سید ممتاز علی

سید ممتاز علی
فائل:سید ممتاز علی.jpg
جم	27 ستمبر 1860 [۱]  دیوبند
وفات	15 جون 1935 (75 سال)[۱]  لہور
مدفن	دیوبند
شہریت	برطانوی ہندستان
شریک حیات	محمدی بیگم [۱]
اولاد	امتیاز علی تاج
عملی زندگی
مادر علمی	دارالعلوم دیوبند
استاذ	محمد قاسم نانوتوی ،  محمد یعقوب نانوتوی
پیشہ	ناشر ،  لکھاری ،  مترجم
پیشہ ورانہ زبان	اردو
کارہائے نمایاں	تہذیب نسواں
باب ادب
ترمیم

سید ممتاز علی (پیدائش: 27 ستمبر، 1860ء - وفات: 15 جون، 1935ء) اردو زبان دے معروف مصنف، ناشر، مترجم، رفاہِ عام پریس دے مالک تے زنانہ اخبار تہذیب نسواں دے بانی سن ۔ انار کلی تے سابق ڈائریکٹر مجلس ترقی ادب لاہور امتیاز علی تاج انہاں دے فرزند سن ۔

حالات زندگی

مولوی سید ممتاز علی 27 ستبر، 1860ء وچ راولپنڈی، صوبہ پنجاب (برطانوی ہند) وچ پیدا ہوئے۔ان دے والد دا ناں سید ذو الفقار علی سی۔^[۲] مولا‏نا محمد قاسم نانوتوی تے مولوی محمد یعقوب تو‏ں قرآن، حدیث تے فقہ د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ انگریزی د‏‏ی تعلیم کچھ پرائیویٹ، کچھ اسکولاں وچ پائی، 1876ء وچ لاہور چلے گئے تے تو‏ں دمِ مرگ اوتھے رہ‏‏ے۔ 1884ء وچ پنجاب چیف کورٹ وچ مترجم مقرر ہوئے تے 1891ء تک رہ‏‏ے۔ فیر انہاں نے 1898ء نو‏‏ں لاہور وچ رفاہِ عام پریس قائم کیا، جتھو‏ں نہایت بلند پایہ کتاباں بہترین طباعت تے کتابت دے نال شائع ہُندی سی۔ اس دے علاوہ انہاں نے دار الاشاعت پنجاب دے ناں تو‏ں اک کتاب خانہ وی قائم کيتا۔ یکم جولائ‏ی 1898ء وچ انہاں نے عورتاں دے لئی اعلیٰ پایہ دا ہفتہ وار اخبار رہتل نسواں جاری کیا،جس د‏‏ی ادارت انہاں د‏‏ی بیوی محمدی بیگم دے سپرد سی۔ رہتل نسواں بہت جلد سارے ہندوستان دے متوسط طبقے دے اردو داں مسلم گھراناں وچ پہنچنے لگا، اس د‏ی وجہ تو‏ں معمولی تعلیم یافتہ پردہ نشاں سوانیاں وچ تصنیف و تالیف دا شوق پیدا ہويا۔ ایہ اخبار 1949ء تک جاری رہیا۔ 1909ء وچ بچےآں دے لئی جریدہ پھُل دا اجرا کيتا جو تقسیم ہند دے بعد وی نکلدا رہیا۔ حکومت ہند نے انہاں د‏‏ی علمی و ادبی خدمات دے صلہ وچ 1934ء وچ انہاں نو‏ں شمس العلماء دا خطاب دتا۔ سر سید احمد خان تو‏ں انہاں دے گہرے مراسم سن ۔ اخلاق و مروت دے لحاظ تو‏ں اک بہترین انسان تے نہایت منکسر المزاج تے با اصول شخص سن ۔ ڈراما انارکلی دے مصنف تے مجلس ترقی ادب لاہور دے سابق ڈائریکٹر امتیاز علی تاج انہاں دے فرزند نيں۔^[۳]

لکھتاں

• شیخ حسن (روحانیات، دار الشاعت پنجاب لاہور، 1930ء)
• اربعین من احادیث سید المرسلین (حدیث، دار الاشاعت پنجاب لاہور، 1937ء)
• تفصیل البیان
• حقوق نسواں (مطبع رفاہ عام لاہور، 1898ء)
• ریاض الاخلاق (مولوی مرزا سلطان احمد خاں دے متفرق مضامین دا مجموعہ، ترتیب:مولوی سید ممتاز علی، رفاہ عام اسٹیم لاہور، 1900ء)
• سراج الاخلاق (مولوی مرزا سلطان احمد خاں دے متفرق مضامین دا مجموعہ، ترتیب:مولوی سید ممتاز علی، رفاہ عام اسٹیم لاہور، 1903ء)

بانی مدیر

• تہذیب نسواں
• پھول

وفات

مولوی ممتاز علی 15 جون 1935ء نو‏‏ں لاہورماں انتقال کرگئے۔ انہاں نو‏ں دیوبند دے آبائی قبرستان وچ سپردِ خاک کيتا گیا۔^[۳]

حوالے

1. مدیر: Colin Matthew — عنوان : Oxford Dictionary of National Biography — ناشر: اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس
2. مولوی محبوب عالم، اردو صحافت د‏‏ی اک نادر تریخ، مغربی پاکستان اردو اکیڈمی، لاہور، 1992ء، ص 156
3. نقوش لاہور نمبر، شمارہ 92۔ فروری 1962ء، ادارہ فروغِ اردو لاہور، ص 948