Historiografia shqiptare

Historiografia shqiptare u referohet studimeve, burimeve, metodave dhe interpretimeve kritike të përdorura nga studiuesit për të studiuar historinë e Shqipërisë dhe shqiptarëve.

Ndikimi i Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Theodor Ippen në Shkodër i veshur me një kostum verior shqiptar

Theodor Anton Ippen, i cili do të bëhej konsull i Austro-Hungarisë në Shkodër midis viteve 1897 dhe 1903, i përkiste grupit të albanologëve, veprat e të cilëve u botuan përmes instituteve të financuara nga shteti i Austro-Hungarisë . [1] Ai mori pjesë në shkrimin dhe përhapjen e historisë së parë të Shqipërisë të botuar në gjuhën shqipe, sepse këmbënguli se do të ishte e dobishme për zgjimin e ndërgjegjes kombëtare shqiptare dhe rrjedhimisht për Monarkinë e Dyfishtë. [2] Ippen luftoi për krijimin e një shteti kombëtar të pavarur të shqiptarëve. [3]

Historiografia moderne shqiptare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dy janë burimet kryesore të historiografisë moderne shqiptare: intelektualë nga periudha e Rilindjes Kombëtare Shqiptare ( Rilindja ) dhe historianë nga regjimi i Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë . [4] Nga viti 1878 e tutje, periudha e zgjimit kombëtar galvanizoi intelektualët shqiptarë midis disave që u shfaqën si studiuesit e parë modernë shqiptarë dhe ata ishin të preokupuar me kapërcimin e dallimeve gjuhësore dhe kulturore midis nëngrupeve shqiptare (gegët dhe toskët) dhe ndarjet fetare (myslimanë dhe të krishterë). [5] Në atë kohë, këtyre studiuesve u mungonte aksesi në shumë burime parësore për të ndërtuar idenë se shqiptarët ishin pasardhës të ilirëve, ndërsa Shqipëria e Madhe nuk konsiderohej si prioritet. [5] Krahasuar me homologët e tyre ballkanikë, këta historianë shqiptarë ishin shumë të moderuar dhe krahas politikanëve kishin kryesisht synimin për të marrë njohje socio-politike dhe autonomi për shqiptarët nën sundimin osman. [5] Dy vepra kryesore historike të shkruara nga shqiptarët gjatë kësaj faze të hershme të historiografisë moderne brenda Shqipërisë janë L'Albanie et l'Invasion turque au XVe siècle (1937) e Athanas Gegajt dhe George Castrioti Scanderbeg (1405-1468) (1947) e Fan Nolit, të dyja të shkruara. jashtë Shqipërisë. [6]

Historiografia socialiste shqiptare (1945-1992)

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historiografia socialiste shqiptare lidhej me projektin e shtetndërtimit shqiptar të legjitimimit kombëtar. [7] Historiografia shqiptare u bazua në veprat e një grupi inteligjence shqipfolëse që gjatë fillimit deri në mesin e shekullit të 19-të zhvilluan një rrëfim kombëtar kur historianët profesionistë shqiptarë nuk ekzistonin. [7] Qasjet e ekuilibruara ndaj historisë nuk u inkurajuan gjatë periudhës midis fundit të Luftës së Dytë Botërore dhe vdekjes së Enver Hohxës në 1985. [8] Pas Luftës së Dytë Botërore, qeveria komuniste trajnoi studiues për t'u bërë historianë dhe për të shkruar historinë shqiptare, ndërsa për shkak të kontekstit politik ata ishin të preokupuar me çështje që kishin të bënin me identitetin kombëtar. [7] Në vitin 1959 u botua vëllimi i parë për historinë e Shqipërisë që trajtonte tema që varionin nga lashtësia deri në shekullin e 19-të dhe ishte një sipërmarrje madhore që ishte një analizë serioze e burimeve greke, latine, bizantine dhe osmane . [7] Elemente të ndërtimit kombëtar dominuan pjesë të veprës si theksimi i ilirëve si paraardhës të shqiptarëve, ekzistenca e një shteti mesjetar shqiptar dhe se shqiptarët gjatë periudhës osmane ishin një entitet autonom. [7] Këto tema edhe pse të lidhura me çështjet e identifikimit kombëtar nuk ishin plotësisht të pabaza. [7] Gjatë periudhës komuniste, regjimi u përpoq të rrënjoste një ndërgjegje kombëtare përmes shtrirjes së një të shkuare teleologjike të bazuar në prejardhjen ilire, rezistencën e Skënderbeut ndaj osmanëve dhe rizgjimin nacionalist ( Rilindja ) të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të. [9] Këto tema dhe koncepte të historisë kanë vazhduar ende brenda një mjedisi postkomunist të modifikuar dhe përshtatur për t'iu përshtatur aspiratave të Shqipërisë bashkëkohore në lidhje me Evropën. [9] Studimi historiografik shqiptar, edhe pse i komprometuar nga ndikimet politike, arriti të prodhonte informacione të besueshme herë pas here. [7] Për Shqipërinë staliniste, Bernd Jürgen Fischer deklaroi se ajo prodhoi historianë të mirë, por jo gjithmonë histori të mirë. [8] Duke u mbështetur në temat e betejave kombëtare të krijuara gjatë periudhës së Rilindjes, historiografia socialiste shqiptare u përqendrua në narrativën kryesore të kombësisë që në shkrimin e historisë përfshinte materializmin historik dhe nacionalizmin marksist. [10] Në këtë periudhë kishte dy grupe kryesore të shquara të historianëve shqiptarë: [11]

