Vrakë

Vrakë (Serbisht: Врака Vraka) është një rajon në Qarkun e Shkodrës në Shqipërinë veriore. Rajoni përfshin vendbanime të vendosura në bregun e liqenit të Shkodrës, rreth 7 km në veri të qytetit të Shkodrës. Ky rajon etnografik është i banuar nga serbo-malazez, podgoriçani (myslimanët sllavë) dhe shqiptarë; ka qenë e banuar kryesisht nga serbo-malazezët. Një komunitet i vogël serbo-malazez migroi dhe u vendos në Vrakë gjatë fundit të shekullit të shtatëmbëdhjetë dhe fillimit të shekullit të tetëmbëdhjetë. Shumica e komunitetit serbo-malazez erdhi në Vrakë, Shqipëri nga Mali i Zi gjatë periudhës zogiste ndërmjet luftës pas vitit 1926 dhe më vonë nga viti 1938 deri në vitin 1948.[1] Deri në vitin 2010 shumica e familjeve ortodokse u kthyen në Mal të Zi dhe Serbi. Sot (2019) atje jetojnë vetëm pak familje (më pak se pesë).

Një grua nga Vrakë.

Vendbanimet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historia e hershme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Toponimi është sllavisht.[2][3]

Kohët e fundit, malazezët dhe serbët filluan të migrojnë në Vrakë në fund të shekullit të 17-të. Sipas Jovan Erdeljanoviq, në librin e tij Stara Crna Gora, të gjithë pasardhësit e Jovan Martinoviqit, i cili përmendet që nga viti 1687, kanë emigruar në Vrakë. Nga dokumentet e vërtetuara, një nga familjet e para që banoi në zonën e Vrakës në vitin 1705 ishin Gjurçeviçët nga fshati Momçe i Kuçit. Njëfarë Erko Gjurçeviq ishte i vetmi nga klani i tij në Vrakë që u konvertua në Islam. Pasardhësit e tij më vonë u quajtën Erkoçeviç, të cilët gjenden në fshatin Shtoj, afër shkodres.

Sipas Edith Durham, banorët e Vrakës kishin ikur nga Bosnja dhe Mali i Zi, për shkak të gjakmarrjes.[4]

Historia moderne

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas Krizës së Madhe Lindore, nga viti 1878 e tutje ekziston një komunitet i vogël musliman malazez që jeton në rajon dhe njihen si Podgoriçani, për shkak të prejardhjes së tyre nga Podgorica në Mal të Zi.[5][6]

Në vitin 1909, Eparkia e Rashkës dhe Prizrenit kishte 15 protopresbiteriate, i fundit nga të cilët ishte Shkodra, ku famullia e Vrakës kishte 119 shtëpi (fshatrat Novi Borič, Stari Borič, Grilj, Raš, Kule, Omara, Turajlije, Kamenica) me një kishë në Novi Borič kushtuar Fjetjes së Virgjëreshës së Shenjtë, famulli nën Petar Mrekoviq.[7]

Në vitin 1918, krahas ortodoksëve serbë në Shkodër, kishte bashkësi në fshatra të ndryshme fqinje si në Vrakë, Vramenicë, Derigniat etj., si dhe disa mijëra muslimanë sllavë me prejardhje malazeze dhe nga Bosnja-Hercegovina. Në vitin 1920, këto fshatra ishin me shumicë serbe: Bërç, Basits, Vrakë, Sterbets, Kadrum. Bujqësia ishte profesioni kryesor i fshatrave.

Vraka njihet për faktin se ka qenë vendi ku poeti Millosh Gjergj Nikolla u bë mësues më 23 prill 1933 dhe pikërisht në këtë periudhë nisi të shkruante skica dhe vargje në prozë.[8] Fshati Vrakë në atë kohë ishte tërësisht i banuar nga serbo-malazezët. Shkolla serbe në Vrakë u shkatërrua në vitin 1934.[9]

Në vitin 1990 shumica e komunitetit pakicë të Vrakës shkoi në Mal të Zi.[10] Me hapjen e kufirit, shumë anëtarë të komunitetit u larguan midis marsit-dhjetorit 1991 për në Mal të Zi dhe Vraka, Boriç dhe zona të tjera afër u shpopulluan rëndë.[1] Gjatë asaj kohe me problemet ekonomike dhe tensionet e shfaqura në zonat e ish-Jugosllavisë, bëri që rreth 600 prej tyre të kthehen në atdhe në Shqipëri.[10][11]

Në vitin 1992 u krijua Shoqata Moraça-Rozafa.[12]

Gjatë Luftërave Jugosllave, pati incidente dhune ndaj minoritetit serbo-malazez në vende si Boriç i Vogël dhe Boriç i Madh, ku qeveria shqiptare u përpoq t'u merrte me forcë tokat. Kishte raporte se qeveria shqiptare tentoi të zhvendoste me forcë serbo-malazezët dhe podgoriçanët nga Boriçi i Vogël, Boriçi i Madh, Vraka dhe vende të tjera.[13][14][15]

Në mars 1992, si pjesë e politikës shtetërore të Serbisë dhe Malit të Zi për të rritur numrin e serbëve në Kosovë, afro 3000 njerëz nga pakica serbe në Shqipëri emigruan në rajon pasi pranuan një ofertë qeveritare për punësim dhe strehim në zonë.[16][17][18] Një tjetër valë u rikthye për shkak të Luftës së Kosovës.

