Dhimitër Shuteriqi

Dhimitër Shuteriqi
U lind më1915
Elbasan, Shqipëri
Vdiq më22. 07. 2003
Tiranë, Shqipëri
Occupationshkrimtar
KombësiaShqiptar
EdukimiLiceu i Korçës

Dhimitër S. Shuteriqi (Elbasan, 1915 - 22 korrik 2003) ka qenë publicist, partizan i Frontit Nacional-Çlirimtar në Luftën e Dytë Botërore, punonjës, bashkëthemelues dhe drejtues i Lidhjes së Shkrimtarëve (1954-'73), deputet i Kuvendit Popullor (1950-'74), shkrimtar dhe historian i letërsisë shqiptare. Ai është një nga filologët më të shquar shqiptarë që i kanë kushtuar rëndësi të madhe traditës së hershme të shkrimit të shqipes. [1]

Biografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

U lind në Elbasan në një familje intelektuale, i biri i Simon Shuteriqit, pjesëmarrës në Kongresin e Manastirit dhe atë të Elbasanit, si dhe një ndër themeluesit e Normales.[2] Dhimitri ndoqi mësimet në Liceun e Korçës dhe më pas shkollimin e lartë e ndoqi në Universitetin e Grenoblit dhe Lionit, në Francë. Më 1942-1943 jepte mësim në Elbasan;[3] më 12 maj 1943 u zgjodh sekretar i këshillit krahinor nacionalçlirimtar për komitetin qarkor të Elbasanit.[4]

Më 2 mars 1946 në Drejtorinë e Shtypit dhe Propagandës pranë Ministrisë së Shtypit, Propagandës e Kulturës Popullore, u krijua një komision që ngarkohej «për t'u dhënë liri qarkullimi» librave të botuar deri në atë kohë në Shqipëri, pjesë e të cilit ishte edhe Shuteriqi si themelues e punonjës i Lidhjes së Shkrimtarëve.[5] Në 1947-ën, u emërua drejtor i Institutit të Lartë Pedagogjik. Më 1950 u zgjodh deputet i Kuvendit Popullor deri në 1974-ën si përfaqësues i rrethit të Gramshit në fillim e më pas i Elbasanit.[6] Më tej nga 1954 drejtoi për 19 vite me radhë organizatën e Lidhjes së Shkrimtarëve,[7] edhe pasi u riorganizua në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve në 1957-ën.[8]

Si pasojë e revolucionit kulturor, në 1973-shin u denoncua si shumë të tjerë si borgjez, revizionist e dekadent.[8] Gjithashtu i dhanë vërejtje për tregimin "E vërteta lakuriq" botuar në gazetën "Drita" më 8 shtator 1974, të cilat i pranoi.[9]

Kontributet e Dhimitër Shuteriqit në studimin e shkrimit të gjuhës shqipe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Me lindjen e Albanologjisë shqiptare u përshtatën edhe kushtet për studimet gjuhësore. Pas luftës së dytë botërore shumë gjuhëtarë të ndryshëm u përpoqën të jepnin kontributin e tyre, pasi për ta kishte lidhje organike me çështjet shqiptare. Fillesat e para e studimeve në këtë fushë në shek. XIX shikohen tek lindja e gjuhës krahasuese-historike. Kontributi i Shuteriqit përqendrohet në studimin e gjuhës së shkrimit. Disa nga veprat e tij më të rëndësishme në këtë drejtim janë: Shkrimet shqipe në vitin (1332-1850), botuar në 1976-ën dhe Tekste shqipe dhe shkrimi shqipes në vitin (800-1800), botuar në 2005-ën.

Shuteriqi studioi historinë e gjuhës shqipe të cilën e orientoi në dy aspekte: a) Studimi mbi historinë e shkrimit të gjuhës shqipe. b) Tekstet e para të shkruar në gjuhën shqipe.

