Dalibor Brozovic

Dalibor Brozovic (28 korrik 1927 – 19 qershor 2009) ishte një gjuhëtar, sllavist, dialektolog dhe politikan kroat. Ai studioi historinë e gjuhëve standarde në rajonin sllav, veçanërisht kroatishten . Ai ishte një esperantist aktiv që nga viti 1946 dhe shkroi poezi esperanto si dhe përktheu vepra në gjuhë. [1] Ka qenë pjesëmarrës në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare në Prishtinë.

Biografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ai lindi në Sarajevë [2] dhe shkoi në shkollën fillore në Zenicë . Më pas ai shkoi në shkollat e mesme të përgjithshme në Visoko, Sarajevë dhe Zagreb . Ai mori një diplomë BA në gjuhën kroate dhe letërsinë jugosllave në Fakultetin e Shkencave Humane dhe Sociale, Universiteti i Zagrebit . [2] Në vitin 1957, ai mori doktoraturën, me tezën Fjala në Luginën e Fojnicës .

Brozoviq punoi si asistent në Akademinë e Teatrit të Zagrebit (1952–1953) dhe si pedagog në Universitetin e Lubjanës (deri në vitin 1956). Më pas ai shkoi në Fakultetin Filozofik në Zadar, duke u bërë profesor i asociuar (1956), docent (1958), profesor i jashtëzakonshëm (1962) dhe profesor i rregullt (1968-1990). Në vitin 1969 punoi si profesor vizitor në Universitetin e Miçiganit dhe që nga viti 1971 në Universitetin e Regensburgut .

Në vitin 1975 u bë bashkëpunëtor, kurse në vitin 1977 i jashtëzakonshëm dhe më 1986 anëtar i rregullt i Akademisë së Shkencave dhe Arteve Jugosllave . Nga viti 1986 ishte anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Maqedonisë, ndërsa nga viti 1991 i Academia Europaea .

Që nga viti 1946 ishte anëtar i Partisë Komuniste . [3] Në fund të viteve 1980, ai ishte një bashkëthemelues dhe nënkryetar i Bashkimit Demokratik Kroat, i cili do të fitonte zgjedhjet e vitit 1990 . Sipas dokumentarit të televizionit kombëtar kroat "Lufta para luftës", ai ishte informator i shërbimit sekret jugosllav (SDS) dhe vepronte me emrin e koduar "Forum" deri në fillim të vitit 1990. Ai ishte nënkryetar i presidencës së Republikës së Kroacisë (në vitin 1990) dhe deputet i Parlamentit kroat (1992-1995). Në periudhën 1991-2001 drejtoi Institutin Leksikografik Miroslav Krlezha . Ai redaktoi Atlasin e Dialektologjisë Evropiane dhe Sllave .

Rëndësia gjuhësore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Brozoviq është përshkruar si një nga gjuhëtarët kroatë më me ndikim të shekullit të 20-të. [4] Megjithatë, kjo pikëpamje jepet nga një këndvështrim jashtëzakonisht nacionalist, pasi Brozoviqi dihej se shpesh e braktiste gjuhësinë për një diskurs jashtëzakonisht nacionalist. [5] [6] [7] Ndër veprat e tij kryesore janë libri Standardni jezik ("Gjuha standarde") (1970) dhe artikulli "Hrvatski jezik, njegovo mjesto unutar južnoslavenskih i drugih slavenskih jezika, njegove povijesne mijene kao jezika hrvatske knji It. Sllave dhe gjuhë të tjera sllave, ndryshimet e saj historike si gjuhë e letërsisë kroate, 1978). E para jep një tipologji të gjuhëve standarde, e cila megjithatë përballet me kritika për përmbajtjen e kritereve të diskutueshme dhe të paqarta. [8] [9] Kjo e fundit e ndan historinë e kroatëve në tre periudha para-standard dhe tre standarde. Ndërsa besohej gjerësisht se kroatishtja u standardizua vetëm rreth kohës së lëvizjes ilire dhe Ljudevit Gajt, Brozović argumentoi se standardizimi filloi rreth vitit 1600 dhe u zhvillua shumë rreth vitit 1750. Megjithatë, ky artikull i Brozoviqit përballet edhe me kritika për faktin se “në shekullin e 18-të, nuk ekzistonte një gjuhë standarde ( 'überdachende' sprachliche Entität), e cila do të mbulonte kajkavianishten dhe shtokavianishten ". [10] Me fjalë të tjera, aktivitetet kryesore të standardizimit u zhvilluan vetëm në shekullin e 19-të. [11]