Në fillim të shekullit të njëzetë, komuniteti jeton kryesisht nga tregtia me Malin e Zi dhe marrëdhëniet e përbashkëta me banorët shqiptarë konsiderohen si të mira nga shumë prej anëtarëve të tij.[19]

Njerëz të shquar

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b Miranda Vickers; James Pettifer (1997). Albania: From Anarchy to a Balkan Identity (në anglisht). C. Hurst & Co. Publishers. fq. 203. ISBN 978-1-85065-279-3.
  2. ^ Zeitschrift für Balkanologie (në gjermanisht). R. Trofenik. 1992. Vrakë SH. Flowing into Lake Shkodër. Also village toponym Vrakë. Slavic toponym.
  3. ^ Благоје В. Марковић (1990). "Врака и Врачани" (në serbisht). Још од катастра 1416., без промјене до 1933. помињу се села: Раш и Куле [...] Јована рашког атарима села Раша и Пула око којих je и по броју и по врсти остало највише споменичких остатака: зидина, зараслих кућних темеља, земљаних хумки "главица", гробаља на неколико мјеста, стародревних стабала дрвећа. На једном од великих млинарских брестова атара села Куле Црногорци су 1912. поставили осматрачницу погледа на штојски фронт и ка Скадру.[14] О густини насељености положају ширем смислу, у старих Врачана забиљежио сам предање: "От старога Громира ("Громир кећ") преко Раша и св. Јована до Дришта (Дриваст) могла je мачка с куће на кућу да мине а да земљу не такне". [...] Арнаутско село "Раш Мали" - топоним, спуштен je на мјесто врачкога Раша, те, сада, древни Раш се назива "Раши вогељ". По неким вијестима наш Раш je срушен и планиран изнова, а св. Јован "Црквина", служи у друге сврхе. [...] Село Раш [...] Село Куле
  4. ^ Edith Durham, M. (2009-06-01). Edith Durham (në anglisht). fq. 24. ISBN 9781406828559.
  5. ^ Tošić, Jelena (2015). "City of the 'calm': Vernacular mobility and genealogies of urbanity in a southeast European borderland". Southeast European and Black Sea Studies (në anglisht). 15 (3): 391–408. doi:10.1080/14683857.2015.1091182. pp. 394–395. "As noted above, the vernacular mobility term ‘Podgoriçani’ (literally meaning ‘people that came from Podgoriça’, the present-day capital of Montenegro) refers to the progeny of Balkan Muslims, who migrated to Shkodra in four historical periods and in highest numbers after the Congress of Berlin 1878. Like the Ulqinak, the Podgoriçani thus personify the mass forced displacement of the Muslim population from the Balkans and the ‘unmixing of peoples’ (see e.g. Brubaker 1996, 153) at the time of the retreat of the Ottoman Empire, which has only recently sparked renewed scholarly interest (e.g. Blumi 2013; Chatty 2013)."
  6. ^ Gruber, Siegfried (2008). "Household structures in urban Albania in 1918". The History of the Family (në anglisht). 13 (2): 138–151. doi:10.1016/j.hisfam.2008.05.002. S2CID 144626672. p. 142. "Migration to Shkodra was mostly from the villages to the south-east of the city and from the cities of Podgorica and Ulcinj in Montenegro. This was connected to the independence of Montenegro from the Ottoman Empire in the year 1878 and the acquisition of additional territories, e.g. Ulcinj in 1881 (Ippen, 1907, p. 3)."
  7. ^ Ljubomir Durković-Jakšić, Prilozi za istoriju Srpske pravoslavne crkve u Skadru i okolini (në serbisht)
  8. ^ Robert Elsie (2005). Albanian Literature: A Short History (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 132–. ISBN 978-1-84511-031-4.
  9. ^ "Udru?enje "Mora?a-Rozafa" - Istorijat" (në serbisht). Arkivuar nga origjinali më 2012-03-28. Marrë më 2016-05-02.
  10. ^ a b Genov, Nikolai (2006). Ethnicity and Mass Media in South Eastern Europe (në anglisht). Lit Verlag. fq. 25. ISBN 9783825893484. "Vraka to the north of the city of Shkodra and near the border with Montenegro. There are no accurate data about this ethnic minority in the population census of 1989. It was considered that it consisted of about 2,000 people. Almost all of them left for Montenegro in 1990. Economic difficulties and the tensions created in the former Yugoslavia urged about 600 of them to return to their homes in Albania.
