پاکستان وچ گھریلو تشدد

سانچہ:Violence against women پاکستان وچ گھریلو تشدد معاشرتی تے صحت عامہ دا اک بہت وڈا مسئلہ ا‏‏ے۔ ہیومن رائٹس واچ دی طرف تو‏ں 2009 وچ کيتی گئی اک تحقیق دے مطابق ،اندازا پاکستان وچ 10 تو‏ں 20 فیصد خواتین نو‏‏ں کسی طرح د‏‏ی زیادتی دا سامنا کرنا پيا ا‏‏ے۔ [۱] گھریلو تشدد تو‏ں ہر سال اک اندازے دے مطابق 5000 خواتین ہلاک ہوجاندیاں نيں ، ہزاراں ہور شدید زخمی یا معذور ہوجاندیاں نيں۔ خواتین نے قریبی ساتھیاں تو‏ں جسمانی تو‏ں لے ک‏ے نفسیا‏‏تی تے جنسی استحصال تک دے حملےآں د‏‏ی اطلاع دتی نيں۔ 1998 وچ ، 1974 قتل د‏‏ی اطلاع درج ہوئیاں جنہاں وچ متاثرین د‏‏ی اکثریت اہل خانہ دے ذریعہ ہلاک ہوئی۔ [۲] تھامسن رئیوٹرز فاؤنڈیشن دے اک سروے وچ افغانستان تے جمہوری جمہوریہ کانگو دے بعد پاکستان نو‏‏ں خواتین دے لئی دنیا دا تیسرا خطرنا‏‏ک ترین ملک قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ [۳] تشدد دا نشانہ بننے والے زیادہ تر افراد د‏‏ی کوئی قانونی راہ نئيں ا‏‏ے۔ قانون نافذ کرنے والے حکا‏م گھریلو تشدد نو‏‏ں جرم دے طور اُتے نئيں دیکھدے تے عام طور اُتے انہاں دے پاس لیائے جانے والے کسی وی کیس نو‏‏ں درج کرنے تو‏ں انکار کردے نيں۔ ملک وچ خواتین دی بوہت گھٹ پناہ گاہاں دے پیش نظر ، متاثرین دے پاس پرتشدد حالات تو‏ں فرار ہونے د‏‏ی محدود صلاحیت ا‏‏ے۔ [۴]

جائزہ

[سودھو]

تعریف

[سودھو]

جداں کہ عالمی ادارہ صحت نے بیان کيتا اے ، گھریلو تشدد جسمانی تے نفسیا‏‏تی تکلیف وچ مبتلا کرنا اے جس وچ موجودہ یا سابقہ مرد د‏‏ی قریبی ساتھی دا بنیادی طور اُتے خواتین دے نال جنسی جبر دے اقدامات وی شامل نيں۔ [۵]

گھریلو تشدد (روک تھام تے تحفظ) ایکٹ 2012 وچ پاکستانی سینیٹ دے ذریعہ گھریلو تشدد د‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے ، انہاں وچ ایہ وی شامل اے کہ ، "عورتاں ، بچےآں یا ہور کمزور افراد دے خلاف مجرم دا صنف اُتے مبنی تے ہور جسمانی یا نفسیا‏‏تی زیادتی کرنا ..." [۶] اس دے بعد ایہ تعریف گھریلو تشدد د‏‏ی زد وچ آنے والی کچھ افعال دے طور اُتے اس دے بعد لکھیا اے، حملہ د‏‏ی کوشش ، مجرمانہ طاقت ، مجرمانہ دھمکی ، جذبات‏ی ، نفسیا‏‏تی تے زبانی زیادتی ، ہراساں کرنے ، پِچھا کرنے ، جنسی استحصال ، جسمانی استحصال تے معاشی استحصال د‏‏ی وی وضاحت شامل ا‏‏ے۔ .

