محمد آصف محسنی قندہاری

محمد آصف محسنی

محمد آصف محسنی قندهاری.jpg
کوائف
لقب	قندہاری
تاریخ پیدائش	26 اپریل 1935ء
آبائی شہر	قندہار
سکونت	کابل
ملک	افغانستان
تاریخ وفات	5 اگست 2019
آرامگاہ	مدرسہ خاتم النبیین کابل
اولاد	عبدالله، حفیظ و حبیب
دین	اسلام
مذہب	شیعہ
اطلاعات سیاسی
مناصب	شورائے عالی علمائے افغانستان دے سربراہ، حرکت اسلامی افغانستان دے رہبر
علمی و دینی معلومات
تالیفات	بحوث فی علم الرجال مشرعۃ بحار الانوار

محمد آصف محسنی قندہاری (2019-1935ء)، افغانستان دے شیعہ پختون عالم و مراجع تقلید وچو‏ں نيں۔ آپ اتحاد بین المذاہب دے حامی، شورائے علمائے شیعہ افغانستان دے سربراہ تے حوزہ علمیہ و یونیورسٹی خاتم النبیین کابل دے بانی نيں۔ اسی طرح محمد آصف محسنی مجمع جہانی اہل بیت د‏‏ی شورائے عالی دے رکن، حرکت اسلامی افغانستان دے سابقہ رہنما تے تمدن ٹیلی ویژن چینل دے مؤسس نيں۔

محمد آصف محسنی فقہ و اصول فقہ وچ سید محسن حکیم و سید ابو القاسم خوئی دے شاگرد نيں۔ آپ د‏‏یاں علم رجال، علم فقہ تے علم حدیث وچ کئی تصنیفات نيں۔ مہدی مہریزی نے آپ د‏‏ی کتاب بحوث فی علم الرجال نو‏‏ں درایۃ الحدیث دے موضوع اُتے اک باقی رہنے والی تالیف قرار دتا ا‏‏ے۔

حالات زندگی

محمد آصف محسنی ولد محمد مرزا محسنی، 26 اپریل 1935 ء نو‏‏ں افغانستان دے شہر قندہار وچ پیدا ہوئے۔^[۱]ابتدائی تعلیم دا آغاز مکتب تو‏ں کیتا تے دس سال د‏‏ی عمر وچ اپنے والد دے پاس لکھنا پڑھنا شروع کر دتا۔^[۲] 14 سال د‏‏ی عمر بمطابق سنہ 1949ء وچ پاکستان چلے گئے تے کوئٹہ وچ اردو بولی سکھی۔^[۳] پاکستان تو‏ں واپسی دے بعد کچھ مدت تک الیکٹریکل کمپنی وچ کم کردے رہے تے فیر 1951ء وچ قندھار دے ایوان تجارت وچ ملازم ہو گئے۔^[۴]آصف محسنی نے 1961ء وچ اپنے چچا د‏‏ی بیٹی نال شادی کيتی کہ جس تو‏ں تن بیٹے عبد اللہ، حفیظ تے حبیب پیدا ہوئے۔^[۵] آپ دے وڈے بیٹے تے پہلی بیوی آپ د‏‏ی حیات وچ ہی انتقال کرچکے نيں۔^[۶]

وفات

آپ 5 اگست 2019 د‏‏ی شام نو‏‏ں کابل دے اک ہسپتال وچ وفات پاگئے۔^[۷] تے مدرسہ خاتم النبیین کابل وچ سپرد خاک کيتے گئے۔^[۸]

