Samuel Fränkel

Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Samuel Fränkel
Data narodzyniŏ 22 listopada 1801
Plac narodzyniŏ Biołŏ
Data śmierci 28 lipnia 1881
Plac śmierci Prudnik
Fach industrialista
Małżyństwo ze Ester Polke
Dzieci Zwi, Menachem, Jehuda, Akiba, Dorothea, Cäcilie, Josef, Jenny, Abraham, Albert, Auguste, Rosalie, Emanuel, Hermann
Matka Chandel Fränkel
Ôjciec Abraham Isaak Fränkel
Galeryjŏ zdjyńć a grafik we Wikimedia Commons

Samuel Fränkel (hebr. שמואל פרנקל; nar. 22 listopada 1801 w Biołyj, um. 28 lipnia 1881 we Prudniku) to bōł miymiecki industrialista, założyciel tkalnie lnu i adamaszku (niyskorniyjszy „Frotex”) we Prudniku.

Biografijŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Fabryka Fränkela (1864)

Bōł ze żydowskij familije. We 1827 roku społym z familijōm przeniōs sie z Biołyj do Prudnika[1]. We 1845 roku założōł fabrykã sztofōw lyniannych przi ulicy Nyskij[2]. Fyrma wartko stała sie jednã ze nojsrogszych fyrm tekstylnych na Ślōnsku, a niyskorzi w Miymczech i we Ojropie. Ôtworzōł pŏrã filiji i stoł sie jednym ze nojsrogszych producyntōw lnu na świecie[3].

Ôstoł kludzōncym prudnickij gminy żydowskij po jeji utworzyniu we 1854 roku[4]. 3 mŏja 1877 Fränkel dokōnoł poświyncyniŏ ufōndowanyj bez siebie synagogi we Prudniku[5]. Czynsto ôrganizowoł ôdczyty poezyje a kameralne kōncerty znanych na świecie pianistōw (m.in. Wilhelma Backhausa i Waltera Giesekinga)[3].

Fränkel umrził 28 lipnia 1881. Je pogrzybany na smyntŏrzu żydowskim we Prudniku przi ul. Kolejowyj[6]. Zgodnie z jego testamyntym przekŏzane ôstało 900 marek prudnickim lazarytōm, 2100 klŏsztōrowi bōnifratrōw na sprŏwōnek nowych betōw do prziklasztornyj lecznicy a 15000 marek prudnickimu magistratowi, z czego co roku 11 listopada i 11 grudnia kupowany bōł wōngel, kery potym bōł rozdŏwany dlŏ potrzebujōncych miyszkōńcōw miasta[4]. Posiedzicielym fabryki ôstoł jego ziyńć Josef Pinkus[7], a niyskorzi jego ynkel Max Pinkus. Fyrma istniała do 2011 pod mianym Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”[8].

Spamiyńć

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Grōft Samuela i Esther Fränkel

28 listopada 1901 we prudnickij synagodze ôstoł ôdśpiywany „Hymn na 100. gyburstag niyzapōmnianego, tajnego radcy pana Samuela Fränkla”. Ôstoł zaś zagrany 5 grudnia 2019 bez kapelã skrzipcowõ szkolŏrzy muzycznyj szkoły we Prudniku[9] w rōmach prōmocyje polsko-czeskich publikacyje ôd Marcina Husaka pt. „Fränklowie i Pinkusowie – ocalałe dziedzictwo” a ôd Michala Vychlidala pt. „Flemmichowie i Schielowie – tekstylne dziedzictwo”[10].

18 czyrwnia 2016 jego mianym nazwany bōł platan klōnolistny przi dŏwnyj portierniji „Frotexu”[11][12].

28 mŏja 2020 miano Samuela Fränkla dostała nowo powstołŏ ulica we Prudniku, co łōnczy ôsiedle Jasiōnowe Wzgōrze ze hul. Powstańców Śląskich[13].

Przipisy

  1. ↑ Jak zmieniał się Prudnik z inicjatywy rodzin Fränkel i Pinkus – cz. 1, Prudnik24, 13 stycznia 2015 [dostymp 2021-06-09] (polski).
  2. ↑ Zakłady Przemysłu Bawełnianego Frotex S.A., ul. Nyska, Prudnik - polska-org.pl, polska-org.pl [dostymp 2021-06-09].
  3. ↑ 3,0 3,1 Fränkel Samuel, Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
  4. ↑ 4,0 4,1 Prudnik i Krnov. Miasta nicią budowane... - PDF, docplayer.pl [dostymp 2021-06-09].
  5. ↑ Synagoga w Prudniku (ul. Kościuszki), Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
  6. ↑ Nowy cmentarz żydowski w Prudniku (ul. Kolejowa 40), Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostymp 2021-06-09].
  7. ↑ Zakłady Tkackie „Fränkel” w Prudniku, web.archive.org, 23 października 2018 [dostymp 2021-06-09] [zarchiwizowane z adresy 2018-10-23].
  8. ↑ To już jest koniec Frotexu, Prudnik24, 21 lutego 2011 [dostymp 2021-06-09] (polski).
  9. ↑ Andrzej Dereń, Hymn pamięci Samuela Fränkla - Teraz Prudnik!, 8 grudnia 2019 [dostymp 2021-06-09] (polski).
  10. ↑ Andrzej Dereń, Dziedzictwo dwóch miast - Teraz Prudnik!, 5 grudnia 2019 [dostymp 2021-06-09] (polski).
  11. ↑ Przeglądanie danych - Pomnik przyrody, crfop.gdos.gov.pl [dostymp 2021-06-09].
  12. ↑ Ich wiek szacowany jest na 170 i 250 lat. Są żywymi pomnikami, Radio Opole, 25 mŏja 2016 [dostymp 2021-06-09] (polski).
  13. ↑ Będzie ulica im. Samuela Fränkla, Prudnik24, 28 mŏja 2020 [dostymp 2021-06-09] (polski).