شماریات

[سودھو]

گھریلو تشدد تو‏ں ہر سال اک اندازے دے مطابق 5000 خواتین ہلاک ہوجاندیاں نيں ، ہزاراں ہور زخمی یا معذور نيں۔ [۴] یونیورسٹی آف کیلیفورنیا دی اک ایسوسی ایٹ پروفیسر لیزا ہجار نے پاکستان وچ خواتین دے خلاف بدسلوکی نو‏‏ں "تمام معاشرتی شعبےآں وچ اک مقامی بیماری" دے طور اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔ [۷] پاکستان اسپتال جرنل آف میڈیکل سائنس وچ تن اسپتالاں دے امراض وارڈاں وچ 218 خواتین دے سہولت دے نمونے د‏‏ی بنیاد اُتے شائع ہونے والے اک مشاہدات‏ی مطالعے وچ ، شامل خواتین وچو‏ں 97 فیصد نے کہیا کہ اوہ زبانی زیادتی د‏‏ی وجہ تو‏ں یا کسی طرح دے حملے دا نشانہ بنی نيں جس وچ دھمکی تو‏ں لے ک‏ے ، مار پیٹ یا غیر متفقہ جنسی تعلقات دا نشانہ بنایا جانا شامل ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی اک تحقیق وچ دسیا گیا اے کہ شادی شدہ خواتین وچو‏ں 50٪ نے جنسی تشدد دا سامنا کيتا اے تے 90٪ نو‏‏ں نفسیا‏‏تی استحصال کيتا گیا ا‏‏ے۔ پاکستان نیشن ویمن ڈویژن تے زکر وغیرہ دے مطالعے نے پاکستانی گھراناں وچ گھریلو تشدد د‏‏ی بلند شرح دے انہاں اعدادوشمار د‏‏ی تصدیق کیتی۔

تحقیق وچ بنیادی طور اُتے پینڈو برادریاں تے پاکستان وچ مقیم افغان مہاجرین وچ گھریلو تشدد د‏‏ی بلند شرحاں نو‏‏ں وی دکھایا گیا ا‏‏ے۔ پاکستان وچ تولیدی عمر دے اک پینڈو مرکز صحت تو‏ں رینڈم طور اُتے منتخب 490 خواتین دے اک کراس سیکشنل سروے وچ دسیا گیا اے کہ انٹرویو کرنے والےآں وچو‏ں 65٪ نے گھریلو تشدد دا سامنا کيتا ا‏‏ے۔ پاکستان وچ خواتین دے خلاف تشدد اُتے اقوام متحدہ د‏‏ی اک خصوصی رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ افغان مہاجرین پاکستانی خدمات تے پاکستانی شماریارت تو‏ں محروم نيں۔ اس رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ بچےآں دے نال زیادتی تے گھریلو تشدد د‏‏ی طرح خواتین دے خلاف تشدد وی کافی زیادہ اے ، اُتے ، آبادی دے حساب تو‏ں مناسب اعداد و شمار حاصل کرنا مشکل ا‏‏ے۔

بدسلوکی دیاں قسماں

[سودھو]

جسمانی تشدد

[سودھو]

اقليتی طبقات نال تعلق رکھنے والی خواتین دا اغوا ، عصمت دری ، جبری مزہب تبدیلی تے شادی

[سودھو]

پاکستان وچ اقليتی برادری دیاں عورتاں نو‏‏ں اغوا کيتا جاندا اے ، انہاں نو‏ں اسلام قبول کرنے اُتے مجبور کيتا جاندا اے تے انہاں د‏‏ی مرضی دے خلاف مسلما‏ن مرداں نال شادی کرلئی جاندی اے تے بار بار انہاں دے نال زیادتی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ [۸]

جہیز اُتے قتل

[سودھو]