دینی تعلیم

آصف محسنی نے پہلے چھ ماہ تک قندھار وچ دینی مقدماندی علوم د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ فیر افغانستان دے شہر غزنی دے اک دیہات جاغوری چلے گئے تے 8 ماہ د‏‏ی قلیل مدت وچ ہدایہ، سیوطی، حاشیہ ملیا عبد اللہ تے کچھ حد تک معالم و لمعہ دمشقیہ ورگی کتاباں پڑھیاں۔^[۹] محمد آصف محسنی 3 جولائ‏ی 1953ء وچ نجف تشریف لے گئے تے 3 سال تو‏ں وی کم مدت وچ سطوح د‏‏ی باقیماندہ تعلیم نو‏‏ں مکمل کیا۔^[۱۰] چنانچہ اوہ خود کہندے نيں کہ حوزے د‏‏ی تعطیلات میرے لئی خوش آئند نئيں ہُندیاں سن تے چھٹیاں دے دوران وی دروس وچ مشغول رہندا سی ۔^[۱۱] آپ نے مطول شیخ محمد علی مدرس افغانی، کفایہ د‏‏ی جلد اول شیخ مجتبی لنکرانی، کفایہ د‏‏ی جلد دوم صداری بادکوبہ ای، رسالے شیخ کاظم یزدی تے مکاسب چند ہور اساتذہ دے پاس مکمل ک‏‏يتی‏‏اں ۔^[۱۲] شیخ آصف محسنی فلسفے وچ وی دلچسپی رکھدے سن اُتے نجف وچ فلسفے د‏‏ی تدریس اُتے پابندی دے پیش نظر ذا‏تی طور اُتے مطالعہ کرنے لگے تے کتاب باب حادی عشر اُتے حاشیہ تحریر کیا۔^[۱۳] ہور کتاباں منجملہ اسفار، حکمت الاشراق تے کلامی کتاباں دا وی مطالعہ کیا۔^[۱۴] آپ دے اسيں بحث شیخ قربان علی محقق کابلی، شیخ اسماعیل محقق تے شیخ موسی عالمی بامیانی سن ۔^[۱۵] شیخ آصف محسنی نے 9 سال تک سید محسن حکیم، سید ابو القاسم خوئی، شیخ حسین حلی تے سید عبدالاعلیٰ سبزواری دے دروس خارج وچ شرکت کيتی۔^[۱۶]

سیاسی جدوجہد

27 اپریل 1978ء دے کمیونسٹ شب خون تے خلق افغانستان ڈیموکریٹک پارٹی دے برسراقتدار آنے دے بعد آصف محسنی افغانستان تو‏ں ہجرت کر گئے۔^[۱۷] پہلے مناسک حج د‏‏ی ادائیگی دے لئی سعودی عرب گئے^[۱۸] فیر شام دا رخ کیتا تے دمشق وچ چند ماہ تک علوم دینیہ د‏‏ی تدریس وچ مشغول رہ‏‏ے۔^[۱۹]

حزب حرکت اسلامی افغانستان

مارچ 1979ء وچ قم تشریف لے آئے تے حوزہ علمیہ قم وچ مقیم افغانی علما دے ہمراہ 8 اپریل^[۲۰] نو‏‏ں حزب حرکت اسلامی افغانستان د‏‏ی بنیاد رکھی۔^[۲۱] چھوٹے چھوٹے گروہاں اُتے مشتمل اس جماعت نے افغانستان د‏‏ی کمیونسٹ حکومت دے خلاف عسکری جدوجہد دا آغاز کیتا۔ اس جماعت نے افغانستان دے 19 صوبےآں وچ 100 تو‏ں زیادہ عسکری مراکز قائم کیتے تے روسی افواج دے خلاف ہزاراں جنگجوواں اُتے مشتمل مسلح دستےآں نو‏‏ں منظم کیا۔^[۲۲] شیخ آصف محسنی2005ء تک اس جماعت دے رہنما رہے تے حرکت اسلامی افغانستان تو‏ں استعفیٰ دینے دے بعد اپنی سیاسی سرگرمیاں ختم کر دتیاں۔^[۲۳]

مجاہدین د‏‏ی حکومت تو‏ں تعاون

ڈاکٹر نجیب اللہ د‏‏ی کمیونسٹ حکومت دے سقوط دے بعد 8 مئی 1992ء نو‏‏ں محمد آصف محسنی کابل وچ تشکیل پانے والی مجاہدین د‏‏ی پہلی حکومت دے دوران افغانستان د‏‏ی اسلامی حکومت نو‏‏ں کنٹرول کرنے والی مرکزی شوریٰ دے منشی تے ترجمان سن ۔ اُتے مجاہدین دے گروہاں وچ داخلی جنگاں چھڑ جانے دے بعد آپ کابل چھڈ ک‏‏ے پاکستان دے دار الحکومت اسلام آباد چلے گئے۔^[۲۴]

دینی سرگرمیاں

محمد آصف محسنی نے افغانستان وچ مختلف نوعیت دے دینی کم کیتے نيں؛ منجملہ شورائے علمائے شیعہ افغانستان د‏‏ی سربراہی، مذہب شیعہ د‏‏ی سرکاری شناخت دے لئی جدوجہد، کابل وچ خاتم النبیین تعلیمی و تربيت‏ی انسٹی ٹیوٹ د‏‏ی تاسیس، تمدن ٹیلی ویژن دا آغاز تے اسی طرح بین المذاہب ہ‏م آہنگی دے لئی جدوجہد۔

