ښځې په عیسویت کې

په عیسویت کې د ښځو ونډې د عیسویت له لومړیو تر اوسه ډېر توپیر کړی. ښځو په عیسویت کې مهم رول لوبولی په ځانګړې توګه په واده او په رسمي وزارتي بستونو کې د دندې ترسره کولو پرمهال او په بېلابېلو عیسوي ډلو، کلیساګانو او نورو کلیسایي سازمانونو کې. ^[۱]

په ډېرو سازمان شوو کلیسا ګانو کې د رهبرانو په توګه د ښځو د ونډې لوبول منع دي، خو ډېری کلیساګانې اوس د ښځو پر وړاندې د مساواتو (د ښځو او نارینه وو لپاره مساوي ونډه) لیدلوری لري. د روم په کاتولیک او ارتودکس کلیساګانو کې یوازې نارینه وو کولای شول د کشیش او یا هم نورو رهبرانو (د کلیسا په ټاکل کېدونکو رهبرانو، د سیمه ییزو کلیساګانو د مشرانو، فرهنګي غړو) په توګه وټاکل شي؛ یوازې مجرد نارینه کېدلای شي د رهبرۍ په لوړو مقامونو لکه پاپ، معنوي پلار او کاردینال په توګه وټاکل شي. ښځې کولای شي د راهبو او یا هم پاکو باکره ګانو په توګه خدمت وکړي.^[۲][۳][۴]

د پروتستانت یو شمېر اصلي ډلو د وزیرانو (کشیشې) په توګه د ښځو د ټاکلو په برخه کې د خپلو محدودیتونو په راکمولو کار پیل کړی، له دې سره چې یو شمېر نورو لویو ډلو په ځانګړې توګه د جنوبي باپتیست کنوانسیون د دې په غبرګون کې خپل محدودیتونه لا زیات شدید کړي. ډیری کاریزماتیک او پنټیاکاستل کلیساګانې د دې چارو مخکښانې وې کوم چې د جوړښت له پیله یې ښځو ته د تبلیغ اجازه ورکوله.^[۵][۶][۷]

مسیحي دودونه کوم چې پاکان د ځانګړې پاکۍ په لرلو په رسمیت پېژني؛ د دغه دین ښځې له دې ډلې یادوي. د هغو تر ټولو مهمه مریم، د عیسی مور، کومه چې په ټول عیسویت کې ورته ځانګړی درناوی کېږي، په ځانګړې توګه رومن کاتولیزم او ختیځه ارتودوکسی ډلې کوم چې هغه "د خدای د مور" په توګه یادوي.

الهیات

د عیسي مور مریم، ماری مګدلان، ماری بیتنی او د هغې خور مارتا د هغو ښځو له ډلې دي کوم چې د مسیحیت په بنسټ اېښودلو کې یې مهمه ونډه لرله. په هاروارد پوهنتون کې د نوي دور د مطالعاتو او د پخواني مسیحیت پروفیسور کارن ال کینګ لیکلي چې په د په تېرو شلو کلونو په پخواني مسیحیت کې بشپړ ډول بدلون راغلی. ګڼ شمېر ښځې د هغو ښځو په نوملړ کې زیاتې شوې کوم چې د عیسویت په لومړي تاریخ کې یې مهم ونډه لرله. په اصل کې نوی تاریخ د انجیل کتاب له تازه کشفیاتو رامنځ ته شوی، چې په تېرو دورو کې له دې حقیقت څخه سترګې پټې شوې وې.^[۸]

ماری مګدلان د مسیحیت د لومړي خوځښت تر ټولو پیاوړې زده کوونکې او رهبره وه. د عیسویت د لومړۍ حوارینې په توګه د هغې ټاکلو د ښځو د رهبرۍ په برخه کې د معاصرې پوهې په زیاتوالي کې مرسته کړې ده.^[۸]

د نوي دوران انجیلونه، کوم چې د میلادي قرن په وروستۍ څلورمه برخه کې لیکل شوي، تصدیقوي چې ښځې د عیسی له لومړنیو پیروانو څخه وې.