Brozović ishte një nga autorët e Deklaratës mbi statusin dhe emrin e gjuhës standarde kroate, një deklaratë programatike me ndikim kundër unitarizmit gjuhësor jugosllav nga një perspektivë nacionaliste kroate. [12] Dy vjet para Deklaratës, Brozoviq mohoi ekzistencën e unitarizmit gjuhësor jugosllav: "për gjuhën kroato-serbe si gjuhë, si fenomen gjuhësor, si gjuhë në familjen sllave, nuk ka pasur nevojë të unifikohet: ajo ka qenë gjithmonë një unitet". [13] Në mënyrë retrospektive, shkencëtarët e Evropës Perëndimore e gjykojnë politikën gjuhësore jugosllave si shembullore. [14] [15] [11] Në vitin 2012, Josip Manoliç deklaroi publikisht se policia sekrete e Jugosllavisë (UDBA) kishte një nga agjentët e saj, të koduar "Forum", të kontribuonte në Deklaratë dhe gazetarët e lidhën Brozoviqin me këtë pseudonim. [16] [17]

Në vend të serbo-kroatishtes, Brozović preferoi termin diasistem qendror jugor sllav, [18] [19] duke pohuar status të veçantë gjuhësor për kroatishten dhe serbishten. Megjithatë, Brozoviq mbrojti termin "kroato-serb" edhe në vitin 1988. [20] Për sa i përket statusit gjuhësor, Brozoviqi ka pohuar për gati tre dekada se "variantet serbe dhe kroate janë (...) fenomene, të cilat janë analoge me variantet angleze dhe amerikane"; [21] "Si në rastet e tjera kur disa kombe përdorin një gjuhë standarde (gjermanisht, holandisht, anglisht, frëngjisht, spanjisht, portugalisht si gjuhë standarde), gjuha standarde kroato-serbe nuk është e unifikuar. Në gjuhësi (veçanërisht në sociolinguistikë), realizimet e këtyre gjuhëve standarde quhen variante të një gjuhe standarde ”. [22] Brozović pohoi se është "fakt që serbët dhe kroatët kanë një gjuhë të përbashkët", [23] dhe ai e përshkroi atë si pluricentrike edhe në vitin 1992 [24] Në vitet 1990, Brozović u bë një nga përkrahësit kryesorë të purizmit gjuhësor në Kroaci. [7] [25]

Brozović thekson se lista e 100 fjalëve të fjalorit bazë kroat, serbisht, boshnjak dhe malazez, siç është përcaktuar nga Morris Swadesh, tregon se të gjitha 100 fjalët janë identike. [26] Sipas Swadesh, të paktën njëzet fjalë duhet të ndryshojnë nëse duhen konsideruar si gjuhë të ndryshme. [27]

Brozović mori çmimin e qytetit të Zadarit për një veprimtari të spikatur shkencore (për librin Standardni jezik ) në vitin 1970 dhe një çmim për veprën e jetës së Republikës së Kroacisë në 1992.

