సాక్షర భారత్ 15 సంవత్సరాలు, అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న అక్షరాస్యులు కాని నిరక్షరాస్యుల కోసం వివిధ రకాల బోధన-అభ్యాస కార్యక్రమాల ద్వారా అక్షరాస్యత సమాజాన్ని సృష్టించడానికి ప్రధాన మంత్రి మన్మోహన్ సింగ్ ప్రారంభించిన భారత ప్రభుత్వ పథకం. ఇది కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకంగా 8 సెప్టెంబర్ 2009న ప్రారంభించబడింది. ఇది మహిళల అక్షరాస్యతపై దృష్టి సారించడానికి భారతదేశ జాతీయ అక్షరాస్యత మిషన్‌ను పునఃప్రారంభించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది, ఇది 60 మిలియన్ల మంది మహిళలతో సహా 70 మిలియన్ల పెద్దల అక్షరాస్యత జనాభాను పెంచుతుందని భావిస్తున్నారు. ఇది భారత ప్రభుత్వ విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ, పాఠశాల విద్యా శాఖలకు అనుసంధానించబడి ఉంటుంది. జాతీయ అక్షరాస్యత మిషన్ మొత్తం అక్షరాస్యత ప్రచారం కింద 597 జిల్లాలను, అక్షరాస్యత అనంతర కార్యక్రమం కింద 485 జిల్లాలు, కంటిన్యూయింగ్ ఎడ్యుకేషన్ ప్రోగ్రామ్ కింద 328 జిల్లాలను కవర్ చేసింది. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, 127 మిలియన్లకు పైగా పెద్దలు అక్షరాస్యులుగా మారారు, వీరిలో 60% మహిళలు, 23% ఎస్సీలు, 12% ఎస్టీలు ఉన్నారు. సాక్షర భారత్ మిషన్ తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని కరీంనగర్ జిల్లాలో లోక్ శిక్షా సమితి ఆధ్వర్యంలో 'మోడల్ వయోజన విద్యా కేంద్రాల' కోసం ఆరు గ్రామాలను ఎంపిక చేసింది.[1][2]
జాతీయ అక్షరాస్యత మిషన్ (NLM) అనేది 1988లో భారత ప్రభుత్వం ద్వారా హెచ్‌ఆర్‌డి మంత్రిత్వ శాఖ (అప్పటి విద్యా శాఖ) స్వతంత్ర, స్వయంప్రతిపత్త విభాగంగా క్యాబినెట్ ఆమోదంతో ప్రారంభించబడిన దేశవ్యాప్త కార్యక్రమం. ఇది ఎనభై సంవత్సరాల కాలంలో 15-35 సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల 80 మిలియన్ల పెద్దలకు విద్యను అందించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. "అక్షరాస్యత" ద్వారా, NLM అంటే చదవడం, వ్రాయడం, లెక్కించడం నేర్చుకోవడమే కాకుండా ప్రజలు ఎందుకు విద్య కోల్పోతున్నారో అర్థం చేసుకోవడంలో సహాయపడటం, మార్పు వైపు వెళ్లేందుకు సహాయం చేయడం దీని లక్ష్యం.[3][4]
2026–27 నాటికి గ్రేడ్ 3 చివరి నాటికి దేశంలోని ప్రతి చిన్నారి తప్పనిసరిగా పునాది అక్షరాస్యత, సంఖ్యాజ్ఞానాన్ని (FLN) పొందేలా చేయడం కోసం విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ నేషనల్ ఇనిషియేటివ్ ఫర్ రీడింగ్ విత్ అండర్ స్టాండింగ్ అండ్ న్యూమరాసీ (NIPUN భారత్)ను ప్రారంభించింది. ఈ మిషన్ ప్రీ-స్కూల్ నుండి గ్రేడ్ 3తో సహా 3 నుండి 9 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లలపై దృష్టి సారిస్తుంది. 4, 5వ తరగతిలో ఉన్న పునాది నైపుణ్యాలు సాధించని పిల్లలకు వ్యక్తిగత ఉపాధ్యాయుల మార్గదర్శకత్వం, మద్దతు అందించబడుతుంది.[5][6]