భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనరు

భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనరు
Incumbent
రాజీవ్ కుమార్[1]
since 2022 మే 15
భారత ఎన్నికల సంఘం
Nominatorభారత కేంద్ర మంత్రిమండలి
నియామకంభారత రాష్ట్రపతి
కాలవ్యవధి6 సంవత్సరాలు లేదా 65 సంవత్సరాల వయస్సు వరకు
(ఏది ముందు అయితే అది)
ప్రారంభ హోల్డర్సుకుమార్ సేన్
ఉపభారత ఎన్నికల కమిషనర్లు
భారత డిప్యూటీ ఎన్నికల కమిషనర్లు
జీతం₹2,50,000 (US$3,100) నెల1కి[2][3]

భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, అనే పదవి స్వేచ్ఛాయుతమైన, న్యాయమైన ఎన్నికలను నిర్వహించడానికి రాజ్యాంగబద్ధంగా అధికారం కలిగిన భారత ఎన్నికల కమిషన్ (సిఇసి) కు నాయకత్వం వహించే ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (సిఇసిఎ). భారత ప్రధాన మంత్రి నేతృత్వంలోని ముగ్గురు సభ్యుల ఎంపిక కమిటీ సిఫారసు మేరకు భారత రాష్ట్రపతి ఒక ఎన్నికల కమిషనర్‌ను నియమిస్తారు. అత్యంత సీనియర్ ఎన్నికల కమిషనర్‌ను ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌గా నియమిస్తారు. సిఇసి పదవీకాలం గరిష్ఠంగా ఆరు సంవత్సరాలు లేదా అతను/ఆమె అరవై ఐదు సంవత్సరాల వయస్సు వచ్చే వరకు ఉండవచ్చు. ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ సాధారణంగా ఇండియన్ సివిల్ సర్వీస్‌కు లేదా ఎక్కువగా ఇండియన్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ సర్వీస్‌కు చెందినవారి నుండి ఎంపికవుతారు.

పాత్ర, అధికారాలు

[మార్చు]

భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (సి. ఇ. సి.) భారత ఎన్నికల కమిషన్‌కు నాయకత్వం వహిస్తారు. ఇది జాతీయ, రాష్ట్ర శాసనసభలు, రాష్ట్రపతి, ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్నికలకు స్వేచ్ఛగా, న్యాయబద్దంగా ఎన్నికలు నిర్వహించడానికి రాజ్యాంగపరంగా స్వయం ప్రతిపత్తి కలిగిన సంస్థ. భారత ఎన్నికల సంఘం పొందిన ఈ అధికారం భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 324 నుండి సంక్రమించింది.[4] ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ సాధారణంగా ఇండియన్ సివిల్ సర్వీస్‌కు, లేదా ఎక్కువగా ఇండియన్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ సర్వీస్‌కు చెందినవారు ఉంటారు. భారత ఎన్నికల సంఘంలో ఒక ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, ఇద్దరు ఎన్నికల కమిషనర్లు ఉంటారు. ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌కు ప్రత్వేక అధికారాలు లేవు. ఏ నిర్ణయం అయినా ముగ్గురిలో మెజారిటీ అభిప్రాయం ద్వారా తీసుకోబడుతుంది.[4]

నియామకం, పదవీకాలం

[మార్చు]

ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్ల (నియామకం, సేవా పరిస్థితులు, పదవీకాలం చట్టం, 2023) లో సూచించిన ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ నియామకం, పదవీకాలం. చట్టం సెక్షన్ 7 ప్రకారం, భారత ప్రధాన మంత్రి నేతృత్వంలోని ఎంపిక కమిటీ సిఫారసు మేరకు భారత రాష్ట్రపతి ఒక ఎన్నికల కమిషనర్‌ను నియమిస్తారు, ఇందులో లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు, ప్రధానమంత్రి నామినేట్ చేసే కేంద్ర మంత్రిమండలి సభ్యుడు ఉంటారు.[5] ఎన్నికల సంఘంలో అత్యంత సీనియర్ సభ్యుడిని రాష్ట్రపతి ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌గా నియమిస్తారు.[4] సిఇసి పదవీకాలం అతను/ఆమె పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించిన తేదీ నుండి గరిష్ఠంగా ఆరు సంవత్సరాలు కావచ్చు. అయితే, పదవీకాలం ముగియడానికి ముందు అతను/ఆమె అరవై ఐదు సంవత్సరాల వయస్సు చేరుకున్నట్లయితే సిఇసి పదవీ విరమణ చేస్తారు. లోక్‌సభ, రాజ్యసభ మూడింట రెండు వంతుల మెజారిటీతో హాజరు కావాల్సిన అభిశంసన ప్రక్రియ ద్వారా సిఇసిని పదవి నుండి తొలగించవచ్చు.[4]

పరిహారం

[మార్చు]

ఎన్నికల కమిషన్ (ఎన్నికల కమిషన్ సేవ, వ్యాపార లావాదేవీల షరతు చట్టం, 1991 ప్రకారం, ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ జీతం భారత సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి జీతం వలె ఉంటుంది.[2] సిఇసి నెలవారీ జీతం ₹350,000 (యుఎస్ $4,400) తోపాటు ఇతర భత్యాలు చెల్లింపు సదుపాయం ఉంది.[3]

ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ల జాబితా

[మార్చు]

ఈ క్రింది వారు భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్లుగా పదవిని నిర్వహించారు.[6]

. లేదు. పేరు. చిత్తరువు పదవీకాలం
1 సుకుమార్ సేన్ 1950 మార్చి 21 1958 డిసెంబరు 19 8 సంవత్సరాలు, 273 రోజులు
2 కళ్యాణ్ సుందరం 1958 డిసెంబరు 20 1967 సెప్టెంబరు 30 8 సంవత్సరాలు, 284 రోజులు
3 ఎస్. పి. సేన్ వర్మ 1967 అక్టోబరు 1 1972 సెప్టెంబరు 30 4 సంవత్సరాలు, 365 రోజులు
4 నాగేంద్ర సింగ్ 1972 అక్టోబరు 1 1973 ఫిబ్రవరి 6 128 రోజులు
5 టి. స్వామినాథన్ 1973 ఫిబ్రవరి 7 1977 జూన్ 17 4 సంవత్సరాలు, 10 రోజులు
6 ఎస్. ఎల్. షక్ధర్ 1977 జూన్ 18 1982 జూన్ 17 4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు
7 ఆర్. కె. త్రివేది 1982 జూన్ 18 1985 డిసెంబరు 31 3 సంవత్సరాలు, 196 రోజులు
8 ఆర్. వి. ఎస్. పెరి శాస్త్రి 1986 జనవరి 1 1990 నవంబరు 25 4 సంవత్సరాలు, 328 రోజులు
9 వి. ఎస్. రమాదేవి 1990 నవంబరు 26 1990 డిసెంబరు 11 16

రోజులు.

10 టి. ఎన్. శేషన్ 1990 డిసెంబరు 12 1996 డిసెంబరు 11 6 సంవత్సరాలు
11 ఎం. ఎస్. గిల్ 1996 డిసెంబరు 12 2001 జూన్ 13 4 సంవత్సరాలు 69 రోజులు
12 జె. ఎమ్. లింగ్డోహ్ 2001 జూన్ 14 2004 ఫిబ్రవరి 7 2 సంవత్సరాలు 269 రోజులు
13 టి. ఎస్. కృష్ణమూర్తి 2004 ఫిబ్రవరి 8 2005 మే 15 1 సంవత్సరం 69 రోజులు
14 బి. బి. టాండన్ 2005 మే 16 2006 జూన్ 29 269 రోజులు
15 ఎన్. గోపాలస్వామి 2006 జూన్ 30 2009 ఏప్రిల్ 20 2 సంవత్సరాలు, 294 రోజులు
16 నవీన్ చావ్లా 2009 ఏప్రిల్ 21 2010 జూలై 29 1 సంవత్సరం 89 రోజులు
17 ఎస్. వై. ఖురేషి 2010 జూలై 30 2012 జూన్ 10 1 సంవత్సరం 316 రోజులు
18 వి. ఎస్. సంపత్ 2012 జూన్ 11 2015 జనవరి 15 2 సంవత్సరాలు 218 రోజులు
19 హరిశంకర్ బ్రహ్మ 2015 జనవరి 16 2015 ఏప్రిల్ 18 92 రోజులు
20 నసీమ్ జైదీ 2015 ఏప్రిల్ 19 [7] 2017 జూలై 5 2 సంవత్సరాలు 77 రోజులు
21 అచల్ కుమార్ జ్యోతి 2017 జూలై 6 [8] 2018 జనవరి 22 200 రోజులు
22 ఓం ప్రకాష్ రావత్ 2018 జనవరి 23 [9] 2018 డిసెంబరు 1 312 రోజులు
23 సునీల్ అరోరా 2018 డిసెంబరు 2 [10][11] 2021 ఏప్రిల్ 12 2 సంవత్సరాలు, 131 రోజులు
24 సుశీల్ చంద్ర 2021 ఏప్రిల్ 13 [12] 2022 మే 14 1 సంవత్సరం, 31 రోజులు
25 రాజీవ్ కుమార్ 2022 మే 15 నిటారుగా[13] 2 సంవత్సరాలు, 189 రోజులు

సంస్కరణలు

[మార్చు]

1989 వరకు భారత ఎన్నికల సంఘం ఒకే సభ్య సంస్థగా ఉండేది.ఆ తరువాత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌కు సహాయం చేయడానికి ఇద్దరు ఎన్నికల కమిషనర్లు నియమించబడ్డారు.[4] భారత రాజకీయ ప్రక్రియలో ఈ కార్యాలయం ఎల్లప్పుడూ ముఖ్యమైనది అయినప్పటికీ, 1990 నుండి 1996 వరకు టి. ఎన్. శేషన్ పదవీకాలంలో ఇది గణనీయమైన ప్రజా దృష్టిని ఆకర్షించి,మన్ననలు అందుకుంది.[14] ఎన్నికల కమిషన్ అధికారాలను బలంగా అమలు చేసి, భారతఎన్నికలలో అవినీతి,తారుమారు చేయడాన్ని అంతం చేయడానికి ఉత్సాహపూరితమైన ప్రయత్నాన్ని చేపట్టిన ఘనత శేషన్‌కు విస్తృతంగా ఉంది.[15][16]