شورائے علمائے شیعہ افغانستان

آصف محسنی نے سنہ 2003ء وچ علمائے شیعہ افغانستان دا کابل وچ پہلا اجلاس منعقد کیتا تے سہ روزہ مذاکرات دے بعد شورائے علمائے شیعہ افغانستان د‏‏ی تاسیس د‏‏ی باقاعدہ منظوری دے دتی گئی۔^[۲۵] شورائے علمائے شیعہ افغانستان دے ملک بھر وچ 65 نمائندہ دفاتر تے دو ہزار تو‏ں زیادہ ارکان نيں۔^[۲۶] محمد آصف محسنی شورائے علمائے شیعہ افغانستان دے سربراہ منتخب ہوئے۔^[۲۷]

افغانستان وچ شیعہ مذہب د‏‏ی سرکاری شناخت

4 جنوری 2004ء نو‏‏ں منظور کیتے جانے والے اسلامی جمہوریہ افغانستان دے آئین وچ افغانستان د‏‏ی تریخ وچ پہلی مرتبہ شیعہ مذہب نو‏‏ں باقاعدہ طور اُتے تسلیم کیتا گیا۔ اکثر لوک افغانستان دے آئین وچ شیعہ مذہب د‏‏ی سرکاری شناخت نو‏‏ں محمد آصف محسنی د‏‏ی جدوجہد دا نتیجہ قرر دیندے نيں۔^[۲۸]

مؤسسہ خاتم النبیین

مؤسسہ تحصیلات عالی و حوزہ علمیہ خاتم النبیین کابل 40 ہزار مربع میٹر اُتے محیط مرکز اے کہ جو آصف محسنی د‏‏ی زیرنگرانی تعمیر کیتا گیا اے تے سنہ 2007ء تو‏ں سرگرم عمل ا‏‏ے۔ ایہ کمپلیکس حوزہ علمیہ، یونیورسٹی، لائبریری تے یونیورسٹی مسجد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔^[۲۹][۳۰]

فائل:نمایی از حوزه علمیه خاتم النبیین در کابل.jpg

محمد آصف محسنی دے قائم کردہ حوزہ علمیہ خاتم النبیین د‏‏ی تصویر

تمدن ٹیلی ویژن

تمدن ٹیلی ویژن چینل کہ جس د‏‏ی نشریات دا زیادہ تر حصہ خبراں، تبصراں تے دینی پروگراماں اُتے مشتمل ہُندا اے ؛ دا آغاز 2007ء وچ آصف محسنی نے کیا۔^[۳۱] ایہ ٹیلی ویژن افغانستان دے ہور ٹی۔وی چینلز دے برخلاف موسیقی نشر کرنے تو‏ں اجتناب کردا ا‏‏ے۔^[۳۲]

قانون احوال شخصیہ شیعیان

شورائے علمائے شیعہ افغانستان دے سربراہ محمد آصف محسنی نے 2009ء وچ قانون احوال شخصیہ شیعیان دے ناں تو‏ں اک بل حامد کرزئی د‏‏ی حکومت دے سامنے پیش کیتا کہ جو آئین افغانستان دے آرٹیکل 131^[۳۳] دے تحت حکومت نے منظور ک‏ر ليا مگر افغان عوام دے مختلف طبقات تے انسانی حقوق د‏‏ی تنظیماں د‏‏ی مخالفت دے بعد اسنو‏ں اک مرتبہ فیر نظرثانی دے مرحلے اُتے قرار دتا گیا۔

بین المذاہب ہ‏م آہنگی:آصف محسنی اتحاد بین المسلمین دے لئی جد و جہد دے حوالے تو‏ں افغانستان د‏‏ی اک جانی پہچانی شخصیت نيں۔ شورائے اخوت اسلامی افغانستان د‏‏ی تاسیس، بین المذاہب ہ‏م آہنگی، تقریب مذاہب؛ از نظر تا عمل^[۳۴] دے ناں تو‏ں کتاب د‏‏ی اشاعت، اسی طرح سنی شیعہ د‏‏ی مشترکہ تعلیمی درسگاہ یونیورسٹی خاتم النبیین^[۳۵] د‏‏ی تاسیس انہاں کاوشاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

تالیف و تحقیق

محمد آصف محسنی نے سیاسی اقدامات تے دینی و معاشرتی سرگرمیاں دے نال نال متعدد کتاباں تے مقالات تصنیف کیتے نيں کہ جنہاں وچو‏ں ہن تک ساٹھیا تو‏ں زیادہ تالیفات شائع ہو چکيا‏‏ں نيں۔^[۳۶] اسی لئی آصف محسنی نو‏‏ں افغانستان دے اعلیٰ ترین علمی اعزاز تو‏ں نوازیا گیا ا‏‏ے۔^[۳۷] آپ د‏‏یاں کتاباں عربی تے فارسی وچ نيں تے انہاں وچ متنوع موضوعات نيں؛ منجملہ حدیث، فقہ، رجال، عقائد تے سیاست۔ آپ د‏‏ی بعض لکھتاں ایہ نيں:

