ګانشا په ګردیز کې

ګانشا په ګردیز کې
د شخص مالومات
عملي ژوند
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

د ګردیز ګانشا د هندو خدای، ګانشا هغه مجمسه ده چې په افغانستان کې کابل ته نږدې په ګردیز کې کشف شوې ده. دغه اثر د «هندي-افغان د مکتب د نمونه اي محصول په توګه» ګڼل کېږي. [۱]

دینوي شتمني

[سمول]

ډي. سي. سرکر د همدې مجسمې قدامت شپږمې تر اومې میلادې پېړۍ پورې بولي. په دقیقه توګه او د ډبرلیک پېژندنې له مخې، هغه ډبرلیکونه چې د همدې مجسمې په اړه لیکل شوي دي، د همدې مجمسې قدامت تر اومې پېړۍ پورې رسوي. ځینې لیکوالان دغه مجسمه د کوشان او ګبتا د هنرونو تر منځ په پنځمې یا د څلورمې میلادي پېړۍ پای ته منسوبوي. د ګانشا مجسمه چې د ګردیز ښار په زړه کې کشف شوې ده، نن ورځ د اومې او اتمې میلادي پېړۍ د ترک شاهانو دورې ته اړوند ګڼل کېږي او د هندو شاهي دورې (له نهمې تر لسمې پېړۍ پورې) چې یې کوم وړاندیز شوی، اړوند نه ګڼل کېږي. د همدې نېټې ټاکنه په اصل کې د کاري سبک د تحلیلونو له مخې شوی او د ګانشا دغه مجسمه د مجسمې جوړولو او د کار د ډول له مخې د فندقستان د بودايي خانقا له کارونو سره ډېر زیات ورته والی لري چې قدامت یې هم همدې دورې ته ور ګرځي. [۱][۲]

د ګانشا مجسمه د سوریا له مشهور براهمي (ایزد) مجسمې سره د کالیو او بوټانو له اړخه ورته ده او هم مهاله ګڼل کېږي. د سوریا مجسمه چې د کابل په خیرخانه کې موندل شوې ده د ترک شاهي دورې اومې تر اتمې میلادي پېړۍ ته اړوند ګڼل کېږي. د ودايي دین (براهمنیسم) په ظاهره توګه د ترک شاهانو د حاکمیت په مهال خپل اوج ته رسیدلی و، کوم چې دا خلک د بودايي دین پیروان وو، چې زیات شمېر هنري کارونه هم د هغوی دورې ته چې اومه او اتمه میلادي پېړۍ وه، نسبت ورکول کېږي. [۳][۴]

وروسته له هغه چې په ګردیز کې د ګانشا مجسمه کشف شوه، نو د کابل ښار د سینما پامیر څنګ ته د پیر راتان نات په نوم د هندوانو معبد ته ولېږل شوه.[۵]

ډبرلیک

[سمول]

دغه ډبر لیک د مجسمې په پښه کې حکاکي شوې وه. دغه ډبرلیک د سیداماتریکا په ژبه چې د براهمي ژبې یوه برخه ده، لیکل شوې. [۶][۷][۸]

دغه لویه او ښایسته ماها وینایاکا د مشهور پاچا ساهي یا سري خینګالا له خوا، کوم چې په اتم کال (د هغه د پاچاهي) کې پاراما-بهاتراکا-ماهاراجادهیراجا  او ماها-جیستا-ماسا، سوکلا-پاکسا، ترایوداسي، ویساکا ناکاترا و سمها لانګا وه، وقف کړه. —  – د ګانشا د مجمسې ډبرلیک.

د همدې خینګلا هویت معلوم نه دی. یو له همدې مشهورو خینګلاوو څخه د الخون له سلسلې څخه ده او یوه هغه سیکه چې د هغه د واکمنۍ په مهال ضرب شوې ده هغه د «خینګلا د دیوه شاهي» (( («خدای-پاچا خینګیلا») نښه لري، خو هغه ډېرې لرې دورې یعنې پېنځمې میلادي پېړۍ ته نسبت ورکول کېږي. خینګلا نارندرادیتیا هم له ورته قومیت څخه ده خو د دې خینګلا قدامت اومې میلادې پېړۍ ته رسیږي. [۹]