Publikime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Rječnik jezika ili jezik rječnika (Fjalori i një gjuhe ose një gjuhë fjalorësh), Zagreb, 1969
  • Standardni jezik (Gjuha standarde), Zagreb, 1970
  • Deset teza o hrvatskome jeziku (Dhjetë teza për kroatishten), Zagreb, 1971 [28]
  • Hrvatski jezik, njegovo mjesto unutar južnoslavenskih i drugih slavenskih jezika, njegove povijesne mijene kao jezika hrvatske književnosti (kroatisht: Vendi i saj midis gjuhëve sllave të jugut dhe gjuhëve të tjera sllave, gjuha e saj historike e ndryshimeve në gjuhën kroate si koleksioni i gjuhës kroate). i autorëve, Zagreb, 1978
  • Fonologija hrvatskoga književnog jezika (Fonologjia e gjuhës standarde kroate) në librin e një kolektivi autorësh Povijesni pregled, glasovi i oblici hrvatskoga književnog jezika (Përmbledhje historike, tingujt dhe format e gjuhës standarde kroate1991), Zagreb
  • Prvo lice jednine (veta e parë njëjës: Kol. i artikujve të botuar më parë), Zagreb, 2005 [7]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Pleadin, Josip (2002). "Biografia leksikono de kroatiaj esperantistoj" (in Esperanto). Đurđevac: Grafokom.
  2. ^ a b Kosta Milutinović (1971). Živan Milisavac (red.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (në serbo-kroatisht). Novi Sad (SAP Vojvodina, SR Serbia): Matica srpska. fq. 53.
  3. ^ Bilosnić, Tomislav Marijan (13 mars 2012). "Dr. Ante Franić: Dalekometni ciljevi Deklaracije" [Dr. Ante Franić: Long-range goals of the Declaration]. Zadar. fq. 16. ISSN 1333-316X. Marrë më 13 korrik 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Dalibor Brozović" (në serbo-kroatisht). Zagreb: Večernji list. ISSN 0350-5006. Arkivuar nga origjinali më 2 janar 2014. Marrë më 2 janar 2014.
  5. ^ Kordić, Snježana (2003). "Demagogija umjesto znanosti (odgovor Daliboru Brozoviću)" [Demagogy instead of science (response to Dalibor Brozović)] (PDF). Književna republika (në serbo-kroatisht). Zagreb. 1 (7–8): 176–202. ISSN 1334-1057. SSRN 3433060. Stampa:CROSBI. Stampa:Catalog lookup link. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 23 gusht 2012. Marrë më 17 mars 2019. (CROLIB).
  6. ^ Zanelli, Aldo (2018). Eine Analyse der Metaphern in der kroatischen Linguistikfachzeitschrift Jezik von 1991 bis 1997 [Analysis of Metaphors in Croatian Linguistic Journal Language from 1991 to 1997]. Studien zur Slavistik ; 41 (në gjermanisht). Hamburg: Dr. Kovač. fq. 12–13. ISBN 978-3-8300-9773-0. OCLC 1023608613. (NSK). (FFZG)
  7. ^ a b c Kordić 2007.
  8. ^ Tolstoj, Nikita Iljič (1985). "Славянские литературные языки и их отношение к другим языковым идиомам (стратам)" [Slavic Standard Languages and their relationship to idioms]. përmbledhur nga Guchman, M. M. (red.). Функциональная стратификация языка [Functional stratification of language] (në rusisht). Moscow. fq. 12, 14. OCLC 762388602.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  9. ^ Tolstoj, Nikita Iljič (1988). История и структура славянских литературных языков [History and Structure of Slavic Standard Languages] (PDF) (në rusisht). Moscow: Nauka. fq. 11–14. ISBN 5-02-010890-1. Marrë më 7 shtator 2012.
  10. ^ "da es eine das Kajkavische und Štokavische ’überdachende’ sprachliche Entität im 18. Jh. nicht gegeben hat" (Gröschel 2009)
  11. ^ a b Gröschel 2009.
  12. ^ "SOS ili tek alibi za nasilje nad jezikom" [SOS or nothing but an alibi for violence against language] (në serbo-kroatisht). Zagreb: Forum. 16 mars 2012. fq. 38–39. ISSN 1848-204X. Stampa:CROSBI. Arkivuar nga origjinali më 21 dhjetor 2012. Marrë më 9 gusht 2018.
  13. ^ "hrvatskosrpski jezik kao jezik, kao lingvistički fenomen, kao jedan od jezika slavenske porodice, nije ni trebalo izjednačivati: on je oduvijek bio jedan" (Brozović 1965)
