱۴
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ سندھ دی تریخ از فقیر محمد سندھی۔ قلمکار پبلیکیشں لاڑکانہ، سال ۲۰۱۳
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ احمد سومرو، سومرہ دور وچ سندھی شاعری. کارونجھر تحقیقی جرنل, سندھی شبعہ، وفاقی جامعۂ اردو کراچی
- ↑ جنت السندھ از رحیمداد خاں مولائی شیدائی ص۔ ۱٦٦۔ سندھی ادبی بورڈ جامشورو، سال ۱۹۹۳
- ↑ طبقاتی فکر دا سندھی ادب اُتے اثر از ڈاکٹر فیض جونیجو۔ سندھ سدھار پبلیشر سال ۲۰۱۵