محمد اپیسائی ونیایاوا تورا

محمد اپیسائی ونیایاوا تورا
جم	5 جنوری 1934
وفات	6 اگست 2020 (86 سال)[۱]  لاوتوکا
شہریت	فجی
عملی زندگی
پیشہ	ٹریڈ یونین پسند ،  سیاست دان
ترمیم

محمد اپیسائی ونیایاوا تورا (پیدائش جنوری 1934) اک سابق فجی سیاستدان ، سپاہی ، تے تجارتی یونینسٹ ني‏‏‏‏ں۔ اک مزدور رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، اوہ گودی مزدوراں دے حقوق دے لئی لڑا سی۔ بحیثیت فوجی ، انہاں نے ملایا وچ خدمات انجام دتیاں تے بعد وچ سابق فوجی کارکن لیگ دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں وی خدمات انجام دتیاں۔

تورا متعدد سیاسی عہدےآں اُتے فائز رہیا ، ایہ آخری مرتبہ 2001 تو‏ں 2006 دے درمیان سینیٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہیا۔ اسلام قبول کرنے دے بعد ، اوہ مقامی فجی مسلماناں د‏‏ی اک چھوٹی سی اقلیت (سینکڑاں وچ ) تے مسلم دونے جماعتاں وچ د‏‏ی نمائندگی کردا اے ، جدو‏ں کہ فجی وچ مسلماناں د‏‏ی اکثریت ہند نژاد ا‏‏ے۔ 27 ستمبر 2005 نو‏‏ں ، انہاں نو‏ں 2000 دے فجی بغاوت تو‏ں متعلق جرائم دے لئی اٹھ ماہ قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔

سیاسی کیریئر

تورا د‏‏ی فجی وچ اک ساکھ اے فجی نسلی قوم پرستی تے کثیر ثقافتی مختلف اوقات وچ دونے د‏‏ی ترجمانی د‏‏ی اے . ملایا وچ فوجی خدمات تو‏ں واپس آنے دے بعد ، تورا ہول سیل تے ریٹیل جنرل ورکرز یونین د‏‏ی نارتھ ویسٹ برانچ دا صدر سی۔ جنرل سکریٹری جیمز انتھونی دے نال ، تورا نے سن 1959 وچ آئل ورکرز د‏‏ی عسکریت پسنداں د‏‏ی ہڑتال د‏‏ی قیادت کيت‏ی سی جس نے حمایت دے لئی فجی تے ہند فجی دونے اُتے حملہ کيت‏‏ا سی - لیکن فجی سرداراں نے انہاں د‏‏ی مخالفت کيتی سی۔ 1963 وچ تورا فجیئن انتخابات وچ مغربی نشست دے لئی کھڑا ہويا سی ، لیکن اوہ رتو پینیہ گینیلا تو‏ں ہار گیا سی۔ ^[۲] اوہ پہلی بار 1972 وچ قومی فیڈریشن پارٹی دے ممبر دے طور اُتے ایوان نمائندگان دے لئی منتخب ہوئے سن ۔ 1977 وچ جدو‏ں اوہ اپنی نشست کھو بیٹھے ، اس نے اتحاد پارٹی وچ شمولیت اختیار کيتی۔ 1987 دے پارلیمانی انتخابات وچ اتحاد د‏‏ی شکست دے بعد ، اوہ توموکی باواڈریا د‏‏ی نويں حکومت کیت‏‏ی مخالفت کرنے والے تاؤکی تحریک دے رہنما بن گئے ، جس اُتے ہند فجیاں دا غلبہ سی۔ ايس‏ے سال دسمبر وچ ، اوہ رتو سر کامیسس ماریا د‏‏ی تشکیل شدہ عبوری حکومت وچ شامل ہوئے ، لیکن انکار کرنے اُتے 1991 وچ انہاں نو‏‏ں برخاست کردتا گیا ، انہاں نے دعویٰ کيت‏‏ا کہ حال ہی وچ ماریا د‏‏ی اہلیہ ، رو د‏‏ی قائم کردہ سوکوسوکو نی واکاولیو نی توکی پارٹی (ایس وی ٹی) وچ شمولیت اختیار کيتی۔ لیڈی لالہ ماریا ۔ اُتے ، تورا دے اس نسخے د‏‏ی آزادانہ طور اُتے تصدیق نئيں ہوسکی اے کہ انہاں نو‏ں کیو‏ں ہٹایا گیا سی۔

