وزیر محمد (پیدائش: 22 دسمبر 1929ء جوناگڑھ، گجرات، بھارت) اک پاکستانی کرکٹ کھلاڑی نيں [۱] جو پاکستان کرکٹ دی تریخ وچ منفرد مقام دے حامل محمد برادرانہاں وچوں اک نيں حنیف محمد عظیم بیٹسمین، مشتاق محمد عمدہ بیٹسمین تے کامیاب کپتان، صادق محمد سٹائلش اوپنر تے رئیس محمد لیکن انہاں وچ سب توں وڈے وزیر محمد جنہاں نوں بوہت گھٹ لوک جاݨدے نيں۔
وزیر محمد، حنیف محمد، مشتاق محمد، صادق محمد چار بھائیاں نے ٹیسٹ کرکٹ وچ پاکستان دی نمائندگی کيتی۔ پنجويں رئیس محمدنے فرسٹ کلاس کرکٹ کھیلی، ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی بننے دی منزل دے نیڑے پہنچے، کپتان عبدالحفیظ کاردار نے 1955ء وچ انڈیا دے خلاف ڈھاکہ ٹیسٹ شروع ہوݨ توں اک دن پہلے، رئیس محمد نوں ایہ نوید جانفزا سنائی کہ اوہ کل دے ٹیسٹ وچ ٹیم دا حصہ ہوݨ گے لیکن میچ شروع ہوݨ توں پہلے اوہ ڈراپ کرکے بارہويں کھلاڑی بنادیے گئے۔ اس ناانصافی دی کدی تلافی نہ ہوسکی۔حنیف محمد عظیم بیٹسمین، مشتاق محمد عمدہ بیٹسمین تے کامیاب کپتان، صادق محمد سٹائلش اوپنرتھے لیکن بھائیاں وچ سب توں وڈے وزیر محمد دا چرچا کم ہوݨ دی بنیادی وجہ تاں اایہی اے کہ کرکٹ دے میدان وچ انہاں دی کارکردگی چھوٹے بھائیاں دی بہ نسبت فروتر اے۔ دوسرے اوہ 45 برس توں انگلینڈ وچ مقیم نيں، اس عرصے وچ کرکٹ توں متعلق کوئی ذمہ داری وی انہاں نوں نئيں سونپی گئی۔22 دسمبر 1929ء نوں جونا گڑھ وچ اکھ کھولنے والے وزیر محمد نے پاکستان دی طرف توں 20 ٹیسٹ کھیلے۔ قومی ٹیم دی چند ابتدائی يادگار کامیابیاں وچ انہاں دا اہم کردار رہیا جس اُتے انہاں نوں ناز اے۔
اگست 1954ء وچ پاکستان کرکٹ ٹیم نے انگلینڈ نوں، اس دی سرزمین پر، اوول ٹیسٹ وچ شکست دے کے دنیا نوں حیران کر دتا۔ اس میچ دے اصل ہیرو صحیح معنےآں وچ فضل محمود سن جنھاں نے بارہ وکٹاں حاصل کیتیاں۔ لیکن اس جِت وچ وزیر محمد دے کردار نوں نظر انداز نئيں کيتا جاسکدا۔ میزبان ٹیم پہلی اننگز وچ 130 رنز بناکر ڈھیر ہو گئی تاں پاکستان نے تن رنز دی برتری دے نال دوسری اننگز دا آغاز کيتا۔ 82 دے سکور اُتے پاکستان دے اٹھیا کھلاڑی پویلین لوٹ گئے۔ اس نازک صورت حال وچ وزیر محمد نے ذو الفقار احمد دے نال مل کے 58 رنز جوڑے۔ اس دے بعد آخری وکٹ دی شراکت وچ محمود حسین دے نال مجموعی سکور وچ قیمتی 24 رنز دا وادھا کيتا۔ اتفاق توں پاکستان اِنّے ہی رنز توں ایہ میچ جِتیا۔ وزیر محمد 42 رنز بناکر ناٹ آٹ رہے۔ ایہ ٹیسٹ میچ وچ پاکستان دی طرف توں سب توں ودھ انفرادی سکور سی۔اس میچ وچ وزیر محمد توں دو تن دفعہ کیچ وی ڈراپ ہويا۔
