တၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး၊ ၸႄႈဝဵင်း

ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး
ၸႄႈဝဵင်း
ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး
ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19°04′24.2″N 96°40′31.69″E / 19.073389°N 96.6754694°E / 19.073389; 96.6754694ၵူဝ်ႇဢေႃးတိၼဵတ်ႉ: 19°04′24.2″N 96°40′31.69″E / 19.073389°N 96.6754694°E / 19.073389; 96.6754694
မိူင်း	မျၢၼ်ႇမႃႇ
ၸႄႈမိူင်း	ယၢင်း
ၸႄႈတွၼ်ႈ	ၸႄႈတွၼ်ႈၽဢၢၼ်ႇ
ဝဵင်းပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း	ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး
ဢေႇရိယႃႇ
• ႁုပ်ႈ	1,403 လွၵ်းလၵ်း (3,633 လွၵ်းၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ)
ႁူဝ်ၼမ်ၵူၼ်း (2014)	30,209[1]
ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႃႈလိၼ်	လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (UTC+6:30)

ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး (မၢၼ်ႈ: သံတောင်ကြီးမြို့နယ်; ဢိင်းၵလဵတ်ႈ: Thandaunggyi Township; ယၢင်း: သါတီကၠံၤကီၢ်ဆၣ်) ၼႆႉ ပဵၼ်ၸႄႈဝဵင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၽဢၢၼ်ႇ၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း၊ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^[2] မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ 18°38′0.3″ လႄႈ 19°30′10″ ၊ လွင်ႇၵျီႇၵျူႉဢွၵ်ႇ 96°22′12″ လႄႈ 97°12′41″ သေ တၢင်းၵႂၢင်ႈ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇတၢင်းတူၵ်း မီးမွၵ်ႈ 24.5 လၵ်း လႄႈ ၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇတၢင်းၸၢၼ်း ယၢဝ်းမွၵ်ႈ 58 လၵ်းၼၼ်ႉသေ ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝဵင်းသီႇဝဵင်းသေ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မီး 1412.89 လၵ်းလၵ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းၽရူးသူဝ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းၽႃသွင်း ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်းၸမ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းတွင်ႇငူႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းယေႇတႃႇသျေႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇတၢင်းၸၢၼ်းၸမ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉၵျီး၊ ၸႄႈဝဵင်းၽႃႇပုၼ်ႇသေ၊ ၽၢႆႇတၢင်းႁွင်ႇ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း ၸႄႈဝဵင်းပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ၊ ၸႄႈဝဵင်းၽၢႆၶုၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^[3]

ဝဵင်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃး

ဝဵင်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်ႈတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆႉ

• ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး၊
• ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇ၊
• ဝဵင်းလဵၵ်ႉတူဝ်ႇ လႄႈ
• ဝဵင်းပေႃးၵလိ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သၢႆပိုၼ်း

ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး ဢၼ်မီးၵွင်းလွႆ၊ သၼ်လွႆ ဢၼ်လုၵ်ႉဢဝ် ၽၢႆႇႁွင်ႇၵၢႆႇၸူးၽၢႆႇၸၢၼ်းၼႆႉ ၼႂ်း ပၢင်သိုၵ်း ဢင်းၵိတ်ႉ-မၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ် ဢၼ်ပဵၼ်မိူဝ်ႈပီ 1885 ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဢင်းၵိတ်ႉၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ သိမ်းဢဝ်လႆႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ထိုင်တွင်ႇ တွင်ႇငူႇ မႃးၼႆသေတႃႉ ယူႇၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင် ၸင်ႇၵွႆႈႁူၺ်းဢဝ်သိမ်းဢဝ်လႆႈပႃး ၸိူဝ်းပဵၼ်ထုင်ႉသၼ်လွႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈၸႄႈဝဵင်းၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈတွၼ်ႈတွင်ႇငူႇၼၼ်ႉ ထိုင် ပီ 1900 တဵမ်ၼၼ်ႉ လႆႈတႄႇပၵ်းလုမ်း တီႈ ဝၢၼ်ႈၵုၼ်းပိၼ်ႇ ဢၼ်မီး ၽၢႆႇႁွင်ႇ ဝၢၼ်ႈထူင်းၽူဝ်ႇၵျီး ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢိင်လူၺ်ႈၼႃႈလိၼ်ဝဵင်းသေ မိူဝ်ႈပီ 1910 ၼၼ်ႉ လႆႈၶၢႆႉပၵ်းလုမ်းတီႈ လဵၵ်ႉတူဝ်ႇၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ထိုင်ပီ 1935 မႃး လႆႈၶၢႆႉပၵ်းလုမ်းတီႈ တၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး ဢၼ်ပဵၼ် ဢွင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်းၶၢဝ်းမႆႈ ဢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဝႆႉ သူၼ်ၼဵင်ႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1951 ဝၢႆးသေ မၵ်းမၼ်ႈၾိင်ႈမိူင်း ဢၼ်တေမႄးလၵ်းမိူင်း ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၵျႃႇဢိၼ်းသဵၵ်ႉၵျီး၊ ၵေႃႉၵရဵၵ်ႉ၊ ၸႄႈဝဵင်းလႅင်းပွႆႉ၊ ဝဵင်းၽဢၢၼ်ႇ၊ ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးမႃးၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းယၢင်းယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1959 မႃး လႆႈၶၢႆႉပၵ်းလုမ်းၸႄႈဝဵင်း တီႈ ဢွင်ႈ 13 လၵ်း တီႈတၢၼ်ႇတွင်ႇဝဵင်းမႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1973 ဢိင်လူၺ်ႈ လိၵ်ႈၶေႃႈပူင် ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းသေ တၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆႉ ဢဝ်တင်း ဢိူင်ႇဢၼ်မီး တီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇသေ ၸင်ႇလႆႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းမၵ်းမၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ဢိင်လူၺ်ႈ လိၵ်ႈၶေႃႈပူင် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းသေ မိူဝ်ႈ 26.4.2000 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ် ဢိူင်ႇတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးသေ ဢဝ်တင်း ပွၵ်ႉ 5 ပွၵ်ႉ ၸူးၽွတ်ႈႁႅၼ်းပဵၼ် ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးမႃးယဝ်ႉ။ ပီ 2002 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးသေ ၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄးပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းၽႄသေ လႆႈပိုၼ်ႇ လုမ်းၸႄႈဝဵင်းၽႄမႃးယဝ်ႉ။ ပီ 2006 ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉဢဝ် ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်းၽႄသေ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးၸႄႈဝဵင်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တႄႇဢဝ် ပီ 2007 မႃး လႆႈပိုၼ်ႇ လုမ်းၸႄႈဝဵင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပီ 2008 မႃး လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းၽႄလဵၵ်ႉတူဝ်ႇ လႄႈ ၸႄႈဝဵင်းၽႄပေႃးၵလိသေ လႆႈပဵၼ်မႃး ဝဵင်းလဵၵ်ႉတူဝ်ႇ လႄႈ ဝဵင်းပေႃးၵလိသေၵေႃႈ လႆႈတင်ႈလုမ်းတီႈ ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇသေ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်လုမ်းမႃးယဝ်ႉ။

ၵေးၼမ်ႉ

ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁွင်ႈမျိတ်ႉငၢၼ်း၊ ႁွင်ႈၵျီး၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်းၼီႇ၊ ႁွင်ႈပသိ ၸိူဝ်းၼႆႉလႆလူင်းဝႆႉသေ ႁွင်ႈဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းတႄႉ ပဵၼ်ႁွင်ႈတွၵ်ႉယေႇၶတ်ႉယဝ်ႉ။ လွႆဢၼ်သုင်သုတ်း ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်ၼႃႈသုင်ပၢင်ႇလၢႆႇ 3000 ထတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွႆၼေႃပူပေႃးသေ တၢင်းသုင်မီး 4824 ထတ်းယဝ်ႉ။ တီႈဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်းၼႆႉ မီး 240 ထတ်းယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

မီးၾိင်ႈၾႃႉမႆႉႁွၼ်ႉမိုၵ်းယမ်းသေ တၢင်ႉမႆႈဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆႉ မီး 29°C လႄႈ တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်းၼႆႉ မီး 14°C ယဝ်ႉ။

သိုင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉသၽႃႇဝ

ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်ႉၼမ် ၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၶၢႆႉဢွင်ႈတီႈသေ ႁဵတ်းႁႆႈၵူႈပီ၊ မီးလွင်ႈၽၼ်းတူၼ်ႈမႆႉပႃႇမႆႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၽႆးမႆႈပႃႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ထိူၼ်ႇၵေႃႈလႆႈဝၢႆးမႃးသေ ပႃႇထိူၼ်ႇဢၼ်မီးၼႂ်း ၶွပ်ႇၸိူၵ်ႈ မီး 6.025% သေ ပႃႇထိူၼ်ႇထုၵ်ႇႁႄႉၵၼ်ႈ ဢၼ်မီးၼွၵ်ႈၶွပ်ႇၸိူၵ်ႈၼႆႉ မီး 28.639% လႄႈ ပႃႇထိူၼ်ႇဢၼ်ႁူမ်ႇဝႆႉၼႆႉ မီး 93.12% ယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း