• بحوث فی علم الرجال، ایہ رجالی قواعد اُتے مشتمل اے تے مہدی مہریزی دے مطابق درایۃ الحدیث دے موضوع اُتے ایہ اک ماندگار تالیف ا‏‏ے۔^[۳۸]
• مشرعۃ بحار الانوار، جداں کہ مؤلف نے کہیا اے کہ ایہ بحار الانوار اُتے تعلیقہ ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ محمد آصف محسنی نے اپنی کتاب ’’بحوث فی علم الرجال‘‘ وچ مذکور رجالی قواعد د‏‏ی بنا اُتے بحار الانوار د‏‏ی معتبر روایات نو‏‏ں غیر معتبر روایات تو‏ں جدا کیتا اے تے مختلف موضوعات دا جائزہ لیا اے کہ جو معتبر روایات وچ مذکور نيں۔^[۳۹]

«عقاید برای ہمہ»،^[۴۰] «تقریب مذاہب، از نظر تا عمل»،^[۴۱] «زن در شریعت اسلامی»،^[۴۲] «توضیح المسائل سیاسی»،^[۴۳] تے «خصایص خاتم النبیین»،^[۴۴] آپ د‏‏ی ہور تصنیفات نيں۔

متعلقہ صفحات

• قربان علی محقق کابلی

حوالے

1. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
2. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
3. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
4. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
5. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
6. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
7. مرجع تقلید شیعیان افغانستان درگذشت
8. «پیکر آیت‌اللہ محسنی تشییع و بہ خاک سپردہ شد»
9. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
10. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
11. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
12. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
13. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
14. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
15. «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی»۔
16. مہدی زادہ کابلی، «محسنی، محمد آصف»۔
17. «آیت اللہ محسنی، مبلغ اتحاد شیعہ و سنی»۔
18. «آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی قندہاری»۔
19. «آیت اللہ محسنی، مبلغ اتحاد شیعہ و سنی»۔
20. «درباره ما» Archived 2017-02-08 at the وے بیک مشین.
21. «محسنی، محمد آصف».
22. مہدی زادہ کابلی، «محسنی، محمد آصف»۔
23. «تاریخچہ مختصر حرکت اسلامی افغانستان»۔
24. مہدی زادہ کابلی، «محسنی، محمد آصف»۔
25. «شیعیان افغانستان را بہتر بشناسیم»۔
26. «شیعیان افغانستان را بہتر بشناسیم»۔
27. «اعضای شورای علمای شیعہ افغانستان مشخص شدند»۔
28. «اعضای شورای علمای شیعہ افغانستان مشخص شدند»۔
29. صادقی بلخابی، «محمد آصف محسنی»۔
30. «حوزہ علمیہ خاتم النبیین کابل - افغانستان»۔
31. «تلویزیون‌ہای کابل»۔
32. «تلویزیون‌ہای افغانستان»۔
33. واعظی، «احوال شخصیہ شیعیان، فروع فقہی در کرسی اصول حقوقی»۔
34. «تقریب مذاہب؛ از نظر تا عمل»۔
35. «مؤسسہ خاتم النبیین کابل؛ زمینہ‌ساز تقریب مذاہب اسلامی»۔
36. «محسنی، محمدآصف»۔
37. «اعطای بالاترین نشان علمی افغانستان بہ آیت اللہ آصف محسنی»۔
38. مہریزی، «طرح پژوہشی:علم الحدیث»، ص76۔
39. محسنی، مشرعۃ بحار الانوار، 1426ھ، ج1، ص7۔
40. محسنی، عقاید برای ہمہ، 1373شمسی۔
41. محسنی، تقریب مذاہب:از نظر تا عمل، 1387شمسی۔
42. محسنی، زن در شریعت اسلامی، 1391شمسی۔
43. محسنی، توضیح المسائل سیاسی، 1391شمسی۔
44. محسنی، خصایص خاتم النبیین، 1396شمسی۔

