Mkukusu (entandrophragma excelsum)

Mkukusu kwenye mlima Kilimanjaro (picha ya A Hemp)

Mikukusu (jina la kisayansi: exandrophragma excelsum) ni kati ya miti mirefu zaidi duniani. Mazingira asilia yapo barani Afrika kwenye maeneo ya kitropiki ya Afrika Mashariki ikitokea Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Rwanda, Burundi, Uganda, Tanzania, Malawi na Zambia.

Miti hii inapatikana kwa hali ya mtawanyiko kwenye misitu ya milimani kwenye kimo cha mita 1000 hadi 2150 juu ya UB.

Tabia

Kwa kawaida entandrophragma excelsum inapatikana kwa urefu wa mita 45 hadi 60, yenye shina refu lisilonyooka.

Mwaka 2016 mifano mirefu ilipimwa pale Tema, kata ya Mbokomu, kwenye mabonde ya mlima Kilimanjaro, Tanzania iliyofikia hadi mita 81.5^[1]. Mti huo ni mti mrefu zaidi unaojulikana Afrika. Umekadiriwa kuwa na umri wa miaka 600 hivi^[2].

Mifano 10 mirefu zaidi iliyopimwa ilikuwa na urefu wa mita 59 hadi 81.5 na vipenyo vya mita 1.24 hadi m 2.55^{[3] [4]}

Majina mbadala ya kisayansi

Yafuatayo ni majina mbadala ya kisayansi ya Entandrophragma excelsum: ^[5]

• Entandrophragma deiningeri Harms
• Entandrophragma gillardini Ledoux
• Entandrophragma speciosum Harms
• Entandrophragma stolzii Harms

Majina mengine

Majina ya kawaida ya mti wa Entandrophragma extelsum kwa lugha nyingine ni: ^[6]

• Lugha ya Kiganda : Muyovu
• Kichiga : Mushalya, muyove
• Kikonzo : Kikula
• Kinyankore : Muyovu
• Kitooro : Muyovu, muhungura .

Marejeo

1. Mti mrefu barani Afrika uko Tanzania, ni kivutio watalii , tovuti ya BBC ya tar. 4 Juni 2017
2. Mti wenye miaka 600 wapatikana nchini, tovuti ya mwanancho.co.tz ya 3.3. 2017
3. springer.com / Africa’s highest mountain harbours Africa’s tallest trees, First Online: 17 October 2016, Biodiversity and Conservation: January 2017, Volume 26, Issue 1, pp 103–113. Authors: Andreas Hemp, Reiner Zimmermann, Sabine Remmele, Ulf Pommer, Bernd Berauer, Claudia Hemp, Markus Fischer. DOI: 10.1007/s10531-016-1226-3
4. newscientist.com / Africa’s tallest tree measuring 81m found on Mount Kilimanjaro, By Agata Blaszczak-Boxe, 24 November 2016
5. theplantlist.org / Entandrophragma excelsum (Dawe & Sprague) Sprague Ilihifadhiwa 11 Novemba 2019 kwenye Wayback Machine.
6. worldagroforestry.org / Entandrophragma excelsum

Viungo vya nje

• newscientist.com / Africa's tallest tree measuring 81m found on Mount Kilimanjaro, 30 November 2016
• books.google.co.uk / Flora of Tropical East Africa - Meliaceae, (1991); By Brian Thomas Styles, Frank White
• zambiaflora.com / Entandrophragma excelsum (Dawe & Sprague) Sprague
• monumentaltrees.com / E. excelsum in a gorge south of Kilimanjaro National Park in Barangata

Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Mkukusu (entandrophragma excelsum) kama uainishaji wake wa kibiolojia, uenezi au matumizi yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.