တေႃႇထိုင် 2017 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် သဵင်ႈၼၼ်ႉ မီးၼင်ႇၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၶိူဝ်း	ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း	ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ ႁင်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸႄႈဝဵင်း
ၶၢင်	6	0.01
ယၢင်းလႅင်	35	0.04
ယၢင်း	83717	94.35
ၶျၢင်း	27	0.03
မွၼ်း	15	0.02
မၢၼ်ႈ	4305	4.85
ရၶႅင်ႇ	15	0.02
တႆး	287	0.32
ပဢူဝ်း	82	0.09
တၢင်ႇၸိူဝ်း	238	0.27
ႁူဝ်ႁုပ်ႈၸႄႈဝဵင်း	88728	100

တီႈၼိူဝ်ဝဵင်း မီးပွၵ်ႉ 19 ပွၵ်ႉၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်းၵူၼ်း မီး 3478၊ ႁူဝ်ႁိူၼ်း မီး 3478၊ ဢိူင်ႇမီး 59 ဢိူင်ႇ၊ တီႈဝၢၼ်ႈ 341 ၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်း မီး 14912၊ ႁူဝ်ႁိူၼ်းမီး 14518 သေ ၵူၼ်းယူႇသဝ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႆႉ တိူဝ်းၼမ်လိူဝ်ယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း88738 ၼၼ်ႉ တီႈၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ ၸၢႆး 9143 ၵေႃႉ၊ ယိင်း 9334 ၵေႃႉ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ဝႆႉသေ၊ ၼႂ်းၵႃႈႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ၼၼ်ႉ ၸၢႆး 34890 ၊ ယိင်း 35361 သေၵေႃႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်းၼိူဝ်ဝဵင်းၼႆႉ မီး 18477 ၵေႃႉသေ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်းတီႈဝၢၼ်ႈၼႆႉ ႁူမ်ႈမီး 70251 ၵေႃႉယဝ်ႉ။

ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး

ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈပဵၼ်ပိူင်လူင်သေ ၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး ၼႆႉ မီးသၢႆတၢင်းလိၼ် တွင်ႇငူႇ-တၢၼ်ႇတွင်ႇ-တၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆသေ သၢႆတၢင်းသုတ်းတီႈ ဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႇသိၼ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ၽႃႇလႃႇ၊ ၵႃႇၽီႇ၊ ၼဵင်ႈ၊ မၢၵ်ႇဢုၼ်၊ ယၢင်၊ မၢၵ်ႇလၢၼ်းလိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၵုၼ်ႇသိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တၢင်ႇၵႃႉၶၢႆၸူး ၸႄႈတိူင်းပႃႇၵိူဝ်ႇ၊ တီႈဝဵင်းတွင်ႇငူႇ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ တီႈၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီးၼႆႉ ၽၢႆဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈႁဵတ်း၊ ၽၢႆဢၼ်ၵေႃႇႁဵတ်းႁင်းၵူၺ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇမီးဝႆႉ။ ၽၢႆတေး၊ ၽၵ်းတူထိင်းၼမ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇမီး။ ၼႃႈလိၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ႁူမ်ႈမီးယူႇ 91959 ဢေႇၵယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်မၢၵ်ႇမဵတ်ႉ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ငႃး၊ မွၵ်ႇဝၢႆႇဝၼ်း၊ ထူဝ်ႇ၊ ၵုၺ်၊ ဢွႆႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ မၢၵ်ႇမဵတ်ႉၶၢဝ်းႁိုင် ၼင်ႇ ၼဵင်ႈ၊ ၵႃႇၽီႇ၊ မဵတ်ႉယၢင်၊ မၢၵ်ႇဢုၼ်၊ မႆႉပူႉ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေႃႇထိုင် ပီ 2017 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈၼိုင်ႈပီ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈ 8241782 ၸွႆႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽႃႇလႃႇ၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈလွၵ်းၵၢတ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽုၵ်ႇသွမ်ႈယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၶုၵ်းၶူဝ်းႁေသၽႃႇဝတိုၼ်းလၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းလႆ၊ ၵၢၼ်ၶုတ်း ၵဵဝ်ႈသႅင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်း။

ၽိုၼ်ဢိင်

1. (မေႇ 2015) ၽိုၼ်လိၵ်ႈသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်းာ, သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ပီ 2014 သွႆႉ-2. ၼေႇပျီႇတေႃႇ: ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ႁႅင်းငၢၼ်း၊ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်း, 51. 
2. Thandaunggyi Township Map, Myanmar Information Management Unit (MIMU). Archived from the original on 2016-03-04။ Retrieved on 2019-04-03။
3. (2017၊ လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ်) ၶေႃႈမုၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸႄႈဝဵင်းတၢၼ်ႇတွင်ႇၵျီး. ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ, 3.