  1. Historianët ushtarakë: Ndreci Plasari dhe Shyqri Ballvora
  2. Historianët politikë: Aleks Buda, Stefanaq Pollo, Arben Puto dhe Luan Omari.

Aleks Buda, i cili u bë edhe president i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, nganjëherë konsiderohet si themelues i historiografisë shqiptare të periudhës së pas Luftës së Dytë Botërore. [12] Buda i përkiste një grupi të vogël intelektualësh të lejuar nga regjimi komunist shqiptar të kishin akses në literaturë të huaj për t'i përdorur ato për të përgatitur direktiva të reja ideologjike dhe teorike për pjesën tjetër të kolegëve të tyre. [13]

Historiografia shqiptare postkomuniste

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kur historiografia socialiste shqiptare merrej me njerëzit, ajo prirej t'i shihte gjërat bardh e zi. [14] Trashëgimia e të kuptuarit të historisë përmes dikotomive të tilla ka mbetur për shumicën e shqiptarëve të cilët për shembull ata e shohin Skënderbeun dhe forcat antiosmane si "të mira" ndërsa osmanët janë "të këqij". [15] Ndikimi i ideologjisë mbi historianët shqiptarë gjatë epokës socialiste të historiografisë shqiptare mund të shihet jo vetëm në botimet e botuara nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë (d.m.th. Historia e Shqipërisë ) por edhe në vepra të specializuara të botuara nga autorë individualë si Viron Koka, Mentar Belegu dhe Ilijaz Fishta. [16] Për shkak të kësaj trashëgimie, Robert Elsie theksoi se nuk kishte historiografi të besueshme dhe objektive në Shqipëri që mund të shërbente si bazë për fjalorin e tij historik të Shqipërisë që ai përpiloi dhe botoi në vitin 2010. [17] Oliver Jens Schmitt deklaroi se regjimi shqiptar i periudhës së pas Luftës së Dytë Botërore propagandoi versionin zyrtar të së kaluarës duke përdorur të gjitha mjetet në dispozicion. Njerëzit në Shqipëri i nënshtroheshin indoktrinimit dhe propagandës së organizuar nga shteti. Schmitt shpjegoi se për shkak të ndikimit politik ishte e pamundur të organizohej një diskutim i hapur për historiografinë socialiste, ndërsa ata që tentonin ta kritikonin atë do të denoncoheshin shpesh si joprofesionistë ose të huaj me objektiva të liga. [18] Ndikimi i miteve të tilla historike ka mbetur ende, për të cilat për shembull në vitin 2009 Schmitt u kritikua ashpër në Shqipëri pas prodhimit të një biografie akademike që sfidonte konceptin tradicional shqiptar për Skënderbeun. [9] Historiografia shqiptare postkomuniste është përpjekur të largohet nga ndikimet e mëparshme politike të epokës së Hoxhës dhe ta zhvendosë disiplinën drejt një drejtimi metodologjik më shkencor, megjithatë temat e betejave kombëtare vazhdojnë. [10] Presionet politike janë bërë mbi historiografinë bashkëkohore shqiptare. [19] Për shembull, qeveria shqiptare në vitin 2013 reformoi Akademinë e Shkencave duke e lejuar atë të ndikojë në studimet e historianëve duke i nxitur ata të rishkruajnë historinë (kryesisht në lidhje me periudhën moderne). [19] Këto lëvizje shkaktuan debate të ndezura mes historianëve, një grup që e shihte qëllimin fillestar si një lëvizje për të lënë mënjanë shtrembërimet e së kaluarës që ndihmoi në fuqizimin e komunistëve dhe një grup tjetër duke e parë atë si një përsëritje të politizimit të historisë nga regjimi komunist. [19]