2012 జూన్‌లో, భారత మాజీ ఉప ప్రధాని, భారత పార్లమెంటు మాజీ ప్రతిపక్ష నాయకుడు లాల్ కృష్ణ అద్వానీ, సిఇసి (అలాగే కంప్ట్రోలర్ అండ్ ఆడిటర్ జనరల్ ఆఫ్ ఇండియా (సిఎజి) ను ప్రధాన మంత్రి, ప్రధాన న్యాయమూర్తి,న్యాయ మంత్రి,లోక్‌సభ, రాజ్యసభలోని ప్రతిపక్ష నాయకులతో కూడిన ద్వైపాక్షిక కొలీజియం ద్వారా నియమించాలని సూచించారు.[17][18] అద్వానీ అభిప్రాయం ప్రకారం, పక్షపాతం లేదా పారదర్శకత, సరసత లేకపోవడం అనే అభిప్రాయాన్ని తొలగించాలని డిమాండ్ చేశారు, ఎందుకంటే ప్రస్తుత వ్యవస్థ తారుమారు, పక్షపాతానికి తెరవబడింది.[19] తదనంతరం, తమిళనాడు మాజీముఖ్యమంత్రి ఎం కరుణానిధి కూడా ఈ సూచనకు మద్దతు ఇచ్చారు. బిబి టాండన్, ఎన్ గోపాలస్వామి, ఎస్ వై ఖురేషి వంటి మాజీ సిఇసిలు కూడా ఈ సిఫార్సులుకు మద్దతు పలికారు.[20][21]

ఇవి కూడా చూడండి

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Rajiv Kumar formally takes over as 25th Chief Election Commissioner". The Times of India. 19 May 2022. Retrieved 1 December 2023.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Election Commission (Condition Of Service Of Election Commissions And Transaction Of Business) Act, 1991". Vakil No. 1. Archived from the original on 23 January 2013. Retrieved 17 September 2012.
  3. ↑ 3.0 3.1 "The High Court and Supreme Court Judges Salaries and Conditions of Service Amendment Bill 2008" (PDF). PRS India. Archived from the original (PDF) on 22 August 2017. Retrieved 17 September 2012.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 "Election, FAQ". Government of India. Archived from the original on 2 మార్చి 2024. Retrieved 1 December 2023.
  5. ↑ "SC refuses to stay new law on appointment of CEC and ECs, issues notice to Centre". The Economic Times. 13 February 2024. Retrieved 1 April 2024.
  6. ↑ "Former Chief Election Commissioners". Election Commission of India. Retrieved 19 May 2022.
  7. ↑ "Election Commission of India". ECI.nic.in. Retrieved 11 June 2017.
  8. ↑ Borgohain, Sonalee, ed. (3 July 2017). "India's new Chief Election Commissioner Achal Kumar Jyoti to take charge on 6 July". India Today. Retrieved 2 September 2017.
  9. ↑ "Om Prakash Rawat to succeed AK Joti as new Chief Election Commissioner". The Indian Express. New Delhi. 21 January 2018. Retrieved 21 January 2018.
  10. ↑ "President Kovind appoints Sunil Arora as new Chief Election Commissioner". 2018-11-26. Retrieved 2018-11-27.
  11. ↑ "Sunil Arora takes over as Chief Election Commissioner, will oversee 2019 polls". 2018-12-02.
  12. ↑ Nath, Damini (12 April 2021). "Sushil Chandra appointed Chief Election Commissioner". The Hindu.
  13. ↑ "Rajiv Kumar takes charge as 25th Chief Election Commissioner, says EC won't shy away from tough calls". The Hindu. 15 May 2022. Retrieved 19 May 2022.
  14. ↑ Narasimhan, T. E. (12 May 2012). "The more you kick me..." Business Standard. Retrieved 9 August 2016.
  15. ↑ Das, Sanjib Kumar (1 May 2014). "The man who cleaned up India's elections". Gulf News. Retrieved 10 August 2016.
  16. ↑ Srivastava, Ritesh K.(The Observer) (5 March 2012). "Empowering the EC". Zee News. Retrieved 19 December 2014.
  17. ↑ "Members Bioprofile". Lok Sabha of India/National Informatics Centre, New Delhi. Archived from the original on 29 April 2011. Retrieved 27 April 2011.
  18. ↑ "KA2". The Times of India. 5 June 2012. Archived from the original on 1 November 2013. Retrieved 5 October 2012.
  19. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; KA1 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  20. ↑ "SYQ". The Times of India. 16 July 2012. Retrieved 1 December 2023.
  21. ↑ "Ex-CECs backed collegium, Law Ministry not too keen". The Indian Express. 10 June 2012. Retrieved 5 October 2012.