Janjevo
Janjevo / Јањево
Janjeva | |
|---|---|
 Pogled na Janjevo i crkvu sv. Nikole | |
  Janjevo / Јањево | |
| Koordinate: 42°34′23.6″N 21°14′52.9″E / 42.573222°N 21.248028°E | |
| Država |  Kosovo |
| Okrug | Priština |
| Općina | Lipjani |
| Nadmorska visina | 609 m |
| Stanovništvo (2011.) | |
| • Ukupno | 2.137 |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET) |
| • Ljeti (DST) | UTC+2 (CEST) |
Janjevo (albanski: Janjeva; ćirilica: Јањево), naselje na Kosovu u općini Lipjani. Naselje je poznato po, nekada brojnoj, hrvatskoj skupini Janjevaca.
Nalazi se 10 km jugoistočno od Prištine i severoistočno od Lipljana na rečnim terasama Janjevske reke koja silazi sa zapadnih strana planine Koznice. Samo mesto je dosta zbijeno na padinskim stranama, koje se dosta strmo spuštaju ka reci. Atar se nalazi na teritoriji katastarske opštine Janjevo površine 1085 ha. Naselje pripada poznatom rudarskom području Novog brda i zajedno sa Novim brdom je bilo jedno od značajnih mesta u srednjovekovnoj Srbiji.
Na osnovu privilegija garantovanih od srpskih vladara iz dinastije Nemanjića, Dubrovačka Republika je osnovala svoju koloniju u 13. i 14. veku. Najstariji pomen Janjeva je iz 1303. godine kada barski nadbiskup Marin Petrov Žaretić opisuje selo u okviru katoličke župe. Smatra se da su najstariji naseljenici bili Srbi, Albanci i Saksonci (nemački rudari Sasi), a nakon dolaska Dubrovčana postalo je stalno naselje. Doseljenici iz Dubrovnika su bili najraznovrsnijih socijalnih slojeva: znameniti ljudi, trgovci, rudari, obućari... Tumačenje imena sela je dvojako, po prvom ime sela dolazi od mesta Janjina na poluostrvu Pelješcu koji je bio u sklopu Dubrovačke Republike, a po drugom od reči za drvo topolu-janja. Padom Novog brda i dolaskom Turaka 1455. godine razvija se kao tipično orijentalno naselje. Međutim i za vreme Osmanske vlasti Dubrovčani su sačuvali velike privilegije u naselju, i pored toga dolazi do stagnacije u razvoju naselja. Prema barskom nadbiskupu Marinu III Biciju u Janjevu je 1610. godine živelo 200 pravoslavnih, 180 islamskih i 120 katoličkih domova. Nakon Habsburško-turskog rata 1683-1699. godine i ratovanja na strani “bratske“ hrišćanske vojske, i usled poraza austrijske vojske, a plašeći se turske odmazde, katoličko stanovništvo zajedno sa Srbima i delom Albanaca napušta ovo područje u Velikoj seobi Srba. Posle odlaska katoličkog stanovništva po izvorima iz 1722. godine u Janjevu je bilo je svega 10 katoličkih domova sa oko 80 članova. Odlaskom starog katoličkog stanovništva doseljava se novo hrvatsko stanovništvo iz dubrovačkih kolonija Novo Brdo i Kratovo u Makedoniji, kao i stanovništvo iz Bosne i južne Hrvatske. Ovim je delimično ublažen demografski gubitak hrvatskog stanovništva s kraja 17. veka. Oslobađanjem Kosova od vlasti Osmanskog Carstva naselje je, po podacima Jovana Cvijića, 1911. godine imalo 515 kuća, 400 katoličkih, 75 albanskih, 20 domova muhadžira (izbeglica islamske vere iz Srbije), 2 turske i 18 romskih (mađupskih). Do 1955. godine Janjevo je bilo sedište Opštine Janjevo u sklopu Sitničkog sreza koja je u svom sastavu pored varošice Janjevo imala i sledeća naseljena mesta: Androvac, Brus, Bukovica, Vogačica, Oklap, Okosnica, Teća, Trbovce, Šaškovac i Šišarka. Izbijanjem rata u Hrvatskoj 1991. godine, i jačanjem nacionalizma dolazi do prvog većeg organizovanog preseljenja Hrvata iz Janjeva u Hrvatsku, a izbijanjem rata na Kosovu i Metohiji 1998. godine dolazi i do drugog organizovanog preseljenja u Hrvatsku. Iako u samom Janjevu nije bilo oružanih sukoba, ogromna većina hrvatskog stanovništva je napustila svoje domove. Najveći broj raseljenih Janjevaca je u Hrvatskoj nastanjen je u zagrebačkoj četvrti Dubravi i dalmatinskom mestu Kistanju. Procene su da u Janjevu danas živi 300-350 Hrvata i 200 Albanaca. Najbrojnije porodice 1991. godine su: Palići (Matić i Rucić), Glasnovići (Tomkić i Topalović), Ćibarići, Berišići (Ancić, Mazarekić i Golomejić), Macukići, Cirimotići. Broj domaćinstava je sa 630 prema popisu 1991. godine smanjen na svega 390 domaćinstava 2008. godine, od kojih su mnoga samačka domaćinstva. Obližnja hrvatska sela Šišarka i Okosnica su 2008. godine bila bez stanovnika. Zaštitnik mesta je sveti Nikola kome je posvećena i crkva u Janjevu.
