یوسف ہمدانی

یوسف ہمدانی
(عربی وچ: يوسف الحمدني)
جم	سنہ 1039   همدان
وفات	4 نومبر 1140 (100–101 سال)  مرو
شہریت	خلافت عباسیہ
عملی زندگی
استاذ	خواجہ عبداللہ انصاری ،  ابو اسحاق شیرازی
تلمیذ خاص	عبد الخالق غجدوانی ،  ابن عساکر ،  خواجہ احمد یسوی
پیشہ	مرشد
شعبۂ عمل	تصوف
ترمیم

خواجہ یوسف ہمدانی سلسلہ نقشبندیہ دے اکابرین تے اہ‏م بزرگاں وچ شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

ناں

یوسف ہمدانی یا ابو یعقوب محمدیوسف بن ایوب ہمدانی دا ناں گرامی یوسف تے کنیت ابویعقوب ا‏‏ے۔

مقام و مرتبہ

خواجہ یوسف بن ایوب ہمدانی علم، عامل،عارف ،زاہد، پرہیز گار، صاحب احوال جلیلہ تے علوم و معارف وچ قدم راسخ رکھدے سن ۔ اپنے وقت وچ یگانہ شیخ سن ۔ آپ د‏‏ی مجلس وچ علماء و فقہاء و صلحاء دا وڈا مجمع ہُندا۔ خراسان وچ مریدین د‏‏ی تربیت آپ اُتے ختم سی۔ آپ د‏‏ی مجلس وچ علما فقہا ،تے صلحاء دا وڈا مجمع رہیا کردا سی جو آپ دے کلام تو‏ں مستفیض ہُندا سی۔ آپ سٹھ سال تو‏ں زیادہ مسند ارشاد پرمتمکن رہ‏‏ے۔ کچھ عرصہ کوہ زرا [مضافات حوزان تو‏ں اے جو خراسان وچ نواح مردِ رود تو‏ں اے ] وچ وی مقیم رہے تے سوائے نماز جمعہ دے کدی باہر نہ نکلدے سن ^[۱]

ولادت

آپ موضع بوزنجرد (ہمدان دے دیہات وچو‏ں شہر سادہ د‏‏ی طرف اک منزل دے فاصلے اُتے واقع اے )ماں 431ھ بمطابق 1039ء وچ پیدا ہوئے ۔"آپ دے آباؤ اجداد ہمدان دے سن "^[۲]

ظاہری علوم دا حصول

اٹھارہ سال د‏‏ی عمر وچ بغداد آئے۔ اوتھ‏ے ابو اسحاق شیرازی تو‏ں فقہ پڑھی۔ قاضی ابو الحسین محمد بن علی بن مھتدی باللہ، ابو الغنائم عبد الصمد بن علی بن مامون تے ابو جعفر محمد بن احمد بن مسلمہ تو‏ں سماع حدیث کیتا تے اصفہان و سمرقند وچ وی سماع کیتا۔

القابات

امام ارباب طریقت،مستغرق در بحر حقیقت،عارف ربانی، پیشوائے قوم۔

باطنی علوم دا حصول

ظاہری علوم دے بعد باطنی علوم د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے،تصوف وچ آپ دتی نسبت شیخ ابو علی فارمدی تو‏ں اے جدو‏ں کہ شیخ عبد اللہ جوینی نیشا پوری تے شیخ حسن سمنانی د‏‏ی صحبت وچ وی رہے تے مقدم الذکر تو‏ں خرقہ پہنا۔ پہلے مرو وچ رہے اوتھ‏ے تو‏ں ہرات آئے فیر مرو چلے گئے و نيں اُتے وصال ہويا۔