• له هماغه پیل څخه یهودي ښځو زده کوونکو، لکه ماري مګدلان، جووانا او سوسانا له عیسی سره د هغه د مبارزې او تبلیغ په برخو کې مل وې او له خپلو شخصي امکاناتو څخه یې د هغه په ملاتړ کې کار اخیست.

• عیسی په عمومي او خصوصي توګه له ښځو سره خبرې وکړې او هغو ته یې اجازه ورکړه چې د خپل ایمان بېلګې وړاندې کړي. د انجیل دوو روایتونو ته په کتو سره، یوه نامعلومه یهودي ښځه وپوهېده چې د عیسی له خوا وستایل شوه دې استدلال وکړ چې د هغه خدمت یوې خاصې ډلې او خاصو کسانو ته اړوند نه دی، بلکې ټولو هغو کسانو ته اړوندېږي چې ایمان لري. ^{[Mark 7:24-30]}; ^{[Matthew 15:21-28]}
• یوې یهودي ښځې د هغه پښې په عطرو کې ومینځلې او له هغه یې په ځانګړې توګه پالنه وکړه
• عیسی به په مکرر ډول د مری او مارتا کور ته تلو، عادت یې درلود چې له ښځو سره د نارینه وو په څېر ډودۍ وخوري او هغوی ته درس ورکړي.
• کله چې عیسی ونیول شو، ښځې ورسره په کلکه ودرېدې، په داسې حال کې چې د هغو نارینه پلویان پټ شول ښځو هغه تر داره بدرګه کړ
• دا مېرمنې وې چې د قیامت (د دار کولو د مراسمو) لومړنۍ شاهدانې وې، تر ټولو مهمه یې هم مری مګدلان وه. د انجیل دغه روایتونه د هغو مېرمنو رول منعکس کوي کوم چې د عیسی د شاګردانو په توګه د هغه خدمت ته ولاړې وې

لیندا ودهید د خپلو ګڼو کتابونو څخه په یوه کې اشاره کوي چې د ښځو د ونډې په اړه د موضوع رامنځته کېدو لومړنۍ الهیاتي پایه د پیدایښت په کتاب کې ده چې لوستونکي دې پایلې ته رسوي چې ښځینه د نارینه وو تر واک لاندې دي او "د خدای څېره په نارینه وو کې د ښځو په پرتله ډېره ځلېږي". په لاندې برخو کې د نوي دوران نویو الهیاتي باورونو په مسیحیت کې د ښځو د ونډې په تفسیر کې مرسته کړې:

• "ښځې د اولاد لرلو له مخې محافظت ترلاسه کوي، که چېرې دوی د وفا، مینې، پاکۍ او حیا له مخې دوام ورکړي. ^{[1 Timothy 2:15]} "
• "واک د خاوند په لاس کې پاتې دی، ښځه هم د خدای په امر د هغو په اطاعت مکلفه ده. هغه په کور او دولت واک چلوي، جګړې کوي او له خپل ملکیت څخه دفاع کوي... بل پلو ښځه د مېخ په ډول په کور کښيني.... هغه له خپلو ډېرو شخصي چارو هاخوا نه وځي." (لوتر، ویناوې)
• په رښتیا سره، د ښځو کار، دنده او د هغو کړنې د هغه مشارکت عملي کول دي چې یوازې په کې نارینه مخکښ، محرک، وړاندې او الهام بښونکي دي. "(کار بارت، متعصب کشیش)^[۹]

جنسیت او د خدای انځور

بشپړونکي یا Complementarians باور لري چې مسیحي وزیران باید نارینه وي څو له عیسی مسیح څخه نمایندګي وکړي چې د دوی په باور د خدای زوی و او د یو نارینه انسان په توګه یې تجسم پیدا کړی و. اوس موضوع دې ته اړونديږي چې نر او ښځه د خدای په انځور کې رسم شوې، ښځه د نارینه له لارې د خدای تصویر ته لار مومي ځکه هغه ده جوړه کړې او هغه یې لويي ده.^{[۱۰][۱۱][۱۲]}

نوي اندونه (نظریې)