Temat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historia e hershme shqiptare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tabloja e krijuar nga shkenca shqiptare për historinë e hershme të shqiptarëve është e thjeshtuar, jokritike dhe ka pamje të sajuar. [20] Studiuesit shqiptarë vazhdimisht kanë pohuar paraardhjen e kulturës shqiptare ndaj kulturës sllave . [21] Historiografia zyrtare shqiptare, e cila ka ndikuar dukshëm te shqiptarët, thekson se shqiptarët kanë jetuar gjithmonë në Shqipëri dhe hapësirat përreth saj duke e mbështetur hipotezën se shqiptarët janë pasardhës të ilirëve, ndërsa disa studiues joshqiptarë e konsiderojnë ende të pazgjidhur çështjen e origjinës së shqiptarëve. [22]

Periudha osmane dhe islami në Shqipëri

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Imazhi i Islamit i prodhuar nga të dy burimet kryesore të historiografisë moderne shqiptare nuk ishte as objektiv dhe as pozitiv. [23] Edhe pse regjimi komunist ra (1992) në Shqipëri, historianët bashkëkohorë shqiptarë janë mbajtur ende pas stereotipave dhe miteve të trashëguara në lidhje me Islamin nga historiografia socialiste shqiptare. [24]

Mitet historiografike shqiptare në lidhje me Islamin përfshijnë: [25]

  1. Islami u importua nga osmanët dhe është një element i huaj i kulturës shqiptare.
  2. Shqiptarët u konvertuan nga krishterimi në islam jo për shkak të ndjenjave të tyre fetare, por për arsye të tjera oportuniste ose sepse ndonjëherë detyroheshin ta bënin këtë.
  3. Ndjenjat fetare shqiptare janë të dobëta sepse ndjenja kombëtare shqiptare ka qenë gjithmonë më e rëndësishme për shqiptarët se sa aderimi dhe përkatësia e tyre fetare.

Historianë të shumtë nga Shqipëria me perspektiva nacionaliste (Ramadan Marmallaku, Kristo Frasheri, Skender Anamali, Stefanaq Pollo, Skender Rizaj dhe Arben Puto) theksuan qëllimisht "egërsinë turke" dhe "rezistencën heroike të krishterë kundër shtetit osmanli në Shqipëri". [26] Historiografia shqiptare tenton të injorojë armiqësinë e frymëzuar fetarisht midis shqiptarëve të besimeve të ndryshme. [27] Tendencat nga historiografia nacionaliste shqiptare, të kompozuara nga studiues gjatë dhe të epokës komuniste e më tej, vazhdojnë të interpretojnë sundimin osman si periudhën e "zgjedhës", e ngjashme me historiografitë e tjera ballkanike. [15]

Skënderbeu

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Megjithëse Miti i Skënderbeut kishte pak lidhje me realitetin historik të Skënderbeut, ai u përfshi në veprat për historinë e Shqipërisë . [28]

Traktati i Londrës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Traktati i Londrës i interpretuar nga historiografia nacionaliste shqiptare simbolizon ndarjen e kombit shqiptar në tri pjesë. [29]