اس حوالے توں مزے دا اک قصہ پاکستانی وکٹ کیپر امتیاز احمد نے سناتے نيں۔ انہاں دے بقول میچ وچ اک مرحلے اُتے کامپٹن نے شاٹ کھیلا تاں گیند فضا وچ بلند ہوئی، فیلڈر دے پاس اسنوں ہتھوں وچ محفوظ کرنے دے واسطے مناسب وقت سی، وزیر محمد کیچ پھڑنے دے لئی حرکت وچ آئے تاں ساتھی کھلاڑی کہنے لگے کہ وزیر! خدا دا واسطہ اے، کیچ پھڑ لینا، ملک دی عزت دا سوال اے۔ لیکن کیچ تاں خیر اوہ کیہ کردے گیند انہاں دے ہتھوں وچ آنے دی بجائے ماتھے توں جا ٹکرائی۔1956ء وچ پاکستان نے آسٹریلیا نوں پہلی دفعہ ٹیسٹ میچ ہرایا۔ کراچی وچ میٹنگ وکٹ اُتے مہمان ٹیم پہلی اننگز وچ 80 رنز بنا پائی۔ پاکستان ٹیم دے 70 اُتے پنج کھلاڑی آٹ ہو گئے جس دے بعد وزیر محمد نے کپتان عبدالحفیظ کاردار دے نال مل کے ٹیم نوں مشکل صورت حال توں کڈیا تے 67 رنز دی عمدہ اننگز کھیلی۔ حنیف محمد تے وزیر محمد دے لئی 1958ء دا دورہ ویسٹ انڈیز بہت بارآور ثابت ہويا۔ حنیف محمد نے برج ٹان ٹیسٹ وچ 337 رنز دی تاریخی اننگز کھیلی جسنوں ٹیسٹ میچ بچانے دی عظیم ترین کوشش کہیا جاندا اے۔ اس سیریز وچ پاکستان نے پورٹ آف سپین وچ میزبان ٹیم نوں اک اننگز توں شکست دتی تاں اس تاریخی کامیابی وچ وزیر محمد دی 189 رنز دی شاندار اننگز نے کلیدی کردار ادا کيتا۔ ایہ اس ٹیسٹ میچ دی اکلوتی سنچری تھی۔کنگسٹن ٹیسٹ وچ وی اوہ سنچری بنانے وچ کامیاب ہوئے۔ جارج ٹان ٹیسٹ وچ 97رنز دے نال ناٹ آٹ رہے۔ویسٹ انڈیز وچ انہاں دی کارکردگی دے پیش نظر امید اایہی سی کہ اوہ حنیف محمد دے نال ہور کئی سال ٹیم دا حصہ رہن گے لیکن افسوس ایسا نہ ہو سکا۔ اوہ اپنی فارم برقرار نہ رکھ سکے تے انہاں دی کارکردگی دا گراف بتدریج تھلے آندا گیا۔ ویسٹ انڈیز دے دورے دے بعد چار ٹیسٹ میچ کھیل سکے۔ 1959ء وچ انہاں نے ڈھاکہ وچ آسٹریلیا دے خلاف آخری ٹیسٹ کھیلا۔ 1963ء وچ انہاں نوں نوجوان کھلاڑیاں اُتے مشتمل انگلینڈ دا دورہ کرنے والی پاکستان ایگلٹس ٹیم دا کپتان مقرر کيتا گیا۔اس دورے توں انہاں دی کپتانی وچ کئی ایداں دے نوجوان کھلاڑیاں نوں گروم ہوݨ دا موقع ملیا جنھاں نے اگے چل کے کرکٹ وچ ناں کمایا۔ اس ٹیم وچ انہاں دے چھوٹے بھائی مشتاق محمد تے صادق محمد وی شامل سن ۔ صادق محمد فطری طور اُتے سجے ہتھ دے بیٹسمین سن لیکن کرکٹ وچ اپنے ابتدائی برساں وچ وزیر محمد دی ہدایت اُتے انہاں نے کھبے ہتھ توں بیٹنگ شروع کردتی تاں انہاں دی کارکردگی وچ خاصی بہتری آئی[۲]