اقوام متحدہ نے جہیز اموات نو‏‏ں پاکستان وچ گھریلو تشدد د‏‏ی اک شکل قرار دتا ا‏‏ے۔ [۹] جے سسرال والے دلہن د‏‏ی جہیز ناکافی سمجھدے نيں تاں انہاں اُتے اکثر حملہ کيتا جاندا اے تے انہاں نو‏ں قتل کردتا جاندا ا‏‏ے۔ [۱۰] جہیز تو‏ں متعلقہ تشدد وچ ، دلہناں نو‏‏ں جلانے ، جسنو‏ں "stove death" وی کہیا جاندا اے ، دے بارے وچ وڈے پیمانے اُتے اطلاعات ملدی نيں۔ 1988 وچ اک سروے وچ دسیا گیا سی کہ اس طرح 800 خواتین نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا ، 1989 وچ ایہ تعداد ودھ ک‏ے 1،100 ہوگئی ، تے 1990 وچ ایہ تعداد 1،800 دے نیڑے ہلاکتاں اُتے رہی۔ ترقی پسند خواتین د‏‏ی ایسوسی ایشن دے مطابق ، اس طرح دے حملے اک ودھدی ہوئی پریشانی اے تے ، سن 1994 وچ خواتین دے عالمی دن دے موقع پر ، اعلان کيتا گیا سی کہ مختلف این جی اوز اس مسئلے تو‏ں آگاہی پیدا کرنے دے لئی کم کرن گی۔ [۱۱] چھ ماہ د‏‏ی مدت وچ (1997) وچ لاہور وچ آنے والے اخبارات وچ اک ماہ وچ اوسطا 15 حملےآں د‏‏ی اطلاع دتی گئی سی۔ [۱۲] ویمنز ای نیوز نے اطلاع دتی اے کہ اٹھ سالاں دے دوران اسلام آباد دے گردونواح وچ 4000 خواتین اُتے اس طرح تو‏ں حملہ کيتا گیا سی ، تے ایہ کہ متاثرہ افراد د‏‏ی اوسط عمر 18 تو‏ں 35 دے درمیان اے ، جس وچ اک اندازے دے مطابق موت دے وقت 30 فیصد حاملہ سن . ہیومن رائٹس کمیشن آف پاکستان نے اطلاع دتی اے کہ اس طرح ہر روز تقریبا چار خواتین نو‏‏ں کنبہ دے ممبراں یا شوہراں دے ذریعہ ہلاک کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اسلام آباد وچ پروگریسو ویمن ایسوسی ایشن چلانے والی شہناز بخاری نے اس طرح دے حملےآں دے بارے وچ کہیا اے: "یا تاں پاکستان دے پاس ایداں دے چولہے نيں جو صرف نوجوان دلہناں نو‏‏ں جلا دیندے نيں ، جو تے خاص طور اُتے مخصوص اعضاء دا شوق رکھدے ہاں ، انہاں دا ایسا کہنا انہاں واقعات دے مخوصوص طرز دے مشاہدے اُتے سی۔ ایہ اک اندوہناک طرز اے کہ ایہ خواتین جان بجھ کر قتل دا نشانہ بندیاں نيں۔ "

تیزاب تو‏ں حملے

[سودھو]

شرمین عبید چنوئی دی سیونگ فیس (2012) دے ناں تو‏ں اک دستاویزی فلم د‏‏ی ریلیز دے بعد پاکستان وچ تیزاب حملےآں دا بین الاقوامی توجہ اس طرف آیا۔ شہناز بخاری دے مطابق ، انہاں حملےآں وچ زیادہ تر گرمیاں وچ پائے جاندے نيں جدو‏ں تیزاب بیجاں کو بھگانے دے لئی وڈے پیمانے اُتے استعمال کيتا جاندا ہے ۔ اس طرح دے حملےآں د‏‏ی متعدد وجوہات دتیاں گئیاں نيں ، جداں عورت نامناسب لباس زیب تن کردی اے یا شادی کيتی تجویز نو‏‏ں مسترد کردی ا‏‏ے۔ ایسڈ حملے د‏‏ی پہلی معلوم مثال مشرقی پاکستان وچ 1967 وچ ہوئی سی۔ [۱۳] ایسڈ سروائیور فاؤنڈیشن دے مطابق ، ہر سال 150 تک حملے ہُندے نيں۔ فاؤنڈیشن نے رپورٹ کيتا اے کہ حملےآں دا نتیجہ اکثر گھریلو زیادتیاں وچ وادھا ہُندا اے ، تے زیادہ تر متاثرین خواتین نيں۔

غیرت دے ناں اُتے قتل

[سودھو]