Të tjera

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pohimet serbe se në Kosovë shqiptarët u vendosën për herë të parë në shekullin e 17-të, janë hedhur poshtë nga historiografia moderne shqiptare. [30]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Blumi, Isa (2007), Seeing Beyond the River Drin, Sarajevo, Ottoman Albanians and Imperial Rivalry in the Balkans after 1878 (PDF) (në anglisht), Austria: Kakanien revisited, fq. 3, arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 shkurt 2014, marrë më 27 shkurt 2023, At the center of this Sarajevo-based policy were highly regarded Albanologists such as Theodor Ippen (b.1861), Norbert Jokl (1877-1942) and Franz Nopcsa (1877-1933) who all published influential studies on Albanian language, geography, archeology and history through state-funded institutes in Budapest, Sarajevo and Vienna.
  2. ^ Clayer, Nathalie (2007), Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane on Europe (në frëngjisht), Karthala, fq. 416, ISBN 9782845868168, marrë më 19 janar 2011, Ce sont aussi les fonctionnaires austro-hongrois qui furent à l'origine du premier livre sur l'histoire de l'Albanie en albanais". Dès le mois de mai 1897, le consul Ippen insistait auprès du ministre des Affaires étrangères de la Double Monarchie sur les avantages que procurerait, pour l'éveil de la conscience nationale albanaise et donc pour l' action autrichienne en Albanie, l'écriture et la diffusion d'une histoire de l'Albanie.
  3. ^ Ethnologia Balkanica (në anglisht). Prof. M. Drinov Academic Publishing House. 1998. fq. 215. he promoted the Albanian educational system and supported the establishment of an independent Albanian state
  4. ^ Kressing 2002

    Modern Albanian historiography has two important sources: the thinkers of the 'renaissance' (rilindja) period (1844-1912), and the historians of the Communist regime.

  5. ^ a b c Kostov, Chris (2010). Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto 1900-1996 (në anglisht). Peter Lang. fq. 40. ISBN 9783034301961.
  6. ^ Gran, Peter (1996). Beyond Eurocentrism: A New View of Modern World History (në anglisht). Syracuse University Press. fq. 221.
  7. ^ a b c d e f g Di Lellio 2009. "The development of an Albanian scholarly tradition of historians is relatively recent and tightly linked to a project of national legitimation. While a loose international network of Albanian-speaking intellectuals began to develop a national narrative in the first half of the 19th century, professional historians were absent. Only after WWII did the Enver Hoxha regime start to train the scholars who would take up the task of writing Albanian history and, from the outset, the profession was strongly influenced by an authoritarian project of state building; political circumstances kept Albanian historians absorbed by issues of national identity. This does not mean that their work does not yield reliable information. The first volume of the history of Albania that first appeared in 1959 concerns the period from antiquity through the mid-19th century and is a major enterprise based on a serious examination of Greek, Latin, Byzantine and Turkish sources. Its emphasis on the autochthonous character of the Albanians as the sole descendants of the Illyrians and on the existence of an Albanian state in the XII century; and the insistence on the Albanian nation as an autonomous entity during the Ottoman epoch, are all elements of a national construction and in the end inseparable from the process of national identification, but not entirely without foundation."
  8. ^ a b Jürgen Fischer 1999

    The political climate in Albania under Enver Hoxha, who ruled Albania from World War II until his death in 1985, did little to encourage a balanced approach to history.

  9. ^ a b c Schmidt-Neke 2014
  10. ^ a b Brisku 2013.
  11. ^ Jürgen Fischer 1999
  12. ^ Hysa, Armanda; Keber, Katarina (2010). Historièni seminar 8 (në anglisht). Založba ZRC. fq. 111. ISBN 978-961-254-216-0.
  13. ^ Hysa, Armanda; Keber, Katarina (2010). Historièni seminar 8 (në polonisht). Založba ZRC. fq. 120. ISBN 978-961-254-216-0.
  14. ^ Jürgen Fischer 1999

    ...socialist Albanian historiography tends, when dealing with people, to see things in black and white terms.

  15. ^ a b Schmidt-Neke 2014
  16. ^ Ilirjani, Altin; Arolda Elbasani; Ridvan Peshkopia (2010), Albanian Journal of Politics (në anglisht), vëll. 1, Chapel Hill, NC: Shoqata Shqiptare e Shkencave Politike, fq. 178, ISBN 9780977666225, OCLC 70817932, ... the ideologically tingled historiography of socialist-era Albanian historians, as evidenced not only in official publications issued by the Academy of Sciences of Albania, like in....Historia e Shqipërisë, but also in more specialized works by authors such as...
  17. ^ Elsie 2010

    ...Compiling a historical dictionary for a country... as Albania... because there is still no objective and reliable historiography in Albania.