  14. ^ Busch, Brigitta; Kelly-Holmes, Helen, red. (2004). Language, Discourse and Borders in the Yugoslav Successor States. Clevedon: Multilingual Matters. fq. 51, 54, 59. OCLC 803615012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Mappes-Niediek, Norbert (2005). Die Ethno-Falle: der Balkan-Konflikt und was Europa daraus lernen kann [The Ethnic Trap: the Balkan conflict and what Europe can learn from it] (në gjermanisht). Berlin: Christoph Links Verlag. fq. 18, 64. ISBN 978-3-86153-367-2. OCLC 61665869.
  16. ^ Ivančić, Viktor (11 korrik 2015). "Udio Udbe" [Contribution of the UDBA] (në serbo-kroatisht). Zagreb: Novosti. ISSN 1845-8955. Arkivuar nga origjinali më 14 korrik 2015. Marrë më 8 gusht 2015.
  17. ^ Mamić, Tomislav (7 qershor 2015). "Manolić otkriva u memoarima: na pripremi Deklaracije o hrvatskom jeziku radili su i dugogodišnji agenti Udbe! (2. dio feljtona)" [Manolić reveals in his memoirs: long-standing Udba agents had been working on the preparation of the Declaration about the Croatian language! (2nd part of the feuillton)]. Jutarnji list (në serbo-kroatisht). Zagreb. ISSN 1331-5692. Arkivuar nga origjinali më 12 shtator 2015. Marrë më 3 shkurt 2016.
  18. ^ Deset teza o hrvatskom jeziku, Zagreb, 1971, published in:
  19. ^ Kordić, Snježana (2010). Jezik i nacionalizam [Language and Nationalism] (PDF). Rotulus Universitas (në serbo-kroatisht). Zagreb: Durieux. fq. 74–77. doi:10.2139/ssrn.3467646. ISBN 978-953-188-311-5. LCCN 2011520778. OCLC 729837512. OL 15270636W. Stampa:CROSBI. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 1 qershor 2012. Marrë më 14 prill 2015.
  20. ^ Brozović 1988.
  21. ^ "srpska i hrvatska varijanta predstavljaju [...] fenomene analogne engleskoj i američkoj varijanti" (Brozović 1965)
  22. ^ "Kao i u drugim slučajevima kada se jednim standardnim jezikom služi više nacija (njemački, nizozemski, engleski, francuski, španjolski, portugalski standandardni jezik), standardni hrvatskosrpski jezik nije jedinstven. Realizacijski oblici takvih standardnih jezika nazivaju se u lingvistici (prvenstveno u sociolingvistici) varijantama standardnog jezika" (Brozović 1988)
  23. ^ "činjenica da Srbi i Hrvati imaju zajednički jezik" (Brozović 1965)
  24. ^ Brozović, Dalibor (1992). "Serbo-Croatian as a pluricentric language". përmbledhur nga Clyne, Michael G (red.). Pluricentric Languages: Differing Norms in Different Nations. Contributions to the sociology of language 62. Berlin & New York: Mouton de Gruyter. fq. 347–380. ISBN 3-11-012855-1. OCLC 24668375. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ Czerwiński, Maciej (2005). Język – ideologia – naród: polityka językowa w Chorwacji a język mediów [Language – ideology – nation: Language policy in Croatia and the language of media] (në polonisht). Kraków: Scriptum. fq. 131. ISBN 8360163049. OCLC 64586273.
  26. ^ Brozović, Dalibor (2002). "Europske integracije i hrvatski jezik" [European Integrations and Croatian]. Jezik (në serbo-kroatisht). 49 (4): 124. ISSN 0021-6925.
  27. ^ Kloss, Heinz (1976). "Abstandsprachen und Ausbausprachen" [Abstand-languages and Ausbau-languages]. përmbledhur nga Göschel, Joachim; Nail, Norbert; van der Els, Gaston (red.). Zur Theorie des Dialekts: Aufsätze aus 100 Jahren Forschung. Zeitschrift fur Dialektologie and Linguistik, Beihefte, n.F., Heft 16. Wiesbaden: F. Steiner. fq. 303. OCLC 2598722. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ This work was originally an intro on Savjetovanje o Osnovama nastavnog plana i programa hrvatskog književnog jezika s književnošću za srednje škole, held in hotels "Solaris" in Šibenik, Croatia, 22–24 November 1971, in organization of Republička konferencija Saveza omladine Hrvatske. Abroad, this work was published in Hrvatska revija in Croatian, and in Journal of Croatian Studies in English.