لیندا وود هید څرګندوي:  "له ګڼو هغه ګواښونو څخه چې عیسویت ورسره په نوي مهال کې مخ دی، جنسیتي مساوات دي چې تر ټولو هغو جدي ګواښ دی. د ۱۹مې پېړۍ یو شمېر مسیحي لیکوالانو په کلیسا او ټولنه کې د ښځو پر وړاندې دودیز لید لوري وننګول کوم چې په ټولنه کې وو. یوازې له ۱۹۷۰مې لسیزې وروسته ګڼ نظریات رسمي شول. د غیر مسیحي لیدلورو سربېره په مسیحیت کې د ښځو د ونډې اړوند څلور اصلي لیدلوري عبارت دي له: مسیحي فیمنیزم، مسیحي مساوات غوښتل، بشپړتیايي او د انجیل پلار واکي.^[۱۳][۱۴]

مسیحی فیمنېزم

عیسوي فیمینېستان د عیسویت له لیدلوري فعال فیمینېستي مقام لري. وروستي نسلونه د هغه څه په اړه تجربه لري کوم چې د مسیحي فیمینېزم ټاپه پرې لګېدلې. هغه خوځښت چې د ژوند په هر پړاو یې اغیز لرلی، له عیسویت څخه یو شمېر پخوانیو تفسیرونو د ښځو ونډې ته په درناوي د عیسویانو یو شمېردودونه ننګولي. خو له دې سره، مسیحي فیمینېزم د مسیحیت په اډانه کې د لیبرالیستي نظریو څرګندويي کوي. د مسیحي محافظه کارو مساوات غوښتونکو پر خلاف، مسیحي فیمنېستان لیوالتیا لري چې د درې جنسه وو او د جنین په سقط کې د انتخاب ټاکلو له حق ملاتړ وکړي. د انجیلي او ایکومینال ښځو ډله، چې د نړیوال مسیحي فیمینېزم مهمه ډله بلل کېږي، "د خدای لپاره ټول شموله انځورونو او ژبې" ته ارزښت ورکوي.^{[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]}

سرچينې او ياداښتونه

1. "Women and Christianity". The British Library. Archived from the original on 2023-01-15. نه اخيستل شوی 2021-05-20. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
2. "Southern Baptist Convention > SBC Search". www.sbc.net. نه اخيستل شوی 3 April 2018.^{[مړه لينکونه]}
3. Roebuck, David G. "Loose the Women". Christian History | Learn the History of Christianity & the Church (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2021-06-22.
4. Theology (2015-06-04). "Women in the Pentecostal Movement". Fuller Studio (په انګليسي). نه اخيستل شوی 2021-06-22.
5. "Women and Christianity". The British Library. Archived from the original on 2023-01-15. نه اخيستل شوی 2021-05-20. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
6. Powell, Mark A. Introducing the New Testament. Grand Rapids, Mich.: Baker Academic. 2009. p.337.
7. Stagg, Evelyn and Frank Stagg. Woman in the World of Jesus. Westminster Press, 1978. ISBN 0-664-24195-6
8. King, Karen L. "Women In Ancient Christianity: The New Discoveries".[۱] Accessed 30 July 2015>.
9. Woodhead, Linda (2004). Christianity: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. pp. n.p.
10. C. S. Lewis, "Priestesses in the Church?", God in the Dock, Eerdmans, 1970
11. J. I. Packer (February 1991), "Let's stop making women presbyters", Christianity Today
12. G. L. Bray, "Image of God", New Dictionary of Biblical Theology, IVP, Leicester, 2000
13. For example, Katharine Bushnell, L.A. Starr, Charles H. Pridgeon, Phoebe Palmer, A. J. Gordon, Frances Willard, and many others
14. Woodhead, Linda (2004). Christianity: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. pp. n.p.
15. See About the Evangelical and Ecumenical Women's Caucus, archived from the original on 2011-07-10, نه اخيستل شوی 2008-01-21
16. Randall Herbert Balmer, Encyclopedia of Evangelicalism, Baylor University Press 2004, p. 237
17. Pamela Cochran (2005), Evangelical feminism: a history, NYU Press, ISBN 978-0-8147-1650-2
18. "About EEWC". Eewc.com. Archived from the original on 2011-07-10. نه اخيستل شوی 2010-11-19.