  18. ^ Jens, Oliver; Ben Andoni (2013). "Historia shqiptare-një histori e hapur". ResPublica. Arkivuar nga origjinali më 21 shkurt 2014. Marrë më 6 shkurt 2014. Mbas 1945, për herë të parë në historinë e Shqipërisë, Shteti përdorte të gjitha mjetet e tij për të prodhuar dhe propaganduar versionin e tij zyrtar të së shkuarës. Fatkeqësisht, kjo ndodhte në një shtet Orvellian, ku historianët ishin thjesht mjete në duart e diktatorit, i cili personalisht diktonte linjat kryesore të interpretimit. Kjo ishte periudha ku shumë nga shqiptarët u konfrontuan për herë të parë me historinë e sistemit shkollor të shtetit të ri i cili integroi për herë të parë gjithashtu fëmijë nga zonat rurale dhe familjet e varfra ... Kritikët ose u denoncuan si jo-profesionistë (sepse ata nuk u rekrutuan në institucionet kërkimore për shkak të mendimeve të tyre ndryshe) apo si të huaj me qëllime të errëta.
  19. ^ a b c Brisku 2013.
  20. ^ Bartl 2001

    Слика коју албанска наука ствара о раној историјисопственог народа је поједностављена, некритичка и делује исконструисано.

  21. ^ Elsie 2004

    Albanian scholars ever ready to assert antecedence of their culture over that of the Slavs

  22. ^ Kressing 2002

    The official historiography claims that Albanians have always lived in Albania and therefore gives credit to the thesis that they are the descendants of the Illyrians...However, non-Albanian researchers consider the question of Illyrian or Thracian origin of the Albanians to be unsolved...Nevertheless, this version of history has influenced many Albanians

  23. ^ Kressing 2002

    Neither of them produced an objective and positive image of Islam.

  24. ^ Kressing 2002

    Since the fall of Communism, Albanian historians have not started to free themselves from their inherited stereotypes. This explains why contemporary history, when it comes to Islam, is still the prisoner of myths.

  25. ^ Kressing 2002

    One of these myths is that Islam is an alien element of Albanian culture imported by the Ottomans. The reason is that Albanians were originally Christian (Saint Paul visited Illyria). Other myths say that they had converted for a number of reasons which had nothing to do with religion. They were opportunists. They wanted to escape the taxes imposed on Christians and to benefit from the many advantages attached to being Muslim in a Muslim society. It is said also that they were forced by the Ottomans to embrace Islam. Those who converted are often presented as traitors to the true spirit of the nation. Another important myth is the weakness of Albanians’ religious feeling. Communists worked hard to show that in their history national feeling was always more important for Albanians than religious feeling. In their propaganda, they did not hesitate to distort the ideas of the rilindja writers. As an example, they used - out of context - the famous declaration of Pashko Vasa Shkodrani: ‘The religion of the Albanians is Albanianism’. Actually, he wanted to encourage national unity while still respecting each person’s religious belief.

  26. ^ Kopanski 1997

    Albanian nationalist historians like Ramadan Marmallaku, Kristo Frasheri, Skender Anamali, Stefanaq Pollo, Skender Rizaj and Arben Puto in their books deliberately emphasized "the Turkish savagery" and "heroic Christian resistance against the

    Osmanli state in Albania".

  27. ^ Schwandner-Sievers 2002

    ...there are many instances of religiously inspired animosities, which present day Albanian historiography tends to ignore.

  28. ^ Bartl, Peter (2009), Bartl, Peter: review of: Schmitt, Oliver Jens, Skanderbeg. Der neue Alexander auf dem Balkan (në gjermanisht), fq. 617, Dieser Mythos hatte mit der historischen Realität wenig zu tun, er fand aber nichtsdestotrotz Eingang auch in die albanische Geschichtsschreibung. [This myth had a little to do with the historical reality, but it was nonetheless included in the Albanian history too.]
  29. ^ Ersoy, Ahmet; Maciej Górny; Vangelis Kechriotis (2010), Modernism : the creation of nation-states (në anglisht), Budapest; New York: Central European University Press, fq. 236, 237, ISBN 9781441684110, OCLC 699519530, Decisions of the London ...In nationalist Albanian historiography, this symbolizes the partition of the nation into three parts; Kosovo was annexed by Serbia, Çamëria (Gr. Tsamouria) was annexed by Greece, and the remaining part became the state of Albania
  30. ^ Singh, Jasvir (1 janar 2009). Problem of Ethicity: Role of United Nations in Kosovo Crisis (në anglisht). Dr. Jasvir Singh. fq. 84. ISBN 978-81-7142-701-7. Modern Albanian historiography rejects the Serbian argument that the Albanians first settled in Kosovo in seventeenth