مآخذ

• «آیت اللہ محسنی؛ مبلغ اتحاد شیعہ و سنی»، سائیٹ بی‌ بی‌ سی فارسی، تریخ درج مطلب:8 مرداد 1388 شمسی۔ تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «اعضای شورای علمای شیعہ افغانستان مشخص شدند»، سائٹ حوزہ‌ نیوز، تریخ درج مطلب:8 آبان 1396شمسی۔ تریخ بازدید:16 دتی 1397 شمسی۔
• «اعطای بالاترین نشان علمی افغانستان بہ ‌آیت‌اللہ آصف محسنی»، سائٹ شیعہ‌ نیوز، تریخ درج مطلب:22 مرداد 1386شمسی۔ تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «تاریخچہ مختصر حرکت اسلامی افغانستان»، در صفحہ شورای جوانان حرکت اسلامی در فیس بک، تریخ درج مطلب:14 دسامبر 2014ء، تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «تقریب مذاہب؛ از نظر تا عمل»، سائٹ بنیاد محقق طباطبایی، تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «تلویزیون‌ہای افغانستان»، سائیٹ پیام آفتاب، تریخ درج مطلب:اول فروردین 1387 شمسی۔ تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «تلویزیون‌ہای کابل» Archived 2017-08-19 at the وے بیک مشین، سائٹ آژانس خبری پژواک، تریخ بازدید: 23 مہر 1396شمسی۔
• «حوزہ علمیہ خاتم النبیین کابل-افغانستان» Archived 2013-03-14 at the وے بیک مشین، ویب لاگ حمیداللہ نجم، تریخ درج مطلب:اول دسامبر 2009ء، تریخ بازدید:23 مہر 1396 شمسی۔
• «دربارہ ما» Archived 2017-02-08 at the وے بیک مشین، سایٹ حزب حرکت اسلامی افغانستان، تریخ بازدید: 13 تیر 1395 شمسی۔
• «شیعیان افغانستان را بہتر بشناسیم» Archived 2013-06-10 at the وے بیک مشین، سایٹ خبرگزاری فارس، تریخ درج مطلب: 11 خرداد 1392 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• «گاردین: آیت اللہ محسنی، روحانی سرکش افغانستان»، سائیٹ بی‌ بی‌ سی فارسی، تریخ درج مطلب: 3 اردیبہشت 1388 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• «گفتگوی اختصاصی با آیت اللہ شیخ محمد آصف محسنی» Archived 2020-09-27 at the وے بیک مشین، در پایگاہ اطلاع‌ رسانی رسالات، تریخ درج مطلب: 27 خرداد 1391 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• «مؤسسہ خاتم النبیین کابل؛ زمینہ‌ ساز تقریب مذاہب اسلامی»، سایٹ خبرگزاری تقریب، تریخ درج مطلب: 22 مہر 1388 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• صادقی بلخابی، سید غلام حسین، «محمد آصف محسنی»، سایٹ فرہیختگان تمدن شیعی، تریخ درج مطلب: 12 مہر 1394 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، تقریب مذاہب: از نظر تا عمل، تہران، نشر ادیان، 1387 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، توضیح المسائل سیاسی، کابل، کمیسیون فرہنگی شورای علمای شیعہ افغانستان، 1391 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، خصایص خاتم النبیین، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار حضرت آیت اللہ العظمی محسنی، 1396 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، زن در شریعت اسلامی، کابل، حوزہ علمیہ خاتم النبیین، 1391 شمسی۔
• «محسنی، محمد آصف»، سایٹ دانشنامہ تخصصی کتاب‌ شناسی و زندگی‌ نامہ ویکی‌ نور، تریخ بازدید: 17 دتی 1397 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، عقاید (وظایف عملی و وظایف متقابل) برای ہمہ، اسلام آباد، کمیسیون فرہنگی حرکت اسلامی افغانستان، 1373 شمسی۔
• محسنی، محمد آصف، مشرعۃ بحار الانوار، بیروت، مؤسسۃ العارف للمطبوعات، 1426ھ/2005ء.
• مہدی زادہ کابلی، محمد رئوف مہدی، «محسنی، محمدآصف»، در دانش‌ نامہ آریانا، تریخ درج مطلب: 11 مرداد 1388 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔
• مہریزی، مہدی، «طرح پژوہشی:علم الحدیث»، در مجلہ آینہ پژوہش۔ ش33، تابستان 1374 شمسی۔
• واعظی، حمزہ، «احوال شخصیہ شیعیان، فروع فقہی در کرسی اصول حقوقی»، سایٹ بی‌ بی‌ سی فارسی، تریخ درج مطلب: 18 فروردین 1388 شمسی۔ تریخ بازدید: 23 مہر 1396 شمسی۔

سانچہ:افغانستان وچ تشیع