  11. ^ Carl Skutsch (7 nëntor 2013). Encyclopedia of the World's Minorities (në anglisht). Routledge. fq. 64–. ISBN 978-1-135-19388-1. One subgroup of Christian-Orthodox faith once lived in the area of Vrakë of the district of Shkodër in the north, until a large group thereof emigrated in early 1990 to the then-Yugoslav Federation, although about 600 later returned.
  12. ^ "Srpska Dijaspora | Susedne zemlje | PROBLEMI UDRU?ENJA SRPSKO-CRNOGORSKE MANJINE U ALBANIJI" (në serbisht). Arkivuar nga origjinali më 2015-06-15. Marrë më 2014-06-30.
  13. ^ Daily Report: East Europe 116–126 (në anglisht). The Service. 1994. The report that the Albanian authorities have tried forcibly to resettle members of the Serb and Montenegrin minorities, residents of Vraka and Podgoricani, from the villages of Stari Boric and Mladi Boric, in which they have always lived, has caused great concern among the Yugoslav public.
  14. ^ Daily Report: East Europe, 136-146 (në anglisht). 1995. On that occasion the Albanian authorities attempted to forcibly requisition land from the members of the Serbian and Montenegrin minority from the village Stari Boric and Mladi Boric near Shkodra by demanding that they sign a statement ...
  15. ^ Yugoslav Survey (në anglisht). Jugoslavija Publishing House. 1998. fq. 38.
  16. ^ IDSA News Review on USSR/Europe (në anglisht). Institute For Defence Studies and Analyses. janar 1991. fq. 293.
  17. ^ Janjić, Dušan; Lalaj, Anna; Pula, Besnik (2013). "Kosovo under the Milošević Regime". përmbledhur nga Ingrao, Charles W.; Emmert, Thomas A. (red.). Confronting the Yugoslav Controversies: A Scholars' Initiative (në anglisht). Purdue University Press. fq. 290. ISBN 9781557536174.
  18. ^ Clayer, Nathalie (2007). Aux origines du nationalisme albanais: La naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe [The origins of Albanian nationalism: The birth of a predominantly Muslim nation in Europe] (në anglisht). Paris: Karthala. ISBN 9782845868168. p. 65. "Shkodër... Elle comprenait six à sept cents personnes dans la ville, dont cinq à six cents «Serbo-Montenegrins»... Le village de Vrakë, situé à une heure - une heure et demie de march au nord de Shkodër, comptait sept à huit cent orthodoxes slavophones. D'après le consul français, les habitants de ce village souhaitaient etre rattachés au Monténégro, ce qui était imposible étant donné l'éloignement de la frontier.[15]... [15] Un siècle plus tard, leurs descendants ont fini par émigrer en Yougoslavie après la chute de régime communiste et ont été installes… au Kosovo."
  19. ^ Hermine de Soto (1 janar 2002). Poverty in Albania: A Qualitative Assessment (në anglisht). World Bank Publications. fq. 91. ISBN 978-0-8213-5109-3.
  20. ^ Narodni muzej-Beograd (1994). Zbornik Narodnog muzeja (në serbisht). Vëll. 15. fq. 13.
  21. ^ Burovic, K. (2011-01-23), "Doprinos Srpsko-Crnogorske manjine u istoriji Albanskog naroda", Novinar Online (në serbisht), Sva Albanija posebno poznaje Perlata Redžepi, Branka Kadića i Jordana Misju, afirmirani kao Tri heroja Skadra (Tre heronjt e Shkodrës)9), koji su 22.VI.1942. godine poginuli sred Skadra, a boreći se u okruženju protiv italijanskih fašističkih okupatora. Sami su Albanci njihovu borbu do poslednje kapi krvi okarakterisali kao „epope legjendare, një nga epizodet më heroike të Luftës sonë Nacionalçlirimtare"(Legendarna epopeja, jedna od najherojskih epizoda naše Narodno-oslobodilačke borbe")10), koju su opevali i u pesme. U toj veleslavnoj epopeji samo je Perlat Redžepi Albanac. Branko Kadić (1921-1942, posle rata progašen za Narodnog Heroja) i Jordan Misja su pripadnici srpsko-crnogorske nacionalne manjine.
  22. ^ Sanja Lubardić. "Život Srba u Albaniji, Razgovor sa Pavlom Brajovićem, predsednikom Udruženja Srba u Albaniji" [Jeta e Serbëve në Shqipëri, Bisedë me Pavle Brajoviq, Kryetar i Shoqatës së Serbëve në Shqipëri]. Pravoslavlje, 996 (në serbisht). Arkivuar nga origjinali më 2014-04-13.