| Godina | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1948. | 3.090 | — |
| 1953. | 3.420 | +10.7% |
| 1961. | 3.762 | +10.0% |
| 1971. | 4.742 | +26.0% |
| 1981. | 5.086 | +7.3% |
| 1991. | 4.797 | −5.7% |
| 2011. | 2.137 | −55.5% |
| Izvori:[1] | ||
- Pajsije I Janjevac, patrijarh Srpske pravoslavne crkve
- Vikentije Popović-Hadžilavić, mitropolit Srpske pravoslavne crkve
- Nikola Gečević – Koce. Skladatelj član Rock sastava "Regata" Autor glazbe popularne pjesme "Andrea"
- Nikola Čolak, hrv. povjesničar
- Josip Glasnović, hrv. športski strijelac, olimpijski pobjednik u trapu
- mr. sc. Zvonimir Ancić, glasnogovornik HBK
- Đorđija Palić, hrv. pjevačica[2]
- Kornelija Palić, hrv. pjevačica[2]
- Stjepan Konstantin Gečević (1874. – 1929.), kosovski albanski katolički svećenik, franjevac, pisac, prevoditelj, folklorist i arheolog, proučavatelj Zakonika Leke Dukagjinija[3]
- Željko Glasnović, hrvatski general porijeklom iz Janjeva
- Marija Glasnović, prva učiteljica na Kosovu
- Serafin Kodić Glasnović, blaženik Katoličke Crkve, mučenik
- Fra Ivan Matić, voditelj Kuće susreta Tabor
- Marijan Brkić, skladatelj, aranžer, producent i gitarist, poznat po svom djelovanju u sastavima Prljavo kazalište i Parni valjak
- Mario Petreković hrvatski radijski i TV voditelj, komičar i glumac.
- Lovro Dokić, hrvatski paraolimpijski reprezentativac u skijanju
- Matija Mazarek (Masarek, Matija Mazrreku, Mattaeus Massarech; (1726. – 1808.) nadbiskup u Skopju.
- Zef Gashi, kosovsko-albanski salezijanac, svećenik, barski nadbiskup i primas Srbije.
- Ambrozije Matušić SDB, janjevsko-hrvatski salezijanac, svećenik, dva mandata bio provincijal Hrvatske salezijanske provincije, koja se prostire po Hrvatskoj te Bosni i Hercegovini.
- Ernest Mazarekić, umjetnik, fotograf
- Petar Palić, biskup mostarsko-duvanjski i apostolski upravitelj trebinjsko-mrkanski
- ↑ Popis stanovništva na Kosovu 1948-2011
- ↑ 2,0 2,1 Elizabeta je pjevala prije nego što je naučila govoriti, a Mihaela je propjevala na njemačkom. Večernji list (24. veljače 2014.). Preuzeto 7. prosinca 2016..
- ↑ Kanon Leke Dukađinija, sakupio i kodificirao Sthjefen Konstantin Gjeqovi, gl. ur. Vladimir Štokalo, ur. Petar Požar, prijevod, predgovor i objašnjenja Halit Trnavci, Stvarnost, Zagreb, 1986., str. 7-8 u Predgovoru