Studimi i të dhënave e dokumenteve historike mbi shkrimin e gjuhës shqipe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjithë energjinë e tij, Dhimitër Shuteriqi e dha mbi shkrimin dhe historinë shqipe. Ai bëri një studim të shkrimit të cilin e titulloi "Më i vjetëri dokument i njohur mbi kulturën në gjuhën shqipe-1332". Këtu ai analizoi detajet mbi historinë e shqipes të shek. XIV gjatë kohës që ishte nën sundimin e mbretërisë serbe. Në këtë studim, ai nxori disa përfundime të rëndësishme, si: Histori dhe studimi në gjuhën shqipe një rëndësi e veçantë; Studimet historike morën zhvillim të madhë më lindjen e gjuhës krahasuese- historike; Interes ndaj dokumenteve të hershme; Qasja e Shuteriqit ndaj fakteve gjuhës në kuadër të dokumenteve, por dhe analiza,krahasime dhe tekste të ndryshme.[10]

Vepra

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tjetërsimi i veprës intelektuale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ilo Mitkë Qafëzezi ndihmoi Shuteriqin për studimet e letërsisë së vjetër shqipe, më pas u akuzua nga studjuesi paleograf korçar[11] për shfrytëzimin pa kriter dhe pa leje të dorëshkrimeve të tij që gjendeshin në Institutin e Historisë që në kohën e luftës[12] pa ia cituar "pronjërinë intelektuale". Shuteriqi nuk e paraqiste me akribinë shkencore dhe të së drejtës ndihmën e Qafëzezit, pikë së pari, për studimet me karakter peigrafik të shkrimtarëve të vjetë shqiptarë, sidomos të shkollës së Voskopojës (Kavalioti, Dhanili, Berati).[13]

Titujt e veprave

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shih dhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Luniku, Rakela (2019). Punëtorë të shquar të Albanologjisë, Dhimitër Shuteriqi, hulumtuesi skrupuloz i fillesave të shqipes së shkruar parabuzukiane (bot. first). Elbasan: Shpresa Print. fq. 84. ISBN 978-9928-455994.
  2. ^ Lloshi, Xhevat (2008), Rreth alfabetit të shqipes: me rastin e 100-vjetorit të Kongresit të Manastirit, Logos-A, fq. 65, 75–76, ISBN 9789989582684
  3. ^ Elsie, Robert (2005). Albanian literature: a short history (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 193. ISBN 978-1-84511-031-4.
  4. ^ Dervishi, Kastriot (2016). Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së. Tiranë: 55. fq. 204. ISBN 9789928106384.
  5. ^ Qazimi, Azem (2012). Procesi i asgjësimit të fesë në komunizëm. Tiranë: Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit. fq. 19. ISBN 9789928168030.
  6. ^ Istrefi, Diana (2005). "Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005" (PDF). parlament.al. Tiranë. fq. 15–16. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 19 tetor 2020. Marrë më 2 nëntor 2018.
  7. ^ "Dhimitës S. Shuteriqi". akad.gov.al. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
  8. ^ a b "Kadri Hazbiu pështyu kur lexoi "Dimrin e vetmisë së madhe"". Press reader (në anglisht). Gateza Shqiptare. 9 nëntor 2011. Marrë më 30 shtator 2017.
  9. ^ Jakup Mat (5 gusht 2015). "Letra e prokurorit që kryqëzoi shkrimtarin Dhimitër Shuteriqi: e denoncoi te Ramizi". panorama.com.al. Panorama.
  10. ^ Ollomani, Fitor (2019). Punëtorë të shquar të Albanologjisë, Kontributi i Dhimitër Shuteriqit në studimin e historisë së shkrimit të gjuhës shqipe (në Shqipe) (bot. 1). Elbasani: Shpresa Print. fq. 118. ISBN 978-9928-4559-9-4.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
  11. ^ Ndoja, Leka (2013). Tjetërsimi i veprës intelektuale gjatë komunizmit në Shqipëri. Tiranë: ISKK. fq. 87. ISBN 978-9928-168-12-2.
  12. ^ Ndoja 2013, p. 94.
  13. ^ Ndoja 2013, p. 96.