د سرچينې کمښت

د سرچينې کمښت د هغې د بيا ډکېدنې په پرتله د سرچينې تېز مصرف دی. طبيعي سرچينې د نوې کېدو وړ او د نوې کېدو ناوړه سرچينو تر منځ وېشل شوي دي. د سرچينو د ذکر شوې هرې بڼې کارونه بې له دې چې د بيا بشپړېدنې کچه يې په پام کې ونيول شي، د سرچينې کمښت ګڼل کېږي. د يوې سرچينې ارزښت په طبيعت کې د هغې د لاسرسي د وړتيا او د سرچينې د تر لاسه کولو د لګښت يوه مستقيمه پايله ده. هر څومره چې يوه سرچينه زياته کمېږي، په همغه اندازه يې ارزښت زياتېږي. د سرچينې د کمښت بېلابېل ډولونه شته، چې: Aquifer کمښت، د ځنګلونو پرې کول، د فوسيلي سون توکو او منرالونو په موخه کان کېندنه، ککړتيا يا د سرچينو ککړېدل، د slash او سوځېدنې کرنيزې عمليې، د خاورې د توږنې عمل او د سرچينې زيات مصرف او د سرچينو پراخه يا له اړتيا پرته کارونه يې تر ټولو زيات پېژندل شوي ډولونه دي. [۱][۲]

د سرچينې کمښت په خورا عام ډول د کرنې، کب نيونې، کان کيندنې، له اوبو نه د ګټې اخيستنې او د فوسيلي سون توکو د مصرف په سرچينه يا حواله کې کارول کېږي. د وحشي ژوو د نفوس کمښت ته defaunation وايي. [۳]

د کمښت محاسبه

[سمول]

د سرچينو د کمښت بندولو په موخه په يوه هڅه کې، نظرپوهان د کمښت د محاسبې له مفهوم سره مخامخ کړي دي. د green accounting په توګه يو څه زيات پېژندل شوې د کمښت محاسبه د مارکېټ په اقتصاد سره پر يو يو مساوي توازن باندې د طبيعت د ارزښت لپاره د حساب موخه لري. د سرچينې د کمښت محاسبه د اړينو سمونونو د اټکلولو په موخه د دوی د کارونې او ورته د لاسرسي وړ طبيعي سرمايې د کمښت له امله له هېوادونو نه چمتو شوي معلومات کاروي. طبيعي پانګه، لکه: د منرالي زېرمو يا د لرګيو د زېرمو غوندې طبيعي سرچينې دي. په ګڼو بېلابېلو اغېزو کې د کمښت د محاسبې عوامل د سرچينې تر کمزورې کېدنې پورې د کلونو شمېر، د سرچينې د استخراج يا تر لاسه کولو لګښت او د سرچينې غوښتنه دي. د سرچينې د را اېستلو صنعتونه په مخ پر وده هېوادونو کې د اقتصادي فعاليت پراخه برخه جوړوي. دا په خپل وار په مخ پر وده هېوادونو کې د سرچينې کمښت او چاپيريالي تنزيل يا تخريب رهبري کوي. نظرپوهان استدلال کوي چې مخ پر وده هېوادونو کې د سرچينې د کمښت محاسبې عملي کول اړينې دي. د کمښت محاسبه د طبيعي سرچينو او ايکوسيستمونو د ټولنيز ارزښت د اندازه کولو غوښتنه هم کوي. د ټولنيز ارزښت اندازه کول د ايکوسيستم خدمتونو په واسطه غوښتل کېږي، چې د کورنيو، ټولنو او اقتصاد لپاره د طبيعت د ګټو په توګه پېژندل شوي دي. [۴][۵][۶]

اهميت

[سمول]

بېلابېلې ډلې شته چې د کمښت محاسبې په برخه کې لېوالتيا لري. چاپېريال پوهان د کمښت محاسبې په برخه کې د داسې يوې لارې په توګه لېوال دي، چې په وخت سره د طبيعي سرچينو کارول وڅاري، حکومتونه ځواب ويونکي وساتي يا د دوی چاپيريالي حالتونه د بل هېواد له چاپيريالي التونو سره پرتله کړي. اقتصادپوهان پر دې د پوهېدولو په موخه غواړي د سرچېنې کمښت محاسبه کړي، چې په مالي ډول تکيه هېوادونه يا شرکتونه څه ډول نه نوې کېدونکې سرچينې دي، ايا دا ګټه اخيستنه او د سرچينو د کمښت په رڼا کې د نوې کېدلو وړ سرچينو ته د بدلولو مالي نيمګړتياوې ساتل کېدلی شي. [۷]