وزیر محمد نے اک انٹرویو وچ دسیا کہ اس زمانے وچ کھبے ہتھ توں کھیڈݨ والے بوہت گھٹ سن، اس لئی فرسٹ کلاس کرکٹ وچ بولراں نوں ایداں دے بیٹسمیناں نوں بولنگ کرانے دا ودھ تجربہ وی نئيں سی، تاں اس دا فائدہ وی صادق محمد نوں ہويا۔وزیر محمد دے خیال وچ انہاں دے بھائی رئیس محمد بھائیاں وچ سب توں سٹائلش بیٹسمین سن ۔ انہاں دے ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی نہ بننے دا انہاں نوں افسوس اے ۔حنیف محمد دے نال اوہ قومی ٹیم وچ کھیلے۔ ڈومیسٹک کرکٹ وچ انہاں دے کپتان رہے۔ حنیف محمد نے 1959ء وچ فرسٹ کلاس کرکٹ وچ کراچی دی طرف بہاولپور دے خلاف 499 رنز بناکر ڈان بریڈمین دے 452 رنز دا ریکارڈ توڑیا۔ اوہ اپنی اس اننگز دا کریڈٹ وزیر محمد نوں دیندے جو کراچی دی ٹیم دے کپتان سن ۔ اک قومی اخبار نوں انٹرویو وچ انھاں نے دسیا، وزیر بھائی ٹیم دے کپتان سن ۔ ميں نے تن سو کر لئی توکہنے لگے، تسيں نے بریڈ مین دا ریکارڈ توڑنا اے۔ ميں نے کہیا حالے ڈیڑھ سو باقی نيں، ایہ کِداں ہوئے گا؟ کہنے لگے جداں کھیل رہے ہو تسيں کر لو گے، بس فٹ تے ریلکس رہوئے۔ مینوں فٹ رکھنے دے لئی انھاں نے میری مالش وی کيتی۔حنیف محمد نے 1959ء وچ ڈان بریڈ مین دا ریکارڈ توڑیا، اوہ اپنی اس اننگز دا کریڈٹ وزیر محمد نوں دیندے سن وزیر محمد کرکٹ دے بارے وچ معلومات دا خزینہ نيں جس دی وجہ توں حنیف محمد دے بقول انہاں نوں وزڈن کہیا جاندا۔ حنیف محمد نے اپنی آپ بيتی وچ لکھیا اے کہ وزیر محمد نويں ٹیلنٹ دے پارکھ سن، اس لئی جدوں کسی باصلاحیت نوجوان دے کھیل توں متاثر ہُندے، اس دے بارے وچ کراچی کرکٹ ایسوسی ایشن دے صدر مظفر حسین نوں آگاہ کردے۔ پاکستان دے ممتاز وکٹ کیپر وسیم باری دے ٹیلنٹ نوں وی سب توں پہلے انہاں نے پہچانا تے حنیف محمد تے مظفر حسین نوں مطلع کيتا۔
وزیر محمد نے 20 ٹیسٹ میچاں دی 23 اننگز وچ 4 دفعہ ناٹ آئوٹ رہ کے 801 رنز بنائے۔ انہاں دا سب توں ودھ سکور 189 سی۔ انہاں نے 2 سنچریاں تے 3 نصف سنچریاں دی مدد توں 27.62 دی اوسط حاصل کيتی جدوں کہ 105 فرسٹ کلاس میچاں دی 148 اننگز وچ 26 بار ناٹ آئوٹ رہ کے انہاں نے 40.40 دی اوسط توں 4930 رنز سکور کيتے۔ 11 سنچریاں تے 26 نصف سنچریاں وی انہاں دے ریکارڈ دا حصہ نيں[۳]
سال 1969ء وچ عبدالحفیظ کاردار نے حنیف محمد اُتے ریٹائرمنٹ دے لئی دباو ڈالیا۔ وزیر محمد اودوں سلیکٹر سن ۔ کاردار چاہندے سن کہ اوہ حنیف محمد نوں ریٹائر ہوݨ اُتے آمادہ کرن لیکن انہاں نے ایہ کہہ کے انکار کر دتا کہ انہاں دے بھائی حالے ہور تن چار سال کرکٹ کھیل سکدے نيں۔ البتہ کاردار دی سوچ توں حنیف محمد نوں وزیر محمد نے بھاری دل توں آگاہ کر دتا۔ وزیر محمد دی عمر ترانوے برس توں ودھ ہو گئی اے۔ ایويں اوہ پاکستان دے سب توں عمر رسیدہ ٹیسٹ کرکٹ کھلاڑی نيں۔ تے اودوں انگلینڈ وچ اک باوقار زندگی گزار رہے نيں۔ فرصت دے اوقات وچ باغبانی کردے نيں تے ٹی وی اُتے کرکٹ میچ دیکھدے نيں[۴]