Bitka kod Vučjeg dola
 Ilustracija bitke iz 1877. godine. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Knjaževina Crna Gora, hercegovački ustanici | Otomansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Nikola I Petrović Bajo Bošković Jole Piletić vojvoda Peko Pavlović Petar Vukotić |
Osman paša (* Selim paša(* Muktar paša(* | ||||||
| Snage | |||||||
| - 17 crnogorskih bataljona - 11 hercegovačkih bataljona - 4 topa |
- 24 bataljona - 12 topova | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| - 70 poginulih i 118 ranjenih | - 4000 poginulih i ranjenih - poginuo Selim-paša - poginula 3 miralaja (pukovnika), 3 potpukovnika i 168 nižih oficira - izgubljeno oko 3000 pušaka i 21 zastava | ||||||
Vučji do, zaravan oko 6 km istočno od Bileće, na kojoj se 1876. vodila odlučujuća bitka između Turaka s jedne i Crnogoraca i Hercegovaca s druge strane.
U crnogorsko-turskom ratu 1876-78, crnogorski Severni odred jačine 17 crnogorskih i 11 hercegovačkih bataljona i 4 topa, posle neuspeha na Bišini, povukao se iz rejona Nevesinja i prikupio 27. jula uveče u selu Vrbici s predstražama između Vučjeg dola i Bileće. Toga dana knjaz Nikola je rasporedio sve snage u 4 brigade, a rezervu od 6 bataljona zadržao pod svojom neposrednom komandom.
Turske snage (24 bataljona i 12 topa) pod Muhtar-pašom nastupile su za Severnim odredom i stigle u Bileću 27. jula 1876.
Turci su 18. jula sa 16 bataljona i 12 topova krenuli pravcem Bileća - Vučji do – Ubli; u prethodnici su se nalazila 4 bataljona i 2 topa pod Selim-pašom; za njima su nastupali 5 bataljona i 3 topa pod Osman-pašom, sa zadatkom da pre Vučjeg dola skrenu ka Golom brdu (kota 1049) i Vardaru (kota 1129) radi zaštite levog boka glavnine; glavnina jačine 9 bataljona i 7 topova nastupala je pod neposrednom komandom Muhtar-paše, a ispred nje bašibozuk (oko 1000 ljudi).
Crnogorsko-hercegovačke predstraže izložene dejstvu artiljerijske vatre povukle su se na Kokot (kota 1249), Kovčeg (kota 1216) i Golo brdo (kota 1049 i kota 1073). Brigade iz logora u selu Vrbici krenule su ka položajima Vardar - Kovčeg i izbile kolonom na desno krilo pod serdarom Jolem Piletićem, na centar pod serdarom Bajom Boškovićem i na levo krilo pod vojvodom Petrom Vukotićem, za njim vojvoda Peko Pavlović, a knjaz Nikola sa 6 bataljona na Kokot (kota 1249). U međuvremenu, turska prethodnica se pod vatrom crnogorsko-hercegovačkih predstraža razvila u streljački stroj, zauzela Kovčeg (kota 1216) i produžila prema Kokotu, a snage pod Osman-pašom su preko Radmilovića Dubrave (deo sela Baljaka) produžile pokret prema Vardaru (kota 1129). Za to vreme Severni odred izbio je na položaje Vardar i Kokot i kad su se Turci približili na 1000-1500 m krenuo im u susret. Mada bez podrške artiljerije, koja je bila upućena u Uble, levo krilo Severnog odreda je u snažnom naletu razbilo bašibozuk koji je u bekstvu u prolazu, kroz redove nizama, načeo njihov moral. Severni odred je zauzeo na juriš Kovčeg (kota 1216), likvidirao tursku artiljerijsku posadu i zaplenio topove; tu je poginuo Selim-paša; desno krilo Severnog odreda razbilo je, za to vreme, kolonu pod Osman-pašom, zaplenilo topove, zarobilo ceo bataljon Turaka i Osman-pašu. Muhtar-paša uspeo je da razvije za borbu samo deo glavnine, koju su odmah napali već razvijeni crnogorski bataljoni i naterali je da većim delom baci oružje i u panici pobegne prema Bileći. Razbijene turske snage gonio je Severni odred do utvrđenja u Bileći, iz kojeg je Muhtar-paša, sutradan, odstupio prema Trebinju.
U bici su Turci imali 4000 poginulih i ranjenih; među poginulim sem Selim-paše nalazila su se 3 miralaja (pukovnika), 3 potpukovnika i 168 nižih oficira; zaplenjeno je oko 3000 pušaka, 21 zastava, i dr. Severni odred imao je 70 poginulih i 118 ranjenih.
- Gavro Vukotić, Rat 1876 Crne Gore sa Turskom Arhivirano 2007-11-07 na Wayback Machine-u, Cetinje 1929. (COBISS.SR-ID:30379271)
- Lj. Poleskić, Boj na Vučjem dolu 28. jula 1876, Ratnik, X/1940
- Dimitrije Trifunović, pešadijski potpukovnik u penziji, Vučji do, Vojna enciklopedija (drugo izdanje), tom X, str. 626, Vojnoizdavački zavod Beograd, Beograd 1975.
- Milutin Miljušković Velike crnogorske bitke:Vučji do i Fundina Arhivirano 2007-11-07 na Wayback Machine-u, Podgorica 1997. (COBISS.SR-ID:121793031)