مسئلې

[سمول]

د کمښت محاسبې عملي کول ځکه پېچلي دي، چې لکه د ګاډو، کورونو يا ډوډۍ غوندې د اندازه کولو وړ نه دی. د کار په موخه د کمښت د محاسبې لپاره د طبيعي سرچېنو مناسب واحدونه بايد جوړ شي، نو طبيعي سرچينې د همدې له مخې د مارکېټ اقتصاد کې وده وال يا د ژوندي پاتې کېدو وړ دي. په دې ډول د کولو د هڅې پر مهال بنسټيزې راپورته کېدونکې مسئلې د محاسبې د يوې وړ برخې مشخص کول، د يوه بشپړ ايکوسيستم له ډله یيز طبيعت سره د معاملې د څرنګوالي پرېکړه کول، د ايکوسيستم د سرحدي ليکې انځورول او له يو نه په زياتو ايکوسيستمونو کې د سرچينې د غبرګون پر مهال د ممکنه تکرار د پراخوالي تعريفول دي. ځيني اقتصادپوهان غواړي چې د طبيعت له خوا د چمتو شوو عامه شيانو نه د راپورته کېدونکې ګټې اندازه کول راګډ کړي، مګر په اوسني وخت کې د ارزښت هيڅ مارکېټ شاخصونه نه شته. په نړيواله کچه چاپيريالي اقتصاد د دې وړ نه دی، چې د طبيعي خدمتونو د اندازې واحدونو يو ټولمنلی نظر برابر کړي. [۷]

د منرالونو کمښت

[سمول]

منرالونه، د خوړو، کاليو او کور جوړونې په موخه اړين دي. د متحده ايالتونو د ځمکې پېژندنې (جيولوژيکي) سروې څېړنې د نوې کېدو ناوړه سرچينو ،لکه: منرالونو لپاره په ۲۰ پېړۍ کې يوه ګټوره اوږدمهاله دود يا ميلان وموند، چې د اقتصاد د ناسون او ناغذايي برخې ته د اومو موادو دنننۍ د يوه ستر ورته والي ملاتړ وکړي. يوه بېلګه يې د ټوټه شوې تيږې، شګې او وړو ډبرو زيات مصرف دی، چې په ساختمان کې کارول کېږي. [۸]

د منرالونو په پراخه کچه کارول په صنعتي اوښتون کې نږدې ۱۷۶۰ ز کال په انګيستان کې پيل شو او له همغه وخته يې په تېزۍ سره وده کړې ده. ټکنالوژيکي پرمختګونو انسانانو ته د ژورې کيندنې اجازه، ټيټو پوړونو او له همغه وخته د معدنې تېږو بېلابېلو ډولونو ته لاسرسی ورکړ. په ريښتيني ډول ټول بنسټيز صنعتي فلزونه (مس، اوسپنه، د المونيم خاوره او داسې نور) او د ځمکې لږ پيداکېدونکي منرالونه، د توليد وتنۍ (output) وخت په وخت له خنډونو سره ځکه مخامخ کېږي، چې عرضه پراخه up-front پانګه اچونې رانغاړي او له همدې امله په تقاضا کې تېزې زياتونې ته د ځواب وينې په برخه کې بطي ده. [۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

د ځينو له خوا توليد ته ننوتونکي اټکل شوو منرالونو کمښت، د راتلونکو ۲۰ کلونو په جريان کې:

  • د تېلو عادي منرالونه (۲۰۰۵).
  • د تېلو ټول مايعات (۲۰۱۷)، پخوانۍ تمه: ګاسولين ز).[۱۴]
  • مس (۲۰۱۷). پخوانۍ تمه: مس (۲۰۲۴). د متحده ايالتونو د جيولوژيکي سروې معلومات وړانديز کوي، چې دا خورا ناټکل شوې ده چې د مسو توليد به له ۲۰۴۰ز نه مخکې خپلې لوړې کچې ته ورسېږي. [۱۵]
  • د ډبرو سکاره پر کېلو واټ پر ساعت (۲۰۱۷). پخوانۍ تمه د ټن په نسبت: (۲۰۶۰). [۱۶]
  • جست. په (hydrometallurgy) کې پرمختګونو د سلفايد نه لرونکي جستو زېرمې (چې تر اوسه په پراخه توګه په پام کې نه دي نيول شوي) په پراخه لږ لګښتي زېرمو بدلې کړې. [۱۷][۱۸][۱۹]

