Dhoma e Deputetëve (Perandoria Osmane)
Dhoma e Deputetëve (turqishtja osmane: مجلس مبعوثان Meclis-i meb'ūs̱ān) i Perandorisë Osmane, ishte dhoma e ulët e Asamblesë së Përgjithshme, Parlamenti Osmane.[1] Ndryshe nga dhoma e lartë, Senati, anëtarët e Dhomës së Deputetëve zgjidheshin nga popullata e përgjithshme osmane, megjithëse e drejta e votës ishte e kufizuar për meshkujt me një gjendje të caktuar financiare, midis kufizimeve të tjera që varionin gjatë jetës së Dhomës.[2]
Epoka e Parë Kushtetuese (1876–1878)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Epoka e Parë Kushtetuese
Në Epokën e Parë Kushtetuese, e cila zgjati nga viti 1876 deri më 1878, zgjedhja fillestare e deputetëve u bë nga Këshillat Administrativë të zgjedhur drejtpërdrejt në provinca, të cilët vepronin si një kolegj zgjedhor për deputetët dhe gjithashtu si qeveri lokale. Dhoma e parë u mblodh më 19 mars 1877.[1] Fuqia e saj kryesore gjatë kësaj periudhe ishte e drejta e votës për buxhetet vjetore të paraqitura nga Këshilli i Ministrave.[2] Të gjithë anëtarët e parlamentit, duke përfshirë edhe ata në Dhomë, kishin të drejtën e shprehjes së lirë dhe ishin të imunizuar nga arrestimi dhe ndjekja penale gjatë mandatit të tyre, përveç nëse dhoma e tyre votonte për heqjen e kësaj të drejte për një anëtar.[2]
Pas themelimit të të gjithë parlamentit, Asamblesë së Përgjithshme, në provinca, anëtarët zgjodhën deputetët nga brenda Asamblesë së Përgjithshme për të formuar Dhomën e Deputetëve (turqisht: Meclis-i Mebusan) në kryeqytet, Konstandinopojë. Dhoma e Deputetëve kishte 130 anëtarë dhe pasqyronte shpërndarjen e miletit në perandori.[1] Pas zgjedhjeve të para, një lloj gjyqi për popullimin e Dhomës për herë të parë, kishte 71 përfaqësues të miletit mysliman, 44 përfaqësues të miletit të krishterë dhe 4 përfaqësues të miletit hebre.[3] Pas zgjedhjeve të dyta, ishin 69 përfaqësues muslimanë dhe 46 përfaqësues të milletëve të tjerë (hebrenj, grekë, armenë etj.).
Veprimet e Dhomës iu nënshtruan vetos nga dhoma e lartë, Senati (anëtarët e të cilit u zgjodhën nga Sulltani), duke kufizuar kështu pushtetin e Dhomës gjatë kësaj periudhe.[4] Asnjë sistem i vërtetë kontrollesh dhe balancash midis dhomave të parlamentit apo zyrës së Sulltanit nuk ekzistonte gjatë kësaj periudhe.[2] Sesioni i dytë i Dhomës zgjati nga 13 dhjetor 1877 deri më 14 shkurt 1878, kur Sulltan Abdul Hamid II shkarkoi Asamblenë e Përgjithshme dhe kushtetutën e vitit 1876, duke rivendosur despotizmin e tij.[1] Sulltani, i njohur si paranojak i kufizimeve të pushtetit të tij personal,[5] ishte bërë gjithnjë e më i alarmuar nga kritikat e hapura të bëra nga anëtarët e parlamentit ndaj politikave ushtarake dhe joefikasitetit të mbretërimit të tij.[2]
Epoka e Dytë Kushtetuese (1908-1920)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Epoka e Dytë Kushtetuese
Epoka e Dytë Kushtetuese e Perandorisë Osmane filloi menjëherë pasi Abdul Hamid II u detyrua të rivendoste monarkinë kushtetuese pas Revolucionit të Turqve të Rinj të vitit 1908. Në periudhën më të gjatë u krijuan edhe shumë grupe dhe parti politike. Ahmet Rıza u bë Presidenti i parë i Dhomës në vitin 1908. Pas incidentit të 31 marsit në 1909, një ndryshim në kushtetutën origjinale të vitit 1876 rezultoi që Dhoma të fitonte më shumë pushtet të vërtetë politik në kurriz të Senatit dhe Sulltanit të zgjedhur në mënyrë jodemokratike.[4] Një seri zgjedhjesh gjatë kësaj periudhe rezultuan në ngritjen graduale të dominimit të Komitetit të Bashkimit dhe Përparimit (CUP) në politikë. Partia e dytë më e madhe ishte Partia e Lirisë (1908 - 1910) dhe Partia e Lirisë dhe Akordit (1911 - 1920) (turqisht: Hürriyet ve İtilâf) të dyja partitë e udhëhequra nga Princi Sabahaddin.
Epoka e Dytë Kushtetuese mori fund de facto pas zgjedhjeve të vitit 1912 (të njohura si Sopalı Seçimler, "Zgjedhja e klubeve"), të cilat CUP u kuptua gjerësisht se i kishte manipuluar në favor të saj.[2] Pas grushtit të shtetit osman të vitit 1913 dhe marrjes së pushtetit nga triumvirati i CUP-it i njohur si Tre Pashallarët, Dhoma e Deputetëve, së bashku me Sulltanin dhe Senatin, pushuan së ushtruari çdo pushtet politik kuptimplotë mbi qeverinë.[2]
Epoka përfundoi zyrtarisht pas Luftës së Parë Botërore gjatë pushtimit të Kostandinopojës. Takimi i fundit më 18 mars 1920 prodhoi një letër proteste drejtuar aleatëve dhe një leckë e zezë mbuloi foltoren e parlamentit si kujtim për anëtarët e tij që mungonin.
Marshi i Dhomës së Deputetëve
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Udhëheqësit e revolucionit, Ahmet Njazi bej Resnja dhe Enver Pasha, u përmendën në Marshimin e Deputetëve, himni i Dhomës së Deputetëve të restauruar (shih audion djathtas); rreshti i katërt u këndua "Rroftë Niyazi, rroftë Enveri!" (turqisht: "Yaşasın Niyazi, yaşasın Enver!").
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Minutes of the Chamber of Deputies and Senate
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d Myron Weiner; Ergun Özbudun (1987). Competitive Elections in Developing Countries (në anglisht). Duke University Press. fq. 333. ISBN 0-8223-0766-9.
- ^ a b c d e f g Rainer Grote; Tilmann Röder (16 shkurt 2012). Constitutionalism in Islamic Countries: Between Upheaval and Continuity (në anglisht). Oxford University Press. fq. 328–330. ISBN 978-0-19-975988-0.
- ^ Alan Palmer (19 maj 2011). The Decline and Fall of the Ottoman Empire (në anglisht). Faber & Faber. fq. 1859. ISBN 978-0-571-27908-1.
- ^ a b Selcuk Aksin Somel (13 shkurt 2003). Historical Dictionary of the Ottoman Empire (në anglisht). Scarecrow Press. fq. 225. ISBN 978-0-8108-6606-5.
- ^ Cleveland, William; Burton, Martin (2013). A History of the Modern Middle East (në anglisht). Boulder, CO: Westview Press. fq. 123–124. ISBN 978-0-8133-4833-9.