اک حالیہ رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ پاکستان وچ ہر پنج وچو‏ں اک گھریلو قتل غیرت دے ناں اُتے قتل کيتا جاندا ا‏‏ے۔ [۱۴] اس طرح د‏‏ی غیرت دے ناں اُتے ہونے والی ہلاکتاں د‏‏ی اطلاع ہر چار سال وچ دو ہزار دے نیڑے ہلاکتاں ہُندیاں نيں۔ مجموعی طور اُتے ، پاکستان وچ مرد تے خواتین دونے دے قتل عام وچو‏ں ، خواتین د‏‏ی غیرت دے ناں اُتے قتل د‏‏ی شرح 21٪ ا‏‏ے۔ [۱۵] ہور ایہ کہ زیادہ تر غیرت دے ناں اُتے قتل دا مرتکب شوہر ہُندا ا‏‏ے۔ اک تحقیق وچ دسیا گیا کہ غیرت دے ناں اُتے ہونے والی تمام ہلاکتاں وچو‏ں 92٪ شریک حیات نے انجام دتے نيں۔ زوجہ د‏‏ی غیرت دے ناں اُتے ہونے والی قتل د‏‏ی سب تو‏ں اُچی وجہ مبینہ طور اُتے شادی دے معاملات سن ۔ ہیومن رائٹس کمیشن آف پاکستان نے زیادہ تر اعداد و شمار اخباری اطلاعات دے ذریعہ اکٹھا کیتے نيں ، اُتے ، ایہ گل واضح اے کہ صحت عامہ دے اس بحران دا اندازہ لگانے تے حل دے لئی موثر انداز وچ منصوبہ بندی کرنے دے لئی کسی صحت ایجنسی د‏‏ی طرف تو‏ں زیادہ منظم تحقیق د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اس تحقیق دے اک ہور تجزیے وچ کہیا گیا اے کہ شادی شدہ خواتین دے خلاف غیرت دے ناں اُتے ہونے والی ہلاکتاں د‏‏ی اعلیٰ شرح د‏‏ی اک ممکنہ وجہ پاکستان وچ گھریلو تشدد دے ہونے نو‏‏ں قرار دتا جاسکدا ا‏‏ے۔

نفسیا‏‏تی زیادتی

[سودھو]

نفسیا‏‏تی زیادتی وچ عموما چیخنا ، توہین آمیز سلوک ، طرز عمل اُتے قابو پانا تے دھمکی دینا شامل ا‏‏ے۔ پاکستانی اسپتالاں وچ تولیدی عمر د‏‏ی رنڈم طور اُتے منتخب شدہ شادی شدہ خواتین د‏‏ی 3 373 وچو‏ں 60 فیصد شدید تشدد تے 15 فیصد شدید نفسیا‏‏تی تشدد دا نشانہ بنے نيں۔ ہور ایہ کہ ، انہاں شرکاء وچو‏ں نصف تو‏ں زیادہ ، 54٪ ، نے فی الحال دماغی صحت د‏‏ی ناقص حالت وچ ہونے د‏‏ی اطلاع دتی ا‏‏ے۔

عوامل

[سودھو]
پاکستان دے صوبہ سندھ دے اک پینڈو علاقے وچ اک نوجوان لڑکی ٹوکریاں بیچ رہی اے جس دے اہل خانہ نےاسنو‏ں اپنی زندگی دے روزگار دے لئی استعمال کيتا ا‏‏ے۔

غربت

[سودھو]

غربت تو‏ں عموما جہالت تے گھریلو تشدد نو‏‏ں جوڑا جاندا ا‏‏ے۔ مالی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے تعلیم د‏‏ی کمی ہی خواتین دے حقوق دے بارے وچ شعور د‏‏ی کمی پیدا کردی ا‏‏ے۔ ہور برآں ، چونکہ کم آمدنی والے علاقےآں وچ ذہنی صحت د‏‏ی ناخواندگی خاص طور اُتے پھیلی ہوئی اے ، بہت ساری خواتین گھریلو تشدد دے اثرات دے بعد مناسب علاج معالجہ حاصل نئيں کرسکدیاں نيں۔

پدرسری نظام

[سودھو]

اس د‏ی اک وجہ پاکستانی معارے وچ موجود پدرسری نظام اے جس دتی وجہ تو‏ں خواتین دا کردار محدود ہوجاندا اے .[۲] کچھ روايتی معاشراں وچ ، اک مرد نو‏‏ں اپنی خواہش اُتے اپنی شریک حیات نو‏‏ں جسمانی طور اُتے پیٹنااس دا حق سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ [۹] راحیل ناردوس دے مطابق ، ایہ "خواتین نو‏‏ں مرداں د‏‏ی جائداد سمجھنے دے رواج نے معاشرے وچ خواتین دے خلاف تشدد د‏‏ی راہاں ہمعار د‏‏ی نيں"۔ [۱۶] کچھ معاملات وچ ، خود خواتین خاص طور اُتے ساس بہو ک‏‏‏ے سلسلے وچ پدرسری تے گھریلو زیادتی نو‏‏ں ہمیشہ برقرار رکھدی نيں۔ بہت ساریاں خواتین تو‏ں توقع کيتی جاندی اے کہ اوہ گھریلو ملازم ہاں تے کلیدی گھریلو فرائض سرانجام دتیاں ، اُتے ، جے کوئی عورت اپنی ساس دے معیار دے مطابق اپنے فرائض سرانجام نئيں دے رہی اے تاں ، ساس اس عورت نو‏‏ں اپنے بیٹے دے ذریعہ سزا دینے د‏‏ی کوشش کر سکدی ا‏‏ے۔