د ځينو له خوا توليد ته ننوتونکي اټکل شوو منرالونو کمښت د شته پېړۍ په جريان کې:

  • المونيم (۲۰۵۷).[۲۰]
  • اوسپنه (۲۰۶۸).[۲۰]

ياد اټکلونه کېدای شي د نوو کشفياتو او په نمونه يي ډول د منرالي سرچينو او منرالي زېرمو په اړه د لاسرسي وړ ناسم تعبير شوو نمونه يي معلوماتو کولو له امله بدلون وکړي.

  • فاسفورس (۲۰۴۸). د نړۍ د زېرمو وروستي ٪۸۰ يوازې يو کان(معدن) دی.

تېل

[سمول]

د تېلو لوړ ټکی يا (Peak) هغه دوره ده، چې د نړيوال نفتي رااېستنې تر ټولو لوړه کچه ورته په کې رسېږي او وروسته به ورنه د توليد کچه يو اوږد مهاله کمښت وازمايي. د ۲۰۰۵ ز د هرش راپور (Hirsch report) دې پايلې ته ورسېد، چې له زياتېدونکي تقاضا سره ګډه لږه شوې عرضه به په اغېزناک ډول له نفتو نه د تر لاسه شوو توليداتو نړيوالې بيې لوړې کړي او له ډلې يې زيات اغېزناک به یې د لېږد رالېږد لپاره د مايع سون توکو د لاسرسي وړتيا او بيه وي.

د (Hirsch report) راپور، چې د متحده ايالتونو د انرژي څانګې له خوا يې مالي ملاتړ شوی و، دې پايلې ته ورسېد چې: «د نړۍ د تېلو توليد لوړ ټکي ته رسېدل متحده ايالتونه او نړۍ د بې مخينې خطر مديريتي ستونزې سره مخامخ کوي. همدا چې د تېلو توليد لوړ ټکي ته ورسېږي، د اوبلنو تېلو بيې او د بيو بدلېدنه به په ناڅاپي ډول زياته شي او د وخت له مخې د کمښت پرته به ټولنيز، اقتصادي او سياسي لګښتونه بې مخينې وي. د ژوند يا دوام وړ کمښت اختيارونه د عرضې او تقاضا دواړو اړخونو په اړه شته، مګر د بنسټيزې اغېزې د لرلو په موخه بايد دوی د لوړ ټکي ته د رسېدنې په پرمختګ کې د يوې لسيزې نه زيات نوي رامنځته شوي وي. [۲۱]

د ځنګلونو پرې کول

[سمول]

د ځنګلونو پرې کول په يوه ځنګلي سيمه کې د ونو او نباتاتو د پرې کولو يا سوځولو په واسطه د ځنګلونو له منځه وړل دي. د ځنګلونو د پرې کولو د يوې پايلې په توګه نږدې نيمايي هغه ځنګلونه چې يو ځل يې ځمکه پوښلې ده، ويجاړ شوي دي. دا د زياتو بېلابېلو دليلونو له امله پېښېږي او پر اتموسفير او په ځنګل يا يې د شاوخوا ځمکې پر کيفيت باندې ګڼې منفي پايلې لري. [۲۲]