شیخ عبد القادر جیلانی د‏‏ی ملاقات

جب شیخ عبد القادر جیلانی تحصیل علم تو‏ں فارغ ہوئے تاں بغداد وچ خواجہ یوسف ہمدانی نال ملاقات ہوئی فرماندے نيں "بغداد وچ اک شخص ہمدان تو‏ں آیا جسنو‏ں یوسف ہمدانی کہندے سن تے کہیا جاندا سی کہ قطب نيں اوہ اک مسافر خانے وچ اترے وچ اوتھ‏ے گیا مگر معلوم ہويا کہ اوہ سرداب وچ نيں اوتھ‏ے گیا تاں مینو‏ں دیکھدے ہی کھڑے ہوئے گئے مینو‏ں اپنے پاس بٹھایا میرے تمام حالات میرے تو‏ں ذکر کیتے تے میری تمام مشکلات نو‏‏ں حل فرمایا فیر فرمایا اے عبد القادر تسيں لوکاں نو‏‏ں وعظ سنایا کرو ميں نے عرض دتی ميں عجمی ہاں فصحائے بغداد دے سامنے کِداں گفتگو کراں ایہ سن کر فرمایا کہ تسيں نو‏‏ں فقہ ،اصول فقہ اختلاف مذاہب،نحو،لغت،تے تفسیر قرآن یاد اے تسيں وچ وعظ کہنے د‏‏ی صلاحیت و قابلیت وی موجود اے بر سر منبر لوکاں نو‏‏ں وعظ سنایا کرو کیونجے وچ تسيں وچ اک جڑ دیکھدا ہاں جو عننیڑے درخت ہوئے جائیگی"^[۳]

کرامات

آپ سید الکاملین صاحب کرامت ولی سن ۔ اک دفعہ اک عورت روندی ہوئی آپ دے پاس آئی تے عرض کیتا کہ فرنگی میرے لڑکے کوپکڑکے لےگئے نيں دعافرمایئے کہ اوہ آجائے۔ آپ نے فرمایا صبرکرو تے گھر واپس جاک‏ے دیکھو تواڈا لڑکاتوگھرماں موجودا‏‏ے۔ اوہ عورت جدو‏ں واپس گھر پہنچی تاں دیکھاواقعی اس کالڑکاگھرماں موجود سی۔ لڑکے تو‏ں حال دریافت کیاتواس نے بتایاماں حالے قسطنطنیہ وچ قیدسی۔ پہرے دار اردگردموجود سن کہ اچانک اک نامعلوم شخص آیا اورمینو‏‏ں اکھ جھپکتے ہی گھر پہنچادتا۔ اس عورت نے آپ دے پاس آکرتمام واقعہ بیان کیتا۔ آپ نے فرمایا تینو‏ں حکم خدا تو‏ں تعجب آتاا‏‏ے۔ اک دفعہ آپ وعظ فرما رہے سن وعظ د‏‏ی تاثیرسے تمام مجمع مسحورسی۔ دو فقہیہ وی حاضرین وچ موجود سن ۔ اوہ ایہ منظربرداشت نہ کرسک‏‏ے تے آپ تو‏ں کہنے لگے چپ رہو کہ تسيں بدعتی ہوئے۔ آپ نے ارشاد کیاتم خاموش رہو کہ توانو‏‏ں موت آنے والی ا‏‏ے۔ چنانچہ اوہ دونے ايس‏ے وقت ايس‏ے جگہ مرگئے۔^[۴]

وصال مبارک

اخیر سفر مبارک ہرات تو‏ں مرو نو‏‏ں آ رہے سن کہ راستے وچ ہرات تے بغشور دے درمیان موضع بامئین وچ بروز دو شنبہ 22 ربیع الاول، 535ھ بمطابق 1140ء وچ وصال فرمایا تے اوتھے دفن ہوئے۔ کچھ عرصہ دے بعد آپ دے مریدین وچو‏ں ابن النجار آپ دے جسد اطہر نو‏‏ں مرو لے گیا تے اوتھ‏ے خطیرہ وچ دفن کیتا جو آپ دے ناں تو‏ں موسوم ا‏‏ے۔^[۵]

فقہی مسلک

فقہا اربعہ وچو‏ں آپ امام الآئمہ سرج الامہ امام ابو حنیفہ دے مقلد تے حنفی سن ۔

تصنیفات

• زبدۃ الحیوۃ،
• منازل السائرین،
• منازل السالکین آپدیاں لکھتاں نيں^[۶]

سانچہ:نامکمل اسلام سوانح

حوالے

1. ضیائے طیبہ
2. سفینۃ الاولیاء صفحہ108
3. بہجۃ الاسرار 396
4. http://www.hazratmuradali.com/_ur/naqshbandia/10%20abdul%20khaliq.htm
5. تذکرہ مشائخ نقشبندیہ محمد نو ر بخش توکلی صفحہ 93 تا 96 مشتاق بک کارنر اردو بازار لاہور
6. نفحات الانس408