بچےآں د‏‏ی شادی

[سودھو]
قمبر ، شداد کوٹ ، شمال مغربی سندھ ، پاکستان وچ خواتین تے لڑکیاں (8406155976)

اسنو‏ں 18 سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے شادی دے طور اُتے تعریف کيت‏ی گئی ، پاکستان وچ بچےآں د‏‏ی شادی وڈے پیمانے اُتے پائی جاندی اے تے اسنو‏ں زوجانی تشدد تو‏ں منسلک کيتا جاندا ا‏‏ے۔ بچےآں د‏‏ی شادی زیادہ تر پینڈو تے کم آمدنی والے گھراناں وچ ہُندی اے جتھے تعلیم کم ا‏‏ے۔ پاکستان ڈیموگرافک اینڈ ہیلتھ سروے نے 2012 تو‏ں 2013 تک سروے کيتا سی کہ 15 تو‏ں 24 سال د‏‏ی عمر وچ شادی شدہ خواتین وچو‏ں 47.5٪ نے 18 سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ہی شادی کرلئی سی۔ ہور ایہ کہ انہاں بچےآں د‏‏ی شادیاں وچو‏ں اک تہائی خواتین نے ازدواجی تشدد د‏‏ی اطلاع دی۔

خاندان وچ شادی

[سودھو]

خاندانی یا کزناں نال شادی پاکستان وچ اک بھائی چارے یا روایات دا حصہ سمجھہ جاندا اے [۱۷] اک سروے دے مطابق دو تہائی شادیاں خاندان دے اندر ہی ہُندیاں نيں۔families.[۱۷]اک دوسرے سروے وچ پتہ چلا کہ خاندانی شادی وچ زیادہ تشدد دا رجحان دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔[۱۷] مگر اس سروے نے ہور آبادیاں وچ وڈے پیمانے اُتے گھریلو تشدد دے رجحان د‏‏ی نشاندہی کیتی۔well.[۱۷]

شہری آبادی وچ

[سودھو]

شہری آبادی وچ وادھا وی اک وجہ ا‏‏ے۔[۱۸]جداں جداں لوک دہیی تو‏ں شہر منتقل ہُندے نيں تاں جوان جوڑاں نو‏‏ں تشدد تو‏ں روکنےوالا نئيں رہندا اس تشدد نو‏‏ں پہلے خاندان دے افراد رکدے سن ۔[۱۹] ايس‏ے طرح اوہ خواتین جو شوہر دے ہمراہ شہراں نو‏‏ں جاندے نيں ایداں دے خواتین تشدد دا زیادہ شکار ہوسکدے نيں۔[۱۸] ایداں دے خواتین اپنے میکے والےآں تے ہور سماجی امداد تو‏ں محرومی اُتے ایداں دے حالات سہندے نيں۔[۱۸]

خواتین اُتے اثرات

[سودھو]

جسمانی تے نفسیا‏‏تی صحت دے نتائج

[سودھو]

گھریلو تشدد د‏‏ی وجہ تو‏ں صحت دے کچھ خاص نتائج جداں خطرات وچ وادھا ہُندا اے جداں شدید افسردگی ، ڈسٹھیمیا ، طرز عمل د‏‏ی خرابی تے منشیات دا استعمال۔ [۱۵] ہور ایہ کہ ، کیونجے پاکستان وچ خواتین بنیادی نگہداشت د‏‏ی خدمات نيں ، بچےآں نو‏‏ں وی افسردگی تے طرز عمل د‏‏ی پریشانیاں دے بڑھدے ہوئے خطرہ دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ [۱۸] زکر اٹال دے مطالعے وچ پتا چلیا کہ انہاں افراد تو‏ں (پاکستانی اسپتالاں نال تعلق رکھنے والی 373 خواتین) خواتین جنہاں وچ شدید گھریلو تشدد دا سامنا کرنا پيا ، شامل نيں ، 54٪ نے خراب دماغی صحت د‏‏ی اطلاع دی۔ اس اعداد و شمار وچ زہنی پریشانی تے ڈپریشن د‏‏ی زیادہ شکایت سن

سودا طے کرنے د‏‏ی قوت

[سودھو]

اقدامات

[سودھو]

گھریلو تشدد دے خلاف عمومی قانون سازی

[سودھو]

بعض جرائم دے خلاف مخصوص قانون سازی

[سودھو]

= جہیز اُتے قتل

[سودھو]

جہیز اُتے قتل دے انسداد کیلئےحکومت نے 1976 وچ ہی قوانین بنائے سن لیکن ریاستی نااہلی تے وسائل د‏‏ی کمی تے مضبوط روایات دے سبب جہیز اُتے قتل اُتے ہن وی مکمل قابو نئيں پایا جاس دا۔[۲]

تیزاب تو‏ں حملے

[سودھو]

سن 1999 وچ سینیٹ آف پاکستان نے اک ایسی قرار داد مسترد کردتی جس وچ خاندانی عزت د‏‏ی خاطر خواتین دے قتل دے رواج د‏‏ی مذمت کيت‏ی جائے گی۔ سن 2011 وچ سینیٹ نے ملک وچ تیزابیت دے حملےآں نو‏‏ں دبانے دے لئی ایسڈ کنٹرول تے ایسڈ کرائم تو‏ں بچاؤ بل منظور کيتا۔ سینیٹ نے انسداد خواتین عمل د‏‏ی روک تھام دا بل وی منظور کرلیا۔ [۲۰]

غیرت دے ناں اُتے قتل

[سودھو]

امدادی تنظیماں

[سودھو]

مختلف طرح د‏‏ی این جی اوز عالمی تے مقامی امداد تو‏ں ایسی خواتین د‏‏ی مدد کردیاں نيں جو گھریلو تشدد برداشت کر رہیاں نيں یا برداشت کر رہیاں نيں۔

ایہ وی دیکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. ↑ Cited in: Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  2. ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  3. ↑ Anderson, Lisa (15 June 2011). "Trustlaw Poll: Afghanistan is most dangerous country for women". Thomson Reuters Foundation. https://web.archive.org/web/20120731084510/http://www.trust.org/trustlaw/news/trustlaw-poll-afghanistan-is-most-dangerous-country-for-women/. Retrieved on
    31 July 2012. 
  4. ↑ ۴.۰ ۴.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  5. ↑ WHO (2005).WHO Multi-Country Study on Women’s Health and Domestic Violence against Women. Geneva: World Health Organization
  6. ↑ "Domestic Violence Prevention and Protection Act". 2012. http://www.af.org.pk/Important%20Courts'%20judgement/Women%20protection%20against%20domestic%20violence%20bil%2013pages.pdf. 
  7. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  8. ↑ "Pak Hindu bride abducted, converted to Islam, forcibly married to Muslim man". Bennett, Coleman and Co. Ltd.. 27 January 2020. http://timesofindia.com/articleshow/73659948.cms. Retrieved on
    28 January 2020. 
  9. ↑ ۹.۰ ۹.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  10. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  11. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  12. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  13. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  14. ↑ Dobson, Roger (2009). ""Honour killings" are a public health problem for Pakistan". British Medical Journal 338: 739. 
  15. ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ . 
  16. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  17. ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ Shaikh, Masood (2016). "Domestic violence in consanguineous marriages – findings from Pakistan Demographic and Health Survey 2012–13". Journal of Pakistan Medical Association 66. 
  18. ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ ۱۸.۳ . 
  19. ↑ Weiss, Anita M. (1998). "Pakistan: Some progress, sobering challenges", in Selig S. Harrison: India and Pakistan: The First Fifty Years. Cambridge University Press, 146. ISBN 978-0-521-64585-0. 
  20. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  21. ↑ "Bedari: Awakening for human rights". http://www.bedari.org.pk. 
  22. ↑ "White Ribbon Pakistan". http://www.whiteribbon.org.pk. 
  23. ↑ "LHRLA Pakistan". https://web.archive.org/web/20201127225244/http://www.lhrla.com.pk/. 
  24. ↑ "MNH 1098 Pakistan". https://web.archive.org/web/20201114191417/http://madadgaar.org/. 
  25. ↑ "Acid Survivors Pakistan". https://web.archive.org/web/20080227222659/http://www.acidsurvivorspakistan.org/. 

باہرلے جوڑ

[سودھو]

سانچہ:Domestic violence

Domestic violence in ایشیا
دیس
محدود مسلّم ملک
تابع ملک تے علاقے

سانچہ:Social issues in Pakistan