د اماري احتمال په پام کې نیولو سره، که چېرته د ګانشا قدامت د اتمې پېړۍ نیمايي ونیسو، په ډبرلیک کې درج شوی سري ساهي خیمګاله به په زیات احتمال سره د کابل له ترک شاهي حاکم سره چې په عربي سرچینو کې ترې د خنخیل یا خنجیل نوم اخیستل شوی ورته کس دی، هغه کس چې د یعقوبي روایت له مخې په ۷۷۵ تر ۷۷۸ کې المهدي ته تسلیم شو. له همدې کبله، خنخیل چې په عربي سرچینو کې یې یادوونه شوې، ښايي له ترک-شاهي بو فوزان (勃匐準) سره چې په چینايي سرچینو کې یې یادوونه شوې ده هغه کس وي او په چینايي سرچینو کې راغلي دي چې هغه د فرومو کسارو زوی و او په دقیقه توګه په ۷۴۵ ز کال کې د پاچايي پر تخت کېناست.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

سرچینۍ

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Dhavalikar, M. K. (1971). "A Note on Two Gaṇeśa Statues from Afghanistan" (PDF). East and West. 21 (3/4): 331–336. ISSN 0012-8376. JSTOR 29755703.
  2. ↑ "It is not therefore possible to attribute these pieces to the Hindu Shahi period. They should be attributed to the Shahi period before the Hindu Shahis originated by the Brahman wazir Kallar, that is, the Turki Shahis." p.405 " According to the above sources, Brahmanism and Buddhism are properly supposed to have coexisted especially during the 7th-8th centuries A.D. just before the Muslim hegemony. The marble sculptures from eastern Afghanistan should not be attributed to the period of the Hindu Shahis but to that of the Turki Shahis." p.407 in Kuwayama, Shoshin (1976). "The Turki Śāhis and Relevant Brahmanical Sculptures in Afghanistan". East and West. 26 (3/4): 375–407. ISSN 0012-8376. JSTOR 29756318.
  3. ↑ Images of the sculptures of Khair Khaneh in "Afghanistan Significant Site 120. Khair Khana". www.cemml.colostate.edu. بياځلي په 2021-12-10.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  4. ↑ Kuwayama, Shoshin (1976). "The Turki Śāhis and Relevant Brahmanical Sculptures in Afghanistan". East and West. 26 (3/4): 407. ISSN 0012-8376. JSTOR 29756318.
  5. ↑ Dhavalikar, M. K. (1971). "A Note on Two Gaṇeśa Statues from Afghanistan" (PDF). East and West. 21 (3/4): 331–336. ISSN 0012-8376. JSTOR 29755703.
  6. ↑ Khan, M. Nasim (1 January 1999). "A Proto-Sharada Inscription from Hund - Pakistan". Indo-Koko-Kenkyu, No. 20: 81–82. خوندي شوی له the original on 29 November 2021. بياځلي په 10 December 2021.
  7. ↑ Sircar, D.C. (1966). Epigraphia-indica 35. Archeological Survey of India. pp. 44–60.
  8. ↑ KUWAYAMA, Shoshin (1999). "HistoricalNotesonKapislandKabul intheSixth-EighthCenturies" (PDF). ZINBUN. 34: 69-72.
  9. ↑ Dhavalikar, M. K. (1971). "A Note on Two Gaṇeśa Statues from Afghanistan" (PDF). East and West. 21 (3/4): 331–336. ISSN 0012-8376. JSTOR 29755703.
  10. ↑ KUWAYAMA, Shoshin (1999). "HistoricalNotesonKapislandKabul intheSixth-EighthCenturies" (PDF). ZINBUN. 34: 44.
  11. ↑ "The Countenance of the other (The Coins of the Huns and Western Turks in Central Asia and India) 2012-2013 exhibit: 15. The Rutbils of Zabulistan and the "Emperor of Rome"". Pro.geo.univie.ac.at. Kunsthistorisches Museum Vienna. بياځلي په July 22, 2017.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  12. ↑ Inaba, Minoru. "From Kesar the Kābulšāh and Cenral Asia" (in انګليسي): 446. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  13. ↑ 天寶四年,又冊其子勃匐準為襲罽賓及烏萇國王,仍授左驍衞將軍。"Kesar's son Bo Fuzhun succeed him on the throne as the king of Jibin and Wuchang. He was conferred the title General of the Left Stalwart Guard" in Balogh, Dániel (12 March 2020). Hunnic Peoples in Central and South Asia: Sources for their Origin and History (in انګليسي). Barkhuis. p. 104. ISBN 978-94-93194-01-4.