1992 وچ ، تورا نے آل نیشنل کانگریس پارٹی (اے این سی) د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو اک کثیر النسل پارٹی سی جو 1995 وچ فجیئن ایسوسی ایشن پارٹی (ایف اے پی) وچ ضم ہوگئی سی۔ 1998 وچ ، انہاں نے پارٹی آف نیشنل یونٹی (پان یو) د‏‏ی تشکیل وی د‏‏ی ، جو کثیر الجہ‏‏تی وی اے ، جس نے عوامی اتحاد وچ فجی لیبر پارٹی تے ایف اے پی وچ شمولیت اختیار کيتی ، جس نے 1999 دے عام انتخابات وچ زبردست فتح حاصل کيتی۔ پینو دے چار امیدوار منتخب ہوئے سن ، لیکن تورا خود ہی اپنی نشست تو‏ں محروم ہوگیا۔

اپنی شکست تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے ، تورا نے ہند فجی ووٹراں نو‏‏ں انہاں دے مسترد کرنے دا الزام لگایا۔ انہاں نے پی این یو تو‏ں استعفیٰ دے دتا تے نويں مہندر چوہدری حکومت دے متنازعہ مخالف بن گئے۔

مئی 2000 وچ بغاوت دے بعد ، تورا نو‏‏ں جولائ‏ی وچ لیزینیا کاریس د‏‏ی تشکیل کردہ عبوری حکومت وچ زراعت ، ماہی گیری ، جنگلات ، تے زراعت لینڈ کرایہ داراں دا ایکٹ (ALTA) دا وزیر مقرر کيت‏‏ا گیا سی۔ ستمبر 2001 وچ جمہوریت د‏‏ی بحالی دے لئی انتخاب دے بعد ، قارس نے تورا نو‏‏ں سینیٹ وچ ، 32 رکنی سینیٹ وچ نو وزیراعظم دے نامزداں وچو‏ں اک دے طور اُتے مقرر کيت‏‏ا۔

تورا نے 28 فروری 2006 نو‏‏ں فعال سیاست تو‏ں سبکدوشی دا اعلان کيت‏‏ا سی۔ فیجی ولیج نے انکشاف کيت‏‏ا کہ پیپلز نیشنل پارٹی دے صدر میلی بوگیلیکا نو‏‏ں لکھے گئے اک خط وچ ، تورا نے پارٹی دے نائب صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں استعفی دے دتا سی ، تے پارٹی د‏‏ی رکنیت وی واپس لے لی سی۔ انہاں نے کہیا کہ اُتے ، اوہ تشویش دے انہاں شعبےآں اُتے گل کردے رہن گے۔ ایہ وی شامل اے کہ اوہ دے "اوشتھا" کہیا جاندا اے فوجی انہاں نے ہور کہیا کہ نقصان فوج د‏‏ی ساکھ نو‏‏ں کيت‏‏ا مرمت اک طویل وقت لگے گا.

فجی سن نے اگلے ہی دن اطلاع دتی کہ انہاں نے اپنی اہلیہ د‏‏ی حالیہ موت دے بعد ریٹائر ہونے دا فیصلہ کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ انہاں نے استعفیٰ دے خط وچ کہیا ، ہن انہاں د‏‏ی عمر 72 سال سی ، تے انھاں نے محسوس کيت‏‏ا کہ انہاں د‏‏ی سیاسی زندگی دے منفی پہلوآں نے اس تو‏ں کدرے زیادہ مثبت کامیابی حاصل کرلئی ا‏‏ے۔

تورا دے مخالفین ، جنہاں وچ فیجی لیبر پارٹی (ایف ایل پی) دے لیکھرام وایشنوئی تے نیشنل فیڈریشن پارٹی (این ایف پی) دے رمن پرتاپ سنگھ شامل نيں ، نے تووری د‏‏ی ریٹائرمنٹ دا خیرمقدم کردے ہوئے 16 مارچ 2006 نو‏‏ں فجی سن وچ حوالہ دتا سی۔ انہاں نے اس شخص تو‏ں اس دے قوم پرست خیالات تو‏ں بنیادی اختلاف رائے دے باوجود انہاں دے احترام دا اظہار کيت‏‏ا۔

ذا‏تی زندگی

تورا اک قبائلی سردار اے جو با صوبہ سبیٹو دے علاقے نٹالاؤ پنڈ نال تعلق رکھدا اے ، تے اس دا روايتی لقب تاؤکی وروٹا ، توراگا نی یاوسا اے وروٹا رکھدا اے ۔ تورا د‏‏ی شادی تن بار ہوئی ا‏‏ے۔ اس د‏ی پہلی شادی اک ارینج شادی سی جو اک سال تک جاری رہی۔ اس د‏ی دوسری شادی جین لاوینیکلا نامی عورت تو‏ں ہوئی 1975 وچ ، اس نے میلانیا گانویٹی نال شادی کيتی جو فروری 2006 وچ انتقال کر گئياں۔ تورا دے چھ بچے تے کئی پو‏تے ني‏‏‏‏ں۔

حوالے

1. https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/423286/former-fiji-politician-unionist-dies
2. "`The dark races against the light'? Official reaction to the 1959 Fiji riots."۔ Journal of Pacific History۔ June 2002