سرچینې

[سمول]
  1. ↑ Höök, M.; Bardi, U.; Feng, L.; Pang., X. (2010). "Development of oil formation theories and their importance for peak oil" (PDF). Marine and Petroleum Geology. 27 (9): 1995–2004. doi:10.1016/j.marpetgeo.2010.06.005. hdl:2158/777257.
  2. ↑ Depletion and Conservation of Natural Resources: The Economic Value of the World's Ecosystems — How Much is Nature Worth? The Role of Forests and Habitat
  3. ↑ Dirzo, Rodolfo; Hillary S. Young; Mauro Galetti; Gerardo Ceballos; Nick J. B. Isaac; Ben Collen (2014). "Defaunation in the Anthropocene" (PDF). Science. 345 (6195): 401–406. Bibcode:2014Sci...345..401D. doi:10.1126/science.1251817. PMID 25061202. S2CID 206555761.
  4. ↑ Boyd, James (15 March 2007). "Nonmarket benefits of nature: What should be counted in green GDP?". Ecological Economics. 61 (4): 716–723. doi:10.1016/j.ecolecon.2006.06.016.
  5. ↑ Vincent, Jeffrey (February 2000). "Green accounting: from theory to practice". Environment and Development Economics. 5: 13–24. doi:10.1017/S1355770X00000024. S2CID 155001289.
  6. ↑ Banzhafa, Spencer; Boyd, James (August 2007). "What are ecosystem services? The need for standardized environmental accounting units" (PDF). Ecological Economics. 63 (2–3): 616–626. doi:10.1016/j.ecolecon.2007.01.002.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Boyd, James (15 March 2007). "Nonmarket benefits of nature: What should be counted in green GDP?". Ecological Economics. 61 (4): 716–723. doi:10.1016/j.ecolecon.2006.06.016.
  8. ↑ Materials Flow and Sustainability, US Geological Survey.Fact Sheet FS-068-98, June 1998.
  9. ↑ Drielsma, Johannes A; Russell-Vaccari, Andrea J; Drnek, Thomas; Brady, Tom; Weihed, Pär; Mistry, Mark; Perez Simbor, Laia (2016). "Mineral resources in life cycle impact assessment—defining the path forward". Int J Life Cycle Assess. 21 (1): 85–105. doi:10.1007/s11367-015-0991-7.
  10. ↑ Klare, M. T. (2012). The Race for What's Left. Metropolitan Books. ISBN 9781250023971.
  11. ↑ West, J (2011). "Decreasing metal ore grades: are they really being driven by the depletion of high-grade deposits?". J Ind Ecol. 15 (2): 165–168. doi:10.1111/j.1530-9290.2011.00334.x.
  12. ↑ Drielsma, Johannes A; Russell-Vaccari, Andrea J; Drnek, Thomas; Brady, Tom; Weihed, Pär; Mistry, Mark; Perez Simbor, Laia (2016). "Mineral resources in life cycle impact assessment—defining the path forward". Int J Life Cycle Assess. 21 (1): 85–105. doi:10.1007/s11367-015-0991-7.
  13. ↑ Meinert, Lawrence D; Robinson, Gilpin R Jr; Nassar, Nedal T (2016). "Mineral Resources: Reserves, Peak Production and the Future". Resources. 5 (14): 14. doi:10.3390/resources5010014.
  14. ↑ Valero & Valero(2010)による『Physical geonomics: Combining the exergy and Hubbert peak analysis for predicting mineral resources depletion』から
  15. ↑ Valero, Alicia; Valero, Antonio (2010). "Physical geonomics: Combining the exergy and Hubbert peak analysis for predicting mineral resources depletion". Resources, Conservation and Recycling. 54 (12): 1074–1083. doi:10.1016/j.resconrec.2010.02.010.
  16. ↑ Valero, Alicia; Valero, Antonio (2010). "Physical geonomics: Combining the exergy and Hubbert peak analysis for predicting mineral resources depletion". Resources, Conservation and Recycling. 54 (12): 1074–1083. doi:10.1016/j.resconrec.2010.02.010.
  17. ↑ Jenkin, G. R. T.; Lusty, P. A. J.; McDonald, I; Smith, M. P.; Boyce, A. J.; Wilkinson, J. J. (2014). "Ore Deposits in an Evolving Earth" (PDF). Geological Society, London, Special Publications. 393: 265–276. doi:10.1144/SP393.13. S2CID 53488911.
  18. ↑ Hitzman, M. W.; Reynolds, N. A.; Sangster, D. F.; Allen, C. R.; Carman, C. F. (2003). "Classification, genesis, and exploration guides for Nonsulfide Zinc deposits". Economic Geology. 98 (4): 685–714. doi:10.2113/gsecongeo.98.4.685.
  19. ↑ Zinc Depletion
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ Valero, Alicia; Valero, Antonio (2010). "Physical geonomics: Combining the exergy and Hubbert peak analysis for predicting mineral resources depletion". Resources, Conservation and Recycling. 54 (12): 1074–1083. doi:10.1016/j.resconrec.2010.02.010.
  21. ↑ DOE Hirsch Report
  22. ↑ "Global Deforestation". Global Change Curriculum. University of Michigan